Мазмұны: Қалыптасқан қазақстан -2050 стратегиясы

Қай мемлекет үшін де өткенін сақтай отырып, әлемдік өркениет көшіне ілесу, бұрынғы мен бүгінгіні сабақтастыру әсте оңай болмаған. Осыдан да жиырма бірінші ғасыр мәресіне өзгелерден оқ бойы озық жеткен, жарты әлемге технологиядағы жетістіктерімен таңдай қақтырған алпауыт елдердің өзін жаһандандыру мәселесі тығырыққа тіреп тұр.

Түрлі мәдениеттер тоғысында елдің негізін сақтап қалатын бірден-бір құндылық – отансүйгіштік болса керек. Қай халықтың да ұлттық ерекшеліктері мен тарихи зердесінің өзге­шелігінен бөлек, сыртқы қатерге алдырмайтын қасиет – отансүйгіштік десек, ақиқаттан алыс кетпеген болар едік. Елдік бірлік, халықтық қасиет-қазыналарды қастерлеу мен ертеңге деген берік сенім сияқты сезімдерді оятатын да осы қасиет.

Ал бірлік отансүйгіштік рухтың аса бір қасиетті мәйегі. Тұңғыш Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың тәуелсіздік жолында ту етіп көтерген реформаторлық идеяларының бірі — «казақстандық отансүйгіштік» ұғымымен астасып жатуының терең мәнін де содан іздеген жөн. Ендеше, жас өскінді отансүйгіштікке баулу, елінің ертеңін ойлайтын азамат қалыптастыру бірдің ғана емес, мыңның, тұтас елдің ортақ міндеті болуы тиіс. Жастың бойында ұлттық тәрбиенің берік негізін қалау арқылы ғана әлемдік өркениет қағидаларын сіңіру, біздің ел ретінде еңсерген бір биігіміз болар еді. Өйткені ұлттық тәрбие дегеніміз оқшаулану емес, керісінше, сол арқылы әлемдік идеяларды қабылдап, дәстүрдің озығы мен тозығын тани білу, бала бойына ұлттық және әлем мәдениетінің құндылықтарынан сіңіре білу. Мысал үшін алысқа жүгінбей-ақ қоялық, кешегі екінші дүниежүзілік соғыста қирай жеңіліп, экономикалық һәм рухани жағынан құлдыраған Жапония аз жылда азуын айға білеген мемлекетке айналып шыға келді. Озық технологиясымен әлемге таңдай қақтырды. Оның басты себебі – кез келген жапон сырт әлемге тек жапонның көзімен қарайды, өзінің пайдасынан елінің мүддесін биік қояды. Міне, ұлттық тәрбиенің жемісі. Сыртқы әлемге есігін енді ашып, түрлі халықаралық деңгейдегі шаралардың ұйытқысына айналған Қазақстан үшін, ең бастысы – қазақстандықтар үшін осы қасиет басты орында тұруы қажет.

Ғасырлар бойы отансүйгіштік ұғымы бізде негізінен біртекті халықтың басын біріктіріп, бір мақсатқа жұмылдыруға қызмет етіп келгені белгілі. Сонау есте жоқ ескі заманнан бері тартып, қазақты бір ту астына біріктіріп, жұрты үшін жауымен жағаласқан кешегі Тәуекел мен Тәуке, Есім мен Қасым, кейінгі Абылай мен Әбілқайырдың тұсындағы ахуал да осындай болатын. Ал қазір елдік мақсаттарды көпұлтты қоғам жағдайында шешу керек. Әр түрлі себептермен қалыптасқан нақты тарихи факторларды елемеу ел тағдырына деген енжарлық болар еді. Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған жаңа ұлттық идеяның мазмұны да қоғамдық дамуға басқаша, осы заманғы тұрғыдан қарау үрдісіне сай айқындал­ған. «Көпұлтты Қазақстанда жалпыұлттық мүдделерді жүзеге асырудың бір ғана жолы бар екені айдан анық. Ол қазақ ұлтының біріктіруші рөлі жағдайында барлық халықтардың теңдігін қамтамасыз ету», – деп жазады ол «Қазақстанның болашағы — қоғамның идеялық бірлігінде» деген еңбегінде.

Дүние болмысы жайлы ой қозғайтын пәлсапашылар «Жоқтан бар болмайды» деген тәмсіл айтады. Ендеше, елдік қасиет те елестен тумайды. Өскен ортасы мен азамат ретінде қалып­тастырған қоғамы дарытар терең де текті дүниетаным негізінде ғана түзіледі. Президент Н.Ә.Назарбаевтың қазақстандық отан­сүйгіштікке тәрбиелеу ісін жаңа мемлекеттік идеологияның аса маңызды міндеттерінің бірі ретінде алға тартуының сыры да осында жатыр. Экономикалық жағынан қанша қуатты болса да, өткенін ұмытқан, дәстүрін жоғалтқан, өз тарихын танымайтын елдің басқаның алдында беделі болмайды. Ендеше, ұлттық тәрбиеден туындайтын отансүйгіштік рух арқылы қазақ елінің әлемдік өркениет кешінен қалмауына күш салғанымыз жөн. Өйткені, қашанда еркін мемлекет негізі рухы күшті, еңсесі биік ел болған.

//Сыр бойы.-2013.-30 мамыр.- 4 б.
Г.ОРАЛОВА, Қорқыг Ата атындағы ҚМУ-дың аға окьпушысы, филол. ғылымдарының кандидаты

Ұлттың ұлылығы – тағылым тұғырында

Адамға ен бірінші білім емес, тәрбие керек. Тәрбиесіз берілген білім — азамзаттың кас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі», - деп аса көрегенділікпен айтылған ұлы ойшыл Әл-Фарабидін сөзі білім беру мен тәрбие ісін етене бірлікте алып, біртұтас жүйе ретінде қолдану керектігін меңзейді. Тәрбиенің адам тағдырын, оныи рухани өмір негізін сақтайтыны баршага белгілі. Ғасырлар бойы халқымыз ұрпағын ізгілікке, өз елін сүюге баулып келеді. Бүгінгі өскелең ұрпаққа отансүйгіштік, ұлттық сана-сезім бағытында үздіксіз тәрбие беру еліміздің болашақ тұтқа ұстарларының ел мүддесін қорғап, ұлттық құндылықгарды көзінің қарашығындай сақгауына оң ықпалын тигізеді. Бұл қасиеттер ұрпақ бойына оқумен, біліммен, үйренумен, талаптанумен сіңеді. Ал мұндай құнды қасиеттерді ұрпақ бойына дарытатын — ұстаз, ата-ана, тәрбиеші, қоршаған орта екені бесенеден белгілі.

//Халық.- 2013.- 30 мамыр.- 14 б.

Байырғы дәуірлерде ұлтымыздың салт-дәстүрі мен мәдениетін, күллі игі қасиетін қарияларынын отбасында кейінгілерге ақыл-кеңесі мен тағылымды тәрбиесі арқылы кітапсыз-ақ сіңіріп, мектепсіз-ақ үйретіп келген. Осы мазмұнға қатысты халқымыздың өз кезіндегі айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай: «Ұлттық мәдениеттен жұрдай рухта тәрбиеленген ұрпақган халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалы азамат шыкпайды», - деген болатын. Сондықган бүгінгі ұрпақ тәрбиесі қызметінде «Ел боламын десең — бесігіңді түзе» деген бабалар тағылымы әркез есіміздё болғаны жөн. Өйткені ұлттық рухтың алғашқы өркенін жетілдіріп, ұлттық сананы, ұлттық ар-ұждан мен кісілік қасиетгі қалыптастыратын орта — отбасы. Қай халық болмасын, өзінін түпкі тегін анықтанып, халықтық қасиетін ардақ тұткан сайын рухтана түсетіні даусыз.

Бүгінгі басы ашық мәселенің бірі, ұлтымыз өмірі қазіргі қарқынды жүргізіліп жатқан қос тідді болу мен көп тілді болу және жаһандану үрдісінің өзіндік ықпалынан әсте аулақ бола алмайды. Сондықтан коғамға налып, жас ұрпаққа орынсыз кінә артпау үшін, былайғы тұста туындайтын кері ықпалды кұбылыстарды халқымыз алдын ала межелеп, өзгеріске бейім өмірді өз ұлттык болмысына сай дұрыс арнаға салып бейімделіп, түрлі сақгану шараларын дер кезінде қолдана алмаса, онда күндер өте келе түрлі «әтгеген-айлардың» туындайтыны даусыз. Бұл күндері өз тілінде окымаған балаға ерте замандардағы Алпамыс, Қобыландыларымызды былай қойғанда, бертінгі Кабанбай, Бөгенбай, Жәнібек, Махамбет сынды тарихи тұлғаларымыздың аттары беймәлім. Алайда олар өзге жұрттың сіз естіп білмеген батырларын, тарихи тұлғаларын қанық біледі. Олар Ертөстік, Қабанбай емес, Өрмекші адам (Человек-паук), Жарқанат-адам (Бетман) болғысы келеді. Сол фильмдердегі түрлі кұбыжык кейіпкерлердің батырлығына сүйсініп, ерлігіне бас шұлғиды.

Кезінде батыр Бауыржан Момышұлына: «Осы сіз неден қорқасыз?» деп сұрау қойғанда, батыр: «Жаудан да, даудан да қорықпаған қазак едім, енді қорқынышым көбейіп жүр. Бірінші, балаларын бесікке бөлемеген, бесігі жоқ елден қоркам. Екінші, немересіне ертегі айтып беретін әжелердің азаюынан қорқам. Үшінші, дәмді, дәстүрді сыйламайтын ұрпак есіп келеді. Оның колына қылыш берсен, кімді болса да шауып тастауға даяр! Қолына кітап алмайды. үйреніп жаткан бала жоқ, үйрегіп жатқан әже, ата жоқ, содан қорқам», - деп мұнайған екен. Батыр айтса айтқандай, егер жас өркен отбасында ана әлдиіне бөленіп, әже тағылымына құлағын түріп, қазақы рухпен тыныстамаса, онда оның тілі жатык, ойы орамды, ұлттық рухы биік болмасы анык.

Қорыта келгенде, әрбір ата-ана ұрпақ тәрбиелеудің алдында, әуелі, өзімізге сын көзбен қарап, өзімізді дұрыс түсінейік. Тандаулы ұлттык касиеттерімізге сай әр жактан өзімізді дұрыс бағытта түзеп, ұрпаққа ұнамды үлгі болайық. Өз бойымыздағы кісілік қасиет-қағидалар мен ұлттық рух, азаматтық ар-ұждан, жүйеліде өнегелі ұлтшыл' рухани тәрбие, ұрпаққа деген жауапкершілік пен олардын ертеңгі обал-сауабын кетіріп жүрген кемістіктерімізден тез арада арылайық. Өз кем-кетігін толықтырып, езін оң бағытта қамшылай білген, өзінің ішкі бірлігін, күллі кұндылықгарын сақгап, қорғап, оны одан ары дамыта алған халықтар ғана ұрпағының ұлттык рухын берік сомдап, ұлт болып еңсе көтеріп тұруға негіз қалай алады.


//Халық .- 2013.- 30 мамыр.- 14 б.


Айнур Казыбайкызы, к.э.н., старший преподаватель кафедры «Экономики и менеджмент» КГУ имени Коркыт Ата

Особенности и перспективы развития франчайзинга

в Казахстане

Сегодня уже никого не удивишь термином франчайзинг. Эга форма бизнеса успешно функционирует по всему миру и можно сказать, пользуется особой популярностью. Однако, для Казахстана франчайзинг - явление не столь распространенное. Попробуем проследить обенности и перспективы его развития в нашем государстве. Термину франчайзинг разные авторы дают разные определения. Но в целом слово франчайзинг происходит от французского слова “franchise” (льгота, привилегия). Франчайзинг — это схема функционирования бизнеса, в которой одна организация (франчайзор, франшизодатель) передает физическому лицу или другой организации (франчайзи, франшизо получатель) право на продажу товаров и услуг первой организации.

Франчайзи подписывает договор, согласно которому ему нужно продавать эти товары и/или услуги по заранее строго установленным правилам — цене, условиям, которые устанавливает головная организация. За соблюдение правил, уважение имиджа и репутации головной компании и гордое несение бренда франшизодателя франчайзи получает разрешение использовать этот бренд и зарабатывать на нем деньги. Это и наименование компании, и репутация, и имидж, и товары и услуги, и маркетинговые стратегии, и рекламные кампании. То есть строгие правила, налагаемые на франчайзи, накладывают, конечно, ограничения, но в итоге дают больше плюсов, чем минусов. Франчайз» имеет прекрасную возможность заработать деньги, используя бренд-бесценную вещь, которая зарабатывается головной компанией годами, а то и десятками лет. Конечно, все не бесплатно. Чтобы получить такие права и новые возможности, франчайзи делает некий первоначальный платеж в пользу франшизодателя (у некоторых платеж может быть существенным)после чего выплачиваются периодические платежи Правда, франчайзи не является полным владельцем бренда в целом и товарного знака в частности. Он может использовать его, только пока платит взносы. Это похоже на арендные платежи за имя. Размеры платежей определяются в договоре.

Франчайзинг — это продолжительное взаимовыгодное деловое сотрудничество, в ходе которого крупная компания (франшизодатель) предоставляет небольшой фирме или предпринимателю (франшизо- получателю) франшизу на производство продукции, торговлю товарами или предоставление услуг под торговой маркой (брендом) франшизодателя на некоей ограниченной франшизой территории на срок и на условиях, которые определены франшизным договором. Кроме того, франчайзингом называют и сам процесс создания, поддержания и развития франчайзинговой (или франшизной) системы.

Франшизодатель (франчайзор, головная компания во франчайзинговой системе) — это, как правило, крупная корпорация, имеющая имидж, широко известную торговую марку и бренд на потребительском рынке. Она выдает на определенный срок и на определенных условиях франшизу пользователю (физическому или юридическому лицу) на право использования им торговой марки франшизодателя б коммерческой деятельности на определенной территории. Франшизополучатель (франчайзи) — физическое лицо или фирма, приобретающая у франшизодателя на определенный срок и на определенных условиях исключительное право на ведение коммерческой деятельности с использованием товарного знака и технологий правообладателя на определенной территории. Франшиза — это исключительное право на создание франшизного предприятия и на торговлю продукцией или предоставление услуг франшизодателя на определенных условиях и за определенную компенсацию на определенной территории. Франчайзинговая система (франшизная система) организационная структура франчайзингового бизнеса, которая состоит из компании-франшизодателя, возглавляющей структуру, и находящейся под ее контролем сети франшизных предприятий, или франшизной сети. Существует четыре разновидности франчайзинга: франчайзинг товара; производственный франчайзинг; сервисный франчайзинг; франчайзинг бизнес-формата

Франчайзинг товара

Представляет собой продажу товаров, производимых франчайзером и каким-либо образом маркированных его товарным знаком. Франчайзи, как правило, осуществляет послепродажное их обслуживание. Правообладателем (франчайзером) при данном виде франчайзинга обычно выступает производитель. Основным передаваемым правом является право на использование товарного знака франчайзера.

Является наиболее эффективной организацией производства определенного вида продукции. Фирма, обладающая секретом производства сырья и запатентованной технологи- ей изготовления готового продукта, осуществляет обеспечение конечного производителя сырьем и передает право на использование этой технологии.Наиболее ярким представителем, использующим систему производственного франчайзинга, является компания Коса-Кола.

Получил широкое распространение и является перспективной технологией ведения бизнеса. Основная направленность сервисного франчайзинга — высокий уровень обслуживания потребителей. Благодаря совместной политике, проводимой франчайзером и франчайзи, потребителю быстро становится известно, какое количество и качество услуг ему может быть гарантировано в определенный промежуток времени на предприятиях определенной торговой марки.

Этот вид франчайзинга является наиболее комплексным. Наряду со всеми перечисленными правами франчайзер передает франчайзи разработанную им технологию организации и ведения бизнеса. Франчайзи полностью идентифицируется с франчайзером и становится частью общей корпоративной системы.

Франчайзер при таком франчайзинге может быть предприятием добывающим сырье, производителем, оптовым или розничным торговцем предприятием сферы услуг, а может быть только владельцем прав, которые по договору передаются франчайзи на определенных условиях. Но при этом все предприятия тающие в системе, должны ра по единой методологии, в стиле и соблюдать внутрисистемные интересы.

Первые франчайзинговые бизнес идеи в Казахстане появились одновременно с приходом в страну мирового бренда Соса-СоІа. Завод был построен по сублицензи турецкого франчайзи в 1994 году. Так началась история франчайзинга в Казахстане. Знаменитый напиток стал присутствовать в республнке не в качестве импорта, а как национальный продукт, поскольку в его производстве задействованы местные жители. В том же году открылся казахсганский отель «Рахат Палас»- 5*, который в последствие стал работать под франчайзинговым брендом международной сети «Hayatt Regency».

В 90-ые годы многие биз идеи в Казахстане стали продвигаться именно по франчайзингу. Чаще по этой схеме открывались бутики модной одежды. Например во второй половине 90-х появился первый магазин Аdidas. Признаки франчайзинга прослеживались в деятельности местной компан «Сеймар». В конце 90-х ее торговой точки оформлялись в едином стил присутствовали логотип и торговая марка. Арендаторами выступали независимые предприниматели - долеры или франчайзи.

В 1999 году была запущен гостиница «Анкара», которая сегодня работает по франшизе сети «Интерконтинент». В тот же год в Алма-Ате открылось первое кафе «Баскин Роббинс» по субфраншизе из России. Тогда же свои двери открыл торговый комплекс «Рамстер», который в дальнейшем построил франчайзинговую сеть гипермаркетов.

Бурное развитие франчайзинг в Казахстане продолжил в 2002 г. В этот год:

• 
  вышел закон о франчайзинге;
  
• 
  основана КАФ – Ассоциация франчайзинга Казахстана;
  

- В республике наиболее развит товарный франчайзинг. По франшизе открываются магазины одежды, парфюмерии, медицинские центры, предоставляются риэлтерские услуги. Популярны и ресторанные франшизы в Казахстане. Одна из основных особенностей отрасли - это сублицензионность. Владельцы международных брендов, в большинстве своем, не желают сотрудничать с местными предпринимателями напрямую, поэтому работают через российские или турецкие компании, которые владеют мастер- франшизой (субфраншизой). Казахстанские франчайзи в этом случае становятся субфранчайзи.

Львиная доля франчайзингпред- ложений для Казахстана поступает из России. Их количество будет расти и дальше. Российские франчай- зеры на своем примере убеждают местных бизнесменов в эффективности данного бизнес-формата. То есть за счет франшиз из России казахстанские бизнесмены видят, как это работает.

Еще одна особенность - в Казахстане мало примеров сотрудничества крупных компаний с мелкими. Франчайзинг предусматривает передачу бренда, технологий и т.п. от известного и солидного предприятия мелким и средним фирмам. В Казахстане же крупные компании чаще открывают собственные филиалы, чем франчайзинговые точки.

Франчайзинг-предложения поступают в Казахстан в основном из России, на втором месте по популярности франшизы из США. Хотя до 2007 года все было наоборот. Российская франшиза в Казахстане не нуждается в адаптации. Причина в схожести менталитетов, едином языке. С другой стороны, меньшее присутствие на местном рынке франчайзинговых предложений из других стран объясняется:

• 
  неактивной позицией казахстанских бизнесменов на международном рынке франчайзинга;
  
• 
  недостаточной плотностью населения, немногочисленным потребительским рынком - эти обстоятельства не являются привлекательными для иностранных инвесторов.
  

Свои бизнес идеи в Казахстане реализовали 65 российских франчайзеров. Среди них «Оранжевый слон», «33 пингвина», «Бегемотик», «Эконика», «Красный куб», «Шоколадница» и др. В ближайшее время на рынок Казахстана планируют выйти еще 30 российских брендов. В 2011 году количество объектов, открытых по франшизам из РФ, перевалило за 400 - это салоны красоты, фитнес-клубы, риэлтерские, рекламные, брачные, консалтинговые агентства, рестораны, кафе, магазины одежды, ювелирных украшений, мебели, спорттоваров.

США развивает в Казахстане 36 сетей, в которые входит 250 франчайзинговых точек. Американские франшизы уступили в количестве, но значительно обогнали по обороту. Их доля - самая значительная в общем обороте франчайзинга. Это и не удивительно, ведь в стране присутствует такой мега бренд, как Соса-СоІа. В России построено 16 заводов Соса-СоІа, но все они являются собственностью «Кока-Кола Эйч- БиСи Евразия» - дочерней компании греческой Соса-СоІа НеІІі Сомрапу 5.А. То есть не работают по франчайзингу. «Басккин роббинс» тоже вносит весомый вклад в оборот американского франчайзинга,хоть и продвигается российской компанией.

Вслед за Россией и США присутствию брендов в Казахстане идут европейские страны: Великобритания, Германия, Франция, Италия. «Европейский блок» по ним открыто 27682 франшизы, по ним открыто 276 точки. В основном, это модные бутики, салоны красоты, парфюмерии. Так же свои в Казахстане продвигают инвесторы из Турции, Израиля, Австралии и др.

• Гордостью отечественного франчайзинга является Авторский Дом Высокой Моды «Куралай». Известный дизайнер и стилист Куралай Нуркадилова вывела свой брендна международный уровень, он представлен в Москве и Париже. Модели демонстрируются на одном подиуме с Escada, Valentino, Lacroix. Казахстан - одна из немногих стран, в которой есть специальный закон в сфере франчайзинга. Например, франчайзинг в Украине и России участники отрасли руководствуются Гражданским Кодексом.

Кроме «Закона о предпринимательской франчайзинг в Казахстане регулируется Гражданским Кодексом. Также в республике действует закон о товарных знаках. Развитию бизнес формата способствуют следующие организации:

• 
  Казпатент – Институт Интеллектуальной Собственности;
  
• 
  САҒІА – Центрально-Азиатское агентство по развитию франчайзинга;
  
• 
  Даму - Фонд развития малого предпринимательства, который предоставляет льготное кредитование франчайзи;
  
• 
  НАП – Независимая Ассоциация Предпринимателей популяризацией франчайзинга в Казахстане, проводит семинары организует выставки.
  

С 2007 по 2011 годы франчайзинговый оборот увеличился почти 100% и на данный момент составляет около одного миллиарда долларов. Можно с уверенностью сказать, что Казахстан является лидером сектора франчайзинга в Центарльной Азии.

В 2011 году в Казахстане на условиях франчайзинга открыто более ста предприятий, при этом расторгнуто лишь 3% договоров, а 97% предприятий, продолжают успешно работать.

В итоге, в стране представлено примерно 450 иностранных франшиз. Наряду с этим 53 отечественных компании объявили себя франчайзерами или, потенциально рассматривают этот вопрос, из них только в текущем году объявлено 17 франшиз, что демонстрирует определенную зрелость рынка и активность Казахстанских компаний.

Доля франчайзинга в предпринимательстве на сегодняшний день позавляет около 4%, по сравнению £ 3,5% в 2010 году, более 25 000 человек занято в секторе. Оборот предприятий, работающих на условиях франчайзинга, превышает 1 миллиард долларов США.

Примеры иностранных франшиз, открывшихся в Казахстане в 201І году.

В Алматы открыты: автоцентр Bentley (Великобритания); Центр раннего развития детей Крошка Ру, Россия; турагентство Российской сети Магазин горящих путевок и др.

Таким образом, можно с уверенностью утверждать о перспективности развития рассматриваемой формы бизнеса в Казахстане, о чем свидетельствуют рост франчайзингового оборота за последние 5 лет, правовая и финансовая поддержка бизнес-формата.