Сыртқы экономикалық операцияларды тоқтатқанда қолданылатын кедендік реттеудің ұйымдастырылу тәртібі

Транзиттің қүкыктың тетігінде қарым-қатынастың екі типін карастыруға

Байланыстың, көлік қүралдарының дамуымен және халықаралык тауар

Сипатталып отырған режимнің экономикалық мінезі ең бірінші оның:халықаралық тасымалдауды дамытуға және жеңілдетуге (сырткы аспекті); жүктерді тасымалдау және өңдеу жөнінде кызмет көрсету саласыпдагы қызметке ынталандыруға (ішкі аспект) арналған мазмүнымен аныкталады.

Режимнің дамуына әр түрлі тауарларды транзиттеудің шарттарын
реттеуді және жеңілдетуді бір ізге түсіруге бағытталған халыкаралык-күкықтык қүжаттардың әзірленуі де ықпал етті. Одан басқа, үлтгык деңгейде транзит режимінің пайдаланылуы, оны қолдану нысандарының әр алуандығы ішкі ерекше факторлармен таңдалынады (мысалы, мемлекет аумағында дамыған көліктық инфрақүрылым болғанда). Тауарларды транзиттеу кедендік режимінің жалпы аныктамасын береді. Бүл режимнің негізгі сипаттамалары төмендегідей: тауарлар Қазақстан Республикасының екі кедендік органының арасында кедендік бақылауға алына отырып, қозғалады, және бұл кезде оларды шетел мемлекеті аумағынан өткізуге рүқсат етіледі; транзит режимінде тауарларды қозғау кеден баждары мен салыктарынсыз жүзеге асырылады, берілген тауарларға экономикалық саясат шаралары колданылмайды. Кедендік режимді реттеу ережелері КК ережелерімен бірге: Қазакстан Республикасының халықаралық келісімдері; Қазақстан Республикасы Үкіметі; МКК ведомстволык актілері ережелерімен де бекітіледі. Соңғылары транзит режимін реттеуде маңызды роль аткарады, өйткені олардың көмегімен кедендік органдарға әңгімеленіп отырған кедендік режимге қатысты жеке КК нормаларының, заңдардың, Қазақстан Республикасы Президенті жарлықтарының және Қазақстан Республикасы Үкіметі шешімдерінің, Қазақстан Республикасы халықаралық келісімдері ережелерінің қолданылуының нақты реті жеткізіледі. Одан өзге, МКК оған бекітілген қүзырының күшіне орай, өзінің нормативтік қүқықтық актілер әкету қүқығын жүзеге асырады және транзит режимін қолданудың жекелеген мәселелерін өз бетімен реттейді.

Қүқықтық реттеу көздері және кедендік транзиттің қолдану саласы сипатына сүйене отырып, оның келесідей типтерін (нысандарын) атауға болады: пайдаланылуы транзит мәселелері жөніндегі халықаралык конвенциялар ережелерімен реттелетін немесе транзит мәселелеріне арналмаған өзге халықаралық келісімдердің жеке ережелерімен карастырылатын халыкаралык транзиті (мысалы, өзге режимдермен қатар почта жіберілімдері транзитінің режимімен бекітілген Әлемдік почталық конвенция үлттык заңнамаға сәйкес тауарлар транзиті. Транзиттің нүсқалған типтерінің көрсетілуі шартты түрде, өйткені халыкаралық келісімдер ереже бойынша берілген мемлекеттің аумағында өзінің практикалық қолданылуы үшін сәйкесті актілер әкетуды талап етеді. Ережемен анықталған КК бекітілген транзит кедендік режиміпің регламенттелуі режимді бенефициарлардың, тасымалдаудыц түрлі тәсілдсрі ерекшеліктерінің, жекелеген тауарлардың ерекше қасиетгерініц және т.б. накгы негіз жасайды. Мұндай жіктеудің негізіне белгілердің берілген нысан үшін жалпы белгілердің белгілі жиынтығы жатады, мысалы: арнайы кұжаттарды пайдалану (декларациялар, халықаралык кедендік күжаттар нысандарының бірыңғай нысандары және т.с.с.); кедендік қамтамасыз етудің жалпы.тәсілдерін, шарттар мен кепілдіктер мөлшерлерін және т.с.с. қолдану; кедендік бақылауды жүзеге асырудың арнайы тәсілдері (нысандары).

Тауарларды транзиттеу кедендік режимін регламенттеу атаулыққа, санына транзит режиміне орналастырылатын тауарлардың арналған мақсатына катысты кандай да болмасын арнайы шектеулерді белгілемейді. Транзит режимін колдану саласын шектеу, өзге режимдерді қолдану жағдайлары сияқты КК 213 бабымен бекітілген және белгілі тауарлардың кеден шекарасы арқылы өтуіне тыйым салатын жалпы ережеге негізделген. КК транзит режиміне орналастырылған тауарларды тасымалдау тәсілдерін (нысандарын) қолдануды шектейтін ерекше шарттары жоқ, сонымен қатар Қазақстан аумағында тауарлар транзитін жүзеге асыру жолдары мен бағыттарын таңдау еркіндігін белгілейді, егер Қазақстан Республикасы Үкіметі өзгеше бекітпесе. Сонымен бірге КК тауарлар транзитін шектеу мүмкіндігі қарастырылады, алайда ол тек "дискриминацияға немесе шетелдік мемлекеттер мен олардың одақтарының казакстандык түлғалар мүдделеріне нүксан келтіретін акцияларына қарсы шара ретінде" және мүндай шектеу Қазақстан Республикасы Үкіметінің (215 б.) шешімімен бекітілген жағдайда қолданылады. Одан басқа, КСРО аумағында тасымалдауға тыйым салынған тауарлар тізімі бекітілгенін атап өткен жөн: қару-жарақ заттары, окдәрі және әскери жабдық; үшқыш аппараттар, олардың бөліктері, приборлар нсәне олардың жабдыктары; қару-жарақ заттарын, оқдәрілер мен үшқыш Іппараттарды әзірлеуге арналған станоктар және машиналар; жарылғыш штар;қатты әсер ететін у-дәрілер.

Тауарлар транзитінің кедендік зежимінің мазмүны бір қарағанда аса күрделі емес көрінсе де, ол іс күзінде кедендік-күқықтық тетіктер қатысатын күрделі үдсріс ретінде жүреді.

Бүл режимді регламенттеуді құқықтық көздерінің көптігінен және оны қолдану нысандарының алуан түрлілігінен заңды түрде туындайды. Сондықтан, гауарларды транзиттеу режиміне арналған КК ережелері режимнің үсынылуы мен пайдаланылуының базалық қағидалары мен шарттарын анықтауға мүмкіндік беретін жалпы күкықтык негіз ретінде қарастырылады. Аталған қағидалар мен шарттарды шартты түрде екі топқа бөлуге болады, олар: режим бенефициарының өзіне қабылдайтын немесе оған режимді пайдалануға рүқсат эеру шарты ретінде қойылатын міндеткерліктерге; кеден органдарының кедендік режимді сақтауды қамтамасыз етуді бақылайтын тәсілдеріне жатады. Кодекс тауарларды транзиттеу кедендік режимінің үсынудың рүқсат беру ретін белгілейді. жағдайда орналастырыла алады. Мысалы, Қазақстан Республикасының «Мәдени қүндылықтарды әкету және әкелу туралы» Заңына сәйкес Қазақстан аумағы арқылы мәдени қүндылықтарды тасымалдаған уақытта мәдени қүндылықтар тек транзит шарттары негізінде әкелініп жатырғанын куәландыратын күжат үсынылуы тиіс. хатымен жарылғыш заттарды және пиротехникалық бүйымдарды транзит режиміне орналастыру режимі бекітілді. Тауарлардың бүл санаты транзит мүмкіндігі туралы корытынды болғанда ғана кедендік транзит режиміне орналастырылады.

Егер тауарлар Ресей аумағында үшінші түлғаның мүддесі үшін делдалдық кызметпен айналысатын казақстандық фирмалар арқылы козғалатын болса, онда мүндай тауарлар күжаттарымен бекітілген талаптар орындалган жағдайда ғана кедендік транзит режиміне орналастырылады: сыртқы сауда контрактін және комиссияныц казақстандык делдалдың о бастан үшініпі түлганың мүддесіне кызмет еткенін растайтын келісім-шарт ұсыну; қазақстандық делдал үшінші түлға есебінен әрекет еткенін куәландыратын төлем қүжаттарын үсыну; тауарларды нақты алушы Қазақстан Республикасы аумағынан тыс жерде екенін және тауарлар Қазақстан аумағынан шығарылатынын растайтын көлік және гауарды сүйемелдеу құжаттарын ұсыну.

Тауарларды және тауар ретінде қозғалатын көлік қүралдарын транзит эежиміне орналастырған жағдайда кедендік рәсімдеу үшін тауарлардың кедендік қүнының 0,1 пайызы мөлшерінде кедендік төлем алынады. КК гауарларды транзиттеу кедендік режиміне орналастырудың жалпы талаптарын эелгілейді. Олар шартты түрде екіге бөлінуі мүмкін: - тауарларға қойылатын галаптар (дәлірек - транзит режимінде болу шарттарына) және тауарларды гранзит кедендік режиміне сәйкес тасымалдауды жүзеге асыратын гасымалдаушыға (немесе оның көлік қүралына) қойылатын талаптар.

КК 213 бабының 1 тармағына сәйкес транзитпен тасымалданатын тауарлар: өзгермеген жағдайда қалуы; транзиттен басқа мақсаттарға пайдаланылмауы; жіберіп отырған кеден органы тасымалдаудың нақты шарттарына сүйене отырып бекіткен мерзімде тиісті кеден органына жеткізілуі тиіс.Кодекс транзит үшін тасымалдаушы, яғни тауарды іс жүзінде тасымалдайтын немесе көлік қүралын пайдалану үшін жауапты түлға жауап береді деп бекітеді. Бүл транзит кедендік режимінің сипаты мен экономикалық иақсаттарын ескеру түрғысынан алғанда заңдылықты болып көрінеді. Екінші кағынан, бүл тасымалдаушыны тасымалданатын тауардың меншік иесі кәне/немесе оны жіберушінің (алушының) кім екеніне карамастан режимнің гікелей бенефициары ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Кедендік заңнама гасымалдаушының мүндай мәртебесін назарға ала отырып, бірқатар қосымша галаптарды қарастырады. Мысалы, егер кеден органынын тасымалдаушы немесе эның көлік күралы КК бекіткен транзит режимін қолдану шарттары сақталуына сепілдік бере алмайтындығына негіздері болса, онда тауарларды аталған седендік режимге орналастыру тек көлік қүралының кажетті жабдықталу немесе ауарды кеден тасымалдаушысы тасымалдау шартымен гана мүмкін болады.

Мұндай жағдайда мемлекеттік органдар тасымалдаушының осындай шаралар қабылдауымен байланысты шығындарын өтемейді. КК кедендік заңнаманың сақталуы кепілдігінің тағы бір нысаны - тиісті кеден төлемдерінің транзит режимі бенефициарымен төленуі де қарастырылады. Тауарлар транзиті рүксатының осы шартын кеден органдары кеден заңдылығының сақталуы жоғарыда аталған өзге тәсілдер арқылы қамтамасыз етілмеген жағдайда колданылады, сондықтан ол ерекше шара ретінде карастырыла алады. Ереже бойынша транзит режиміне сәйкесті еркін айналыска немесе экспортка әкету кедендік режимдеріне ұсынылған тауарларды орналастыру кезінде төленуге тиісті болған кеден төлемдері есептеледі. КК 122 бабына сәйкес кеден төлемдерінің төленуін қамтамасыз ету тауарлар мен көлік құралдарының кепілі; үшінші тұлғаның кепілдемесі (банкінің немесе өзге несиелік мекеменің); тиісті сомаларды депозитке енгізу түрінде бола алады.

Сонымен қатар, Кодекс режим бенефициарының шаралар алу жөніндегі міндеттерін арнайы қарастырады. КК сәйкес авария немесе артық күш әрекеті кезінде транзит кедендік режиміндегі тауарлар тиелген орнынан қауіпсіз жерге түсіріле алады, бүл жағдайда тасымалдаушы тауарлардың сақталуын және олардың пайдаланылуына жол бермеуді қамтамасыз етуге, сонымен катар сң жакын жерде орналасқан кеден органына болған жағдай мен тауарлардың, көлік қүралдарының түрған жері туралы шүғыл хабарлауға, сол жерге тауарлардың жеткізілуін немесе кеден органы лауазым иелерінің тауар түрған жерге келуін камтамасыз етуге міндетті.

Тауарлар транзиттің тасымалдану уақытында, ягни олар транзит
режимінде болған уақытында кедендік бақылауга алынады. Транзит режиміне
орна.іастырылған тауарларға қойылатын жалпы ережелерге сәйкес кедсндік
бақылау: тауардың Қазақстан Республикасына енгізілгенде казақстандык
шекараны кескен; тауар шығарылған уақытта кеден декларация қабылданган
кезден басталады. Кедендік бақылауды жүргізудің нысандарын (тәсілдерін) қолдану, қолданылатын шаралардың «қаталдык дәрежесі» кеден заңнамасының сақталуын қамтамасыз ету кажеттіпмен және оны колданудың әр накты оқиғасы жағдайларымен анықталады. Кедендік бақылауды жүзеге асыру режиміне ықпал ететін ең маңызды факторлар ретінде: транзит түрін (халықаралық, үлттық); көлік құралының түрін (тасымалдау түрі - темір жол, автокөлік, су және т.б.); тауардың сипатын (түрі); тасымалдаушының мәртебесін; транзиттің бекітілген ережелерін бүзу мүмкіндігін (қатерін) атауға болады. Қүжаттық кедендік бақылау негізінен тауарларды транзит режиміне орналжлырғанда және режим аякталғанда оларды кедендік рәсімдеу процесінде жүзеге асырылады. КК 215 бабына сәйкес тасымалдаушы баратын кеден органына тапсыруға міндетті тауар күжаттары қатысты тауарлар қандай режимпен жеткізілсе, олар да сол режимпен үсынылуы қажет. Тауар туралы берілген мағлүматтар мен ол туралы накты мәліметтердің сәйкестігі ереже бойынша оны тексеру арқылы және/немесе инвентаризациялау арқылы жүзеге асырылады. Транзит режиміндегі тауарларды сәйкестендіру пломба, мөр қою, белгі, сәйкестендірілген белгілер салу арқылы жүргізіледі. Белгілі жағдайларда тауарларды транзиттік тасымалдауды жүзеге асыратын көлік қүралдары да сәйкестендіруге жатады. Мысалы, МДП Конвенциясына сәйкес тауарларды транзиттік тасымалдауды орындайтын автомобильдер арнайы қалақшалармен жабдықталады. Кеден органы оған косымша жоғарыда аталып кеткендей, көлік қүралын сәйкесті түрде жабдыктауды талап ете алады. КБА бұйрығымен тауарларды тасымалдауға арналған кеден мөрлері мен пломбалары қойылған көлік қүралдарын (контейнерлерді) жабдықтау Ережелері мен тауарларды тасымалдауға арналған кеден мөрлері мен пломбалары койылган колік қүралдарын жіберу режимі туралы Нұсқаулығы бекітілді.

Тауарларды транзиттеу кеден режимінің әрекет етуі тауарлар белгіленген мерзімде (және олардың қүжаттары) кеден органдарына жеткізіліп үсынылган және кеден рәсімдемелері жасалған соң аяқталады. Тауарларды ксдендік рәсімдеу аяқталғаннан кейін олар кеден режиміне орналасуының бастапкы мақсатына байланысты Қазақстан кедендік аумағынан шығарылуы немесе өзге кедендік режимге орналастырылуы тиіс. КК 216 бабына сәйкес тауарлар транзиті үшін жауапкершілік тасымалдаушыға жүктеледі. Тасымалдаушы егер транзит тауарларын еркін айналыска немесе экспортка әкету жағдайларында бүл тауарлар транзит уақытында: кеден органының рүқсатынсыз берілген; транзитпен тасымалдау кезінде жоғалған; белгіленген кеден органына жеткізілмеген б,олса төленуге тиісті кеден төлемдерінің барлық сомасын төлеуге міндетті.

Тасымалдаушы егер тауарлардың жойылып кетуі, қайтпауы неме жетіспеуі: авария немесе артық күш түсу әсерінен; табиғи тозуынан немесе тасымалдау мен сақтаудың қалыпты жағдайларында кемуінен; органдар мен шетел мемлекеттері лауазым иелерінің казақстандық заңнамаға бойынша теріс әрекеттерінен болса бүл міндеттен босатылады.

Тауарларды жою кеден режимі кеден төлемдері мен салығы алынбай және тарифтік емес реттеу шаралары қолданылмай, кеден бақылауымен тауарларды пайдалануға жарамсыз етуге немесе жоюға алып келетін шараларды қүрайджы. Көркем өнер, тарихи және археологиялық, Қазақстан Республикасы мен шетел мемлекеттері халықтарының мүрасы болып табылатын, жойылып кетуге дакын түрған өсімдіктер мен жануарлар түрі, кепіл ретінде кеден органы кабылдаған зат, кеден ережесін бүзғаны үшін және кылмыстык іс бойынша алынған тауар немесе көлік күралы т.б. тауарлар жоюға жатпайды. Тауарларды жою тиісті күзыретті органның қабылдаған шешімі негізінде жүзеге асады. Мемлекет пайдасы үшін тауарлардан бас тарту кеден режимі бойынша кеден бажы мен салықтары алынбайды, экономикалык саясат шаралары қолданылмайды. Тұлға мемлекет пайдасы үшін тауардан бас тартады. Бүл үшін кеден комитетінің рүқсаты қажет. Осы режимді таңдаган түлганың, кедендік рәсімдеуді жасаған соң, көрсеткен режимді басқа режимге озгертуге қүқығы жоқ. Уақытша әкелу (әкету) дегеніміз Қазақстан Республикасы ксдендік аумагында немесе одан тыс жерлерде кеден баждарынан, салықтарынан жартылай немесе толық босатылған тауарларды және экономикалық саясат шараларын қолданусыз пайдалану режимі. Уақытша әкелу (әкету) тауарлары өзгермеген күйде қайтаруға жатады, табиғи тозу немесе тасымалдау мен сақтаудың калыпты жағдайларында тозудан баска жағдайларда. Уақытша әкелу (әкету) режимі тауарларды кедендік салык төлемдерінен жартылай және толык, экономикалык саясат шараларын колданудан босата отырып Қазақстан Республикасы аумағында шетел тауарларын, ал Қазақстаннан тыс жерлерде қазакстандық тауарларды уақытша пайдалануды көздейді. Уақытша әкелу (әкету) режимінің дербес кедендік режимі ретіндегі мақсаты халықаралық ынтымақтастықтың сауда және өзге нысандарын дамыту қажеттіліктерімен анықталады. Осы режимге орналастырылатын тауарлардың мәртебесі және режимнің мазмүны бәрінен бүрын бұл тауарлардың кедендік аумақтан тыс жерлерде болуы және пайдаланылуының уақытша сипатымен анықталады. Сонымен қатар уақытша әкелінген (шығарылған) тауарлардың кеден баждары мен салықтарынан жартылай немесе толық босатылуының да маңызы аз емес. Яғни кеден режимін колданудың белгілі шекараларын анықтау қажеттігі туады, өйткені оның мүндай шекарадан тыс колданылуы Қазақстан экономикасы үшін жағымсьп күбылыстарға әкелуі мүмкін. Мысалы уақыты шектеулі шетел тауарларының үлттық аумаққа шығарылуы және олардың пайдаланылуы, мысалы, өңдеу операцияларында өндіріс қүралдары немесе күрастырма бөлшектер ретінде, отандык тауар өндірушілердің мүдделеріне нүксан келтіре отырым, ішкі экономикалық конъюнктураға маңызды әсер ете алады.Қазақстандык кеден заңдылығы мүндай операцияларды жүргізуге тыйым салмайды. Олар бүл үіпін арнайы бекітілген режимдер - кедендік аумакта (одан тыс жерде) нсмесе кедендік бақылауға алып өңдеу шеңберінде қарастырылады.

Кеден заңының маңызды бөлімдерін кұрайтын кеден құқығының келесі институтына кеден рәсімдеуі мен кеден бакылауын жатқызуға болады. Кедендік рәсімдеуі нақты анықталмаған кеден режимі бойынша тауарлар мен көлік күралын тасымалда-у мақсатындағы әрекеттерді жүзеге асыру мен осы рәсімдеуді кеден заңына сәйкес аяқтауды білдіреді. Қазакстанның кеден шекарасы арқылы өткізілетін барлық тауарлар мен көлік құралдары кеден бақылауына жатады. Ол белгіленген ережелер бойынша жүргізіледі. Құжаттар мен мәліметтерді тексеру, тауарлар мен көлік құралдарын тексеру, жеке тексеріс, тауарлар мен көлік құралдарының есебі, ауызша сүрау алу, есеп пен есеп беру жүйесін тексеру, қоймалар ғимаратын және кеден бақылауына жататын тауарлар мен көлік қүралдары орналасқан басқа да орындарды (адам өмірі мен денсаулығына, жануарлар мен өсімдіктерге қауіпсіз және тауарлар мен көлік қүралдарын зиян келтірмейтін техникалық күралдарды қолдану аркылы) тексеру кеден бақылауының түрлері болып табылады. Кеден рәсімдеуі кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік күралдарының заңдылығын аныктайды және бекітуге жол береді, тәртіптерін және оның сакталуын аныктайды, басқа да шаралар сырткы сауда мәмілесінің заңға сәйкестігін нақтылайды және кеден бақылауын өткізуді қамтамасыз етеді.

Кеден бақылауының максаты экспорттык акша түсімдерінің өз уақытында түсуін және толықтығын қамтамасыз ететін, сондай-ақ импорт мақсатында валюта қаражатын заңды және негізделген түрде пайдалануды қамтамасьп ету болып табылатын кеден органдарына жүктелген валюталык бакылаумен қагар жүргізіледі. Кеден заңы кеден рәсімдерін қүрайтын келесі тауарлардан түрады: жалпы ережелер, алдын-ала жүргізілетін опсрациялар; уақытша сақтау; кедендік тасымалдау; мәлімдеу. Кедеи рәсімдеуі кеден органына кеден рәсімдеуіне бөлініп берілген орынға тауар мен көлік кұралдарының жеткізілгендігі жөнінде хабардар етілгеннен кейін және кедендік жүк декларациясын және баска күжаттарды ұсынғаннан соң басталады. Кеден рәсімдеуі тиісті кеден органының калауы бойынша сол жерде және оның қызмет орнының аймақтарында немесе мүдделі түлғаның өтініші бойынша басқа да орындарда жүргізіледі. Мүндай жағдайда жалпы тәртіпті Кеден комитеті бекітеді.

Кеден рәсімдеуін жүргізуде (кеден органының талап етуі бойынша міндетті) тауарлар мен көлік қүралдары иесінің өкілетті өкілі катысуға қүқылы.

Кеден рәсімдеуін жүргізу барысында заңдарда көзделген тиісті органдар жүзеге асыратын мал дәрігерлік, фитосанитарлык, экологиялык және мемлекеттік бақылаудың т.б.түрлері ескеріледь

Кедендік рәсімдеуге қажетті тауарлдар мен көлік қүралдарымен байланысты тиеу және басқа да операцияларға тасымалдау, таразыға тарту немесе санын басқаша түрде өлшеу, тиеу, түсіру, кайта тиеу, орамдардың бүлінген жерлерін жөндеу, орамды ашу, орау немесе қайта орау, ғимараттарды, ыдыстар мен басқа орындарды ашу жатады және олар кеден органдарының талап етуі немесе оның рүқсаты негізінде жүргізіледі. Осы көрсетілген операциялар бойынша шығындар мен жүмсалған каражаттар тауарлар мен көлік қүралдарын өткізуші түлға, тасымалдаушы, қойма иесі және өкілеттігі бар басқа да түлға өзі көтереді. Кеден рәсімдерін жүргізу, көбінесе, тауарлар мен көлік қүралдарын зерттеуді (сараптаманы) талап етеді. Кеден органдары тауарлардың сынамалары мен үлгілерін осы мақсатта алуға күкылы. Бүл үшін кеден лабораториялары мен олардың сарапшы қызметкерлері қатыстырылады. Сынаиа мен үлгілерді кеден органының рүқсатымен мемлекеттік өкілеттігі бар басқа органдар да алуы мүмкін. Заң бойынша сынамалар мен үлгілер зерттеу мүмкіндігін қамтамасызететіндей аз мөлшерде алынатындығы анықталған.

Әкелінген немесе әкетілетін тауарларгасалынатын кеден баждары мсн басқа да алымдарының дүрыс есептслуі мен ксден бакылауының жеткіліктігі ІІІыққан шешімге байланысты болады. Сынама мсп үлгі алу кеден росімдеуі үшін тауар мен оның жолдама қүжаттары үсынылған жағдайда, сондай-ақ контрабанда және кеденережесі бұзылғандығы туралы істі жүргізу мен қарау кезінде де алынады. Негізгі кеден рәсімдеуі мен тауарлар мен көлік күралдарының белгілі бір кеден режиміне орналастыруға алдын ала кеден рәсімдеуі жатады, әкелінуге тыйым салынған тауарлар мен көлік қүралдарын әукелуге жол бермеуге, кедендік күралдарды сәйкестендіруге бағытталған алдын-ала жүргізілетін операциялар болып табылады. Мүдделі түлғаның тілегі бойынша кеден .органдары нақты тауардың немесе нақты шаруашылық операциясына байланысты топтастырылуына, кедендік бағасына, тауардың шыққан еліне байланысты алдын-ала шешім кабылдайды. Мүндай шешім қабылданғаны үшін Үкімет бекіткен мөлшерде төлем алынады.

Егер алдын-ала шешім шығаруға негіз болған фактілер мен жағдайлар өзгеріссіз қалатын болса, алдын-ала шығарылған шешім басқа да кеден органдары үшін міндетті болып табылады, онда заңдық күшін үш жыл және бір жыл ішінде жалғастырады. Кеден аумағына тауарлар мен көлік қүралдарын әкелу кезінде (немесе оның қалған бөлігіне еркін қойма немесе еркін кеден аумағынан әкелуде), сондай-ақ кеден аумағынан тыс әкету кезінде коммерциялық мақсатты пайдаланбай, әрі карай кеден органы бекіткен жерде белгіленген бағыт бойынша жеткізу кезінде тасымалдаушы кеден органдарына хабарлама беруге міндетті. Кеден рәсімдеуі барлық мәліметтерді, бақылау үшін немесе үсынылған тауарды тексеру үшін талап етілген барлык күжаттардың қолда барлығын тексеруденсоң аякталады.¹ Сыртқы экономикалык қызметтің бүдан кейінгі заңдастырылуы Қазақстанда Үкіметтің біраз қаулылары бойынш мемлекет бақылауындағы экспорт пен импорттық стратегиялык маңызды өтімдер тізбесі сақталғанымен, Қазакстанда тауарлар мен көлік қүралдарының экспортқа арналған кедендік босаңсуға әкеліп соғуы мүмкіи. Кеден декларациясы кеден органы рәсімдеген сәттен бастап заңдық күжат болып табылады 48 т 372 б. Кеден органының кеден декларациясын кабылдаудан бас тартуға қүқығы жоқ деген норма жеткілікті маңызды кепілдік болып табылады. Сонымен бірге жеткіліксіз мәліметті белгілі мерзім ішінде үсыну міндетін жүктей отырып, уақытша немесе толық емес декларация беруге рұқсат етілген.

Декларация берілуі үшін кеден орнанына үсынылатын декларацияны толтыруға негіз болатын және оны растайтын күжаттар: кеден рәсімдеуіне жататын тауарлар мен көлік қүралдарына меншік (билік ету немесе пайдалану) күқығы; декларанттың кеден декларациясын өз атынан беру өкілеттігі; тауардың өткізу фактісі; кеден қүны мен тауарлардың шығуы; кеден төлемдері мен салықтарын төлеу және тарифтік жеңілдіктер мен тарифтік преференция бойынша салық төлеу мүмкіндігінің негізі; стандарттаудың міндетті талаптарға сәйкестігі; Қазақстан Республикасының заңында және халықаралық келісім-шарттарда қарастырылған өкілетті мемлекет органдарының тиісті рүқсаттары мен басқа да қүжаттар.

Заңда қарастырылған жағдайдан басқа Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін барлық тауарлар мен көлік қүралдары кеден бакылауына жатады. Кеден бақылауы күжаттар мен мәліметтерді тексеру, тауарлар мен көлік қүралдарын кедендік тексеру, жеке тексеру және т.б. белгіленген ережелер бойынша жүргізіледі. Кеден бақылау анықталған кеден бақылауы аймағында, кедендік рәсімдеу немесе кеден органдары орналасқан жерлерде және кеден органы бекіткен баска орналасу үшін рүқсат беруді карастырады, ол үшін кеден бақылауына жататын тауарлар мен көлік күралдары орналастыруға тиіс аумакқа және ғимаратка кез келген түлғаның келуі үшін алдын ала кеден органына хабарлама, кажетті күжаттар талап етіледі немесе бакылау жүктелген кеден органының қызметі жүзеге асырылады.

«Кеден ісі туралы» заң бойынша алгаш рет интеллектуальдық меншік объектілерін қамтитын тауарлар тізімін алуды жүргізуі тиіс.

Тауарлар интеллектуальдык именшік объектілеріне деген құқықты

экспорттық келісім-шарт бойынша тауарлар экспортынан түскен валюта түсімсдерін бақылау қүжаттарының жиынтығынан түратын іс-қүжаттар жинағы (досье) мен импорт бойынша әрбір импорттық келісім-шарт бойынша өнімдер импортында шетел валютасын пайдалануды бақылау қүжаттарының жиынтығынан түратын іс-қүжаттар жинағы (досье) қалыптастырады.