Мазмұны Кіріспе. Халықаралық бірліктер жүйесі Бөлім Молекула кинетикалық теория және термодинамика негіздері

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Pdf көрінісі

бет	112/125
Дата	18.10.2023
өлшемі	3,62 Mb.
	#186554

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 ... 125

Байланысты:
2.Физика-на-казахском-языке-для-1-курса

Уран ядросының бөлiнуi. Ядролық реакцияда энергияның бөлiнуi Бөлшектердiң атом ядросымен әсерлесуiнiң нәтижесiнде оны басқа ядро мен бөлшекке өзгертуi ядролық реакция

ядроның байланыс энергиясы
деп атайды.
ΔE
бай
=Zm
p
c
2
+Nm
n
c
2
-m
я
с
2
=Δmc
2
мұндағы Δm=Zm
p
+Nm
n
-m
я
массалар ақауы
деп аталады. Ядродағы бiр нуклонға келетiн орташа
байланыс энергиясын Δε
бай
деп белгiлеп,
ядроның меншiктi байланыс энергиясы
деп атайды.
Резерфорд тәжiрибелерiнен атомның өлшемдерi өте кiшi ядродан және оны қоршаған
электрондық бұлттан тұратыны анықталды. Ендi физиктердiң алдында жаңа физикалық нысанды,
атом ядросының құрылымы мен қасетiн зертеу мәселесi туды. Атом ядросының негiзгi
сипаттамасының бiрi оның заряды. Ядроның зарядын өлшеу оның мәнi элементар зарядты сәйкес
химиялық элементтiң реттiк номерiне көбейткенге тең екенiн, яғни
q=Ze
екенiн көрсеттi.
Уран ядросының бөлiнуi. Ядролық реакцияда энергияның бөлiнуi
Бөлшектердiң атом ядросымен әсерлесуiнiң нәтижесiнде оны басқа ядро мен бөлшекке өзгертуi
ядролық реакция
деп аталады. Ядролық реакцияны символдық түрде былайша жазады A+a->B+b
немесе A(a,b)B. Ядролық реакция кейбiр жағдайда бiрмәндi болып өтпейдi, яғни A+a->B+b
схемасымен қатар A+a->C+c схемасы да жүзеге асуы мүмкiн. Реакцияның мүмкiн болатын
жолдары оның
каналдары
деп аталады.
Ядролық реакция кезiнде толық заряд және нуклондар саны сақталады. Сонымен қатар бұл кезде
энергияның, импульстiң және импульс моментiнiң сақталу заңы орындалады.
Ядролық реакциялар энергия бөлiне немесе жұтыла отырып өтуi мүмкiн. Бұл жағдайлардың
қайсысының жүзеге асатынын реакцияға түсетiн және реакциядан шығатын бөлшектердiң
массаларының айырымын бiле отырып өө өрнегiнен есептеп табуға болады.
Әртүрлi ядролық реакциялардың iшiнде кейбiр ауыр ядролардың бөлiну реакциясының маңызы
ерекше. Ауыр ядролар ондағы нейтронның ара салмағы үлкен болғандықтан орнықсыз болып

105
келедi. Бұл ауыр ядролардың меншiктi байланыс энергиясының орташа ядролармен
салыстырғанда аз болатынан көрiнiп түр. Сондықтан мұндай ядроларға тағы бiр нейтрон келiп
қосылса ол бөлшектенiп кетедi. Осының бiр мысалы, уран ядросының нейтрондармен атқылаған
кезде бөлiну реакциясы алғаш рет 1939 жылы ашылған болатын. Бастапқы ядрода нейтрондар
артық болғандықтан реакция кезiнде бөлшектенген ядролармен қатар бiрнеше нейтрон да ұшып
шығады. Мысалы уран бөлшектенген кезде бiр бөлшектену актiсiнде 2-3 нейтрон бөлiнедi. Егер
дұрыс жағдай болса бұл нейтрондар уранның басқа ядроларына барып түсiп, оларды
бөлшектейдi. Сөйтiп бұл үрдiс тасқынды түрде күрт өседi. Бұлай жалғасқан реакцияны

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 ... 125