Мазмұны Қазақстандағы жоғары білім, Ғылым

Қазақ сахнасында би өнерінің қашанда алар орны бөлек. Біле білгенге би жәй ғана дене қимылы мен козғалыс емес. Би де акындар жазған өлеңмен, сазгерлер шығарған әуенмен, суретші салғган бейнемен тең шыгармашылық дүние. Бәлкім, бір караған адамға немесе өнердін тілін түсіне алмаған жанаға солай да шыгар. Бірақ, бидін де өзіндік айтар ойы, өрнегі бар. Мұны тек би өнеріне ерекше мән бере оны ықыласпен тамашалаған адам ғана оқи алатыны шындық.

Қай өнердің саласы болсын, оның көпшілік біле бермейтін жақтары мен өзіндік сырлары, әдіс-тәсілдері болады. Сол сияқты билердің де әседік пен әдемілікке құрылып, жұртшылықты жақсылыққа баурайтыны бізге мәлім. Өнер десе, ішкен асын жерге қоятын қазак халқы ертеден өнерді бағалап, бағамдай білген. Еліміздін әр аймақта өзіндік өнер әлемін қалыптастырып, соның бәрін бір арнаға тоғыстырды. Біздің Жыр елі атанған - Сыр елі де өнерден кұр алакан емес. Өңірімізден шыккан талай тума дарындар жырдан шашу шашып, әнді әуелетіп, би өнерін бағындырып келеді. Ендеше, осы Сыр өңірінің би өнерін биіктетіп, қалың көрерменді таңдай қактырып, көпке танылып жүрген «Томирис» би ансамблінің өнерін айтпай кету мүмкін емес.

Талантгы жастар тобынан кұралған «Томирис» би ансамблі 2001 жылы облыстық филармониясының жанынан белгілі өнер жанашыры Сәрсен Ибрашеваның бастауымен өнер есігін апггы. Міне, содан бері, аталмыш би ұжымы талай асулардан асып, бидің қыр-сырына канықты, бүгінде кәнігі кәсіби бишіге айналды. Қызғалдақгай кұлпырған қыздар ұлттық нақыштағы қазақ билерімен қатар, әлем халықтары мен заманауи үлгідегі би өнерінің озық түрлерін қазақ сахнасына алып шығуда.

Кез-келген би ұжымын ауызға алып, өнерін көпке үлгі етпес бұрын, алдымен таланттарды тауып, оларды гүлдей баптап, жұлдызын жандыратын ол - жетекшісі. Олай болса, «Томирис» би ансамблінің көркемдік жетекшісі, би өнерінің шебері, әрі бас балетмейстері Гүлбану Мырзабаеваның өнер жолындағы еңбегі елеулі.

Гүлбану өз ісін жан-тәнімен беріле сүйеді. Өйткені бар саналы өмірін осы жолға арнаған жан. Мұны, мен Гүл апаймен сөйлесу барысында аңғардым. Оның маған қараған нұрлы жүзінен өнерге деген сүйіспеншілігі төгіліп тұрды. Бала кезеңнен биші болам деп арман жетегінде өскен жас жеткішпек қыз, бүгінде қажырлы еңбектің арқасында аға ұстаз, білікті маман болды. Жиырма жыл уақыттан Сыр елінің іргелі оқу орындарынын бірі, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекетгік университетінде «Хореография» мамандығының оқытушысы әрі оған қоса қырық жылдық тарихы бар облыстық филармония қабырғасында өнермен біте кайнасып келеді. Бар ғұмыры бимен етене байланысып жатқан оның енбегіндегі жетістіктері сүйсінерлік. Ол әр жылдары еліміздің «Үздік хореографы», «Үздік балетмейстері» ациясынын иегері атанды. Оған қоса, жоғары оқу ордасындағы жемісті педагогикалық еңбегі үшін ҚМУ-нің академиялық доценті атағы берілді.

Жауынгер, сақ патшайымының тарихи есімін тұмар етіп таққан «Томирис» бүгінде талай байқаулардың жүлдегері атанып, өнер жолында өзіндік өрнегімен танылды. Әрине, мұның бәрі шәкіртгеріне бар білгенін үйретуден жалыкпаған Гүлбанудай білікгі ұстаздың аркасы деп білеміз.

Биші қыздардың әркайсысын өз баласындай көріп, бауыр басқан бас балетмейетер бидің қойылу техникасына баса қатты мән беретінін айтады. Ұсгаз ретінде әрдайым кыздарға биді «биші биді әйтеуір билеп шықсам болды» деп ойламай, бидің көріністік әсерінен гөрі, оның айтайын деген ішкі сырына көбірек мән беріп, елдің назарын соған қарай аударуга ден қойса екен деймін, - деді. Иә, расында да сахнаға шыққан бишінің шын көңілін, өнерге деген ықыласын оның бет-жүзінен-ақ аңғаруға болады емес пе? Биші биді жәй ғана кимыл-қозғалыспен емес, оны жүрегімен жеткізсе ғана көрермендер көңіліңе жылу ұялатады.

Бауыржан Момышұлының «Тәртіпсіз ел болмайды, тәртіпке бағынған құл болмайды», - деген сөзін жадына мықтар сақтаған Гүлбану Елубайқызы жұмыс кезінде тәртіптің болғанын қалайды.

Содан болар аз уақыттың ішінде 30-40 шақты бишіге би қойып, халықтың алдына алып шығу үшін ең бірінші темірдей тәртіптің керектігін алға тартады.

23
Білікті маман бишілерге неғұрлым көбірек іс-сапарға шығып, байқауға барып, бағын сынап көргендері жақсы білгенін үйретіп, білмегендерін үйренген бишілерге пайдалы.

Осы ретте аймақ басшылығында отырған азаматтардың білдірген қолдауы аз емес. Кейде, еліміздің өзге өңірлеррінде қызмет атқаратын хореографтарды да осында шақырып, өзім де жиі барып, шеберлік сыныбын ұйымдастырып тұрамын, - ағынан жарылды. Халықтык биді насихаттап жүрген биші қыздар бүгінде бір ғана қазақ биінің өзінен 30-ға жуық түрін жоғары деңгейде орындап келеді. Нағыз шеберлік деп осыны айтарсыз.

Би қимылдарын қайдан аласыз? деген сауалыма Гүлбану былай жауап берді. Бидің кимылдарын қарапайым өмірден алуға болады. Жүрген жерімде көзіме қандай әдемі көріністер кездессе, содан бидің бір элементі болса да шығаруға тырысамын. Тіпті, қабырғада ілулі тұрган суретке қарап-ақ би қоюға болады. Ол үшін бишіге ұшкыр ой мен кереметтей қиял қажет. Оған қоса, өзім осы саланың кәсіби маманымын. Бірақ, сонда да үлкен ізденіспен жүремін. Бидің арнайы әдіс-тәсілдері жазылган кітаптарды алып оқимын. Өзім де би қоюдың арнайы методикасына арналган кітап шығардым, - деді. Өзін білікті маман ретінде дәлелдеген ол тек бишілерге би үйретіп қана коймайды. Ол өмірлік серігім, жан жолдасым екеуміз бірлесіп, қыздардың үстіне киетін костюмдерінің үлгісіне дейін бірігіп ойластырып, дайындайтынын айтты. Тіпті кей жылдары бар жұмысын тастап, өзі көршілес жатқан күнщығыс еліне барып, киімдерді арнайы сол жақтан тіктіріп келген кездері де болған. Бұл сөзден кейін, оның биге, өнерге деген махаббатының зор екенін аңғаруға болады.

Би - тұтастық пен бірлікгің белгісі. Онымен қоса адамнын көңіл-күйін көтеріп, ағза жұмысын ретгеп, ақыл-ойын ізгілікке баулиды. Сондықган, өнердің биік белестерін бағындырып жүрген «Томиристей» тобы бар биші Гүлбану апайымыз барда Сыр елінің өнері асқақтай берері сөзсіз.

//Ақмешіт апталығы.-2014.-23 тамыз.-4 б.

24

Владимир ВОРОБЬЁВ 

В Кызылординской области много сильных коллективов хореографии. Но  в числе лучших называют «Томирис» и «Нургуль». Танцевальный ансамбль областной филармонии «Томирис», которым руководит Гульбану Мырзабаева, хорошо известен в республике.  «Томирис» — лауреат международного конкурса «Шабыт», а также ряда других  региональных и международных конкурсов. 

Основное направление коллектива – казахские и восточные танцы, хотя в программе есть и современные. Каждые полтора-два года программа полностью меняется, но неизменно остается танец «Сак арулары», который стал «визитной карточкой» ансамбля. И не только потому, что эта композиция получилась очень удачной с точки зрения режиссуры, но и как хореографический символ, олицетворяющий духовную ауру легендарной сакской царицы Томирис.  Этот душевный настрой чувствуется во всем творчестве коллектива. Прежде всего, это красота и женское обаяние, динамизм хореографии и гармония танцевальных сюжетов.

В числе успешных постановок – «Нұр шашу», «Салтанат», «Құрбылар», «Жүрек лүпiлi», «Шаман», а также несколько китай¬ских, уйгурских и корейских танцев, для которых Гульбану привезла из Китая красочные костюмы, зонтики и шляпы.

Танцевальный ансамбль Кызылординского гуманитарного колледжа имени Маншук Маметовой «Нургуль», которым руководит Хафиза Сулейменова, один из лучших коллективов области. Он неоднократно участвовал в престижных республиканских и международных конкурсах. Например, на десятом международном фестивале «Шабыт» занял третье место. А на республиканском конкурсе народных танцев имени заслуженной артистки Казахстана Нурсулу Топаловой в Актюбинске — первое место. Много лет коллектив носит звание народного.

Репертуар ансамбля «Нургуль» богатый. Только в основном списке  более сорока танцев самых разных направлений и стилей – «Шаттык», «Шолпы», «Андижанская полька», «Ашекей», «Русский», «Той бастар», «Узоры независимости», «Той», «Уйгур¬ский», «Озорница» и другие.

— Выделить любимые танцы трудно, — говорит Хафиза. – Вся наша программа может растянуться на несколько часов в режиме non-stop. Поэтому каждый раз мы показываем те, которые подходят для конкретной зрительской аудитории, конкретной обстановки. Но большая часть нашей программы – это народные танцы как фольклорные, так и стилизованные. Считаю, что народные танцы надо беречь. Это наше наследие. В каждом народном танце – душа многих поколений. А наследие предков мы должны передавать молодым.   

//Кызылординские вести.-2014.-23августа.- С.16

25

На сегодняшний день дуальная система обучения – одна из самых эффективных форм подготовки профтехспециалистов. Одновременно с азами науки студенты осваивают избранную профессию непосредственно на производстве. То есть 1-2 дня в неделю — в аудиториях, остальное время — на предприятиях.

В нашей области ведется работа по созданию системы подготовки профессиональных кадров. Эксперимент еще два года назад внедрили в аграрно-техническом колледже имени И. Абдукаримова. Затем в индустриально-техническом колледже (бывший лицей № 7).  Но внедрить дуальное образование в наших условиях сразу и быстро не получится. Необходимо подготовить педагогов и мастеров производственного обучения, обновить материально-техническую базу учебных заведений, усовершенствовать учебные программы, привлечь потенциальных работодателей…

— Необходим поэтапный переход к дуальной системе, — считает заместитель руководителя областного управления образования    Бахытжан Сайлыбаев. — В мире есть хорошие примеры такого обучения, прежде всего, это немецкая модель. Но зарубежные методы выстроены с учетом особенностей их  школьного образования, где обеспечена ранняя профессиональная ориентация молодежи, созданы специальные механизмы стимулирования предприятий к участию в системе подготовки кадров. Нам же необходимо учесть реалии развития казахстанского бизнеса, размещения производственных мощностей. Нам нужна своя национальная модель дуального образования, основанная на нашей специфике и перспективах развития отечественного производства. 

По мнению директора региональной палаты предпринимателей Динмухамеда Абсаттарова, структура и качество подготовки специалистов системы профобразования должны соответствовать требованиям рынка. В соответствии с поручением Главы государства в области начата широкомасштабная работа по внедрению дуального обучения. Так, на базе восьми колледжей региона создаются опытные площадки. Отныне при подготовке специалистов будут ориентироваться на потребности работодателей в тех или иных технических кадрах. Более того, разработана экспериментальная региональная программа совместно с региональной палатой предпринимателей «Внедрение элементов дуальной технологии». Апробация программы будет вестись по 17 новым специальностям в восьми колледжах. 

Надо сказать, что в деле подготовки кадров, развития профессионального образования региональная палата предпринимателей принимает непосредственное участие. К примеру, недавно при палате был открыт учебный центр, целью которого является подготовка, переподготовка и повышение квалификации рабочих кадров, необходимых для компаний и предприятий, занимающихся перевозкой, строительством и ремонтом зданий и автомобильных дорог. Особенностью центра является то, что на его базе будет проводиться оценка уровня профессиональной подготовки выпускников, а также будут организованы курсы для преподавателей и мастеров производственного обучения колледжей. В настоящее время в центре начата подготовка машинистов бульдозера и водителей автотранспортных средств категории «В». 

Чтобы понять, в каких кадрах нуждается экономика региона, у нас впервые в республике был составлен баланс трудовых ресурсов. Колледжи и вузы будут ориентироваться на него. К примеру, нужны кадры в горно-металлургической сфере, дорожники, строители, ветеринары, мелиораторы, токари, монтажники… Поэтому в профессиональных колледжах оптимизировали девять специальностей, которые дублируют друг друга, и необходимости в подготовке таких кадров нет. Это такие специальности, как повар, оператор ЭВМ, швея… Вместо них открыли новые востребованные 13 специальностей. Так, в Кызылординском индустриально-техническом колледже будут готовить по таким специальностям, как мастер холодильно-компрессорного оборудования, по ремонту и обслуживанию бытовой техники и оборудования телекоммуникаций, а в

26
колледже строительства и бизнеса – мебельщиков, мастеров теплотехнического оборудования и системы обеспечения тепла. В Кызылординском аграрно-техническом колледже имени И. Абдукаримова открылась специальность «Стекловолокно и производство стеклянных изделий». Новые специальности появились и в гуманитарном колледже имени М. Маметовой. Здесь готовят специалистов по вычислительной технике и программному обеспечению, техников-программистов, техников по защите информации.  Начата работа по перепрофилизации индустриально-аграрного колледжа в поселке Шиели на подготовку специалистов горно-металлургической отрасли. Здесь будут готовить машинистов буровой и компрессорной установки, специалистов переработки полезных ископаемых и других.  Выделены средства на капремонт корпуса и общежития колледжа, обновлена материально-техническая база учреждения, так, выделено 27 миллионов на оснащение учебно-лабораторной базы. 15 преподавателей и мастеров колледжа проходят подготовку и переподготовку в Минске. С нового учебного года в колледжах добавятся еще десять новых специальностей.

— Нам совместно с работодателями необходимо разработать профессиональные стандарты по специальностям, по которым готовят в колледжах, — говорит Б. Сайлыбаев. – К примеру, разработать модель специалиста-газоэлектро¬сварщика, соответствующую требованиям работодателей. Профессиональные стандарты образования — это  запросы бизнеса на качество техстандартов в подготовке кадров. И профстандарты должны разрабатывать  профильные, отраслевые  ассоциации. В профессиональном образовании мы планируем укреплять тесные партнерские отношения с бизнесом. Колледжи будут ориентированы на потребности работодателей. 

//Кызылординские вести.-2014.-21августа.- С.3