Мaзмұны нормативтік сілтемелер
Жұмыстың жалпы сипаттамасы
жүктеу/скачать 144,19 Kb.
|
тілес арайлым
| Жұмыстың жалпы сипаттамасы Аударма қай заманда болмасын игеріп, иірудің жетегіне жеңіл көнбейтін, бірден айқара ашыла салмайтын қиын дүние.
Көркем аударма дегеніміз - өзінше өнер, нағыз творчество. Бір шығарманы қайта жаңғыртып жазып шығу деген өте ауыр жұмыс. Онда бір ғана халықтың ұлттық ерекшелігі сақталып қана қоймай, сонымен бірге сол елдің әдебиетінің шеңберіне тән ұлттық, стильдік ерекшелігі де толық сақталуы тиіс. Сондықтан бар тетік осы әдеби аудармашы еңбегінің сапасына байланысты екені көпке мәлім. Мұндай аса қиын, таза шығармашылық жұмыс тек көркем сөз шеберлерінің қолынан ғана келетіні белгілі. Неге десеңіз, тәржімаланып отырған шығарманың барлық қалтарыстары мен құпияларына, ой жүйесіне, көркемдік ерекшеліктеріне, сыр-сипатына тек суреткер аудармашы ғана тереңірек бойлай алмақ. «Аудармашының таланты дегеніміз – көркем пішінді бере алуға қабілеттілік, ол, әрине, шығарманың рухна бойлау, сұлулықты сезіну сияқты қасиеттерден мақұрым қалмауға тиіс», деген В.Г.Белинскийдің сөдері осының айғағы Аудармашының қасиетті міндеттері туралы айтқан Л.Соболевтің мына бір сөзеріне де көңіл аудармасқа болмас. «Егер орыс прозаигі, драматургі немесе ақыны әдебиетін орыс тіліне аударып отырған халыққа жанымен берілген болса, осы елдің табиғатын сүйсе, былайша айтқанда, осы халықтың шексіз досы болса, онда сол халықтың әдебиетінің тағдыры үшін толық түрде өзінің жауапкершілігін сезінеді, онда аударманың нәтижесі де керемет болмақ» Бір халықты екінші халыққа кеңінен таныстырып, оларды өзара табыстыратын, бір-бірін шын пейілден құрметтеуге үндейтін, қысқасы, рухани теңестіретін өнер екені мәлім. Оның ішінде әдебиеттің көтерер жүгі, атқарар міндеті ерекше. Ал көркем аударма болса осы аталған қасиетті жүкті жеткізуші алтын көпір іспетті десек асыра айтқандық болмас. Аударма біздің ана тіліміздің өткірлігін, икемділігін, үйлесімділігін, бейнелеу қабілетінің шексіздігін көрсетеді. Тәржіма ісі біздің ана тіліміздің сөздік қорын байытып, дүнйетану өрісімізді ұлғайтады. Аудару үстінде жеке сөздерге балама іздеу арқылы әрдайым ана тілінің бүкіл қазнасы кеңінен қолданылады, өсіп отырады, сонымен қатар ескіріп бара жатқан көне сөздер жаңғырып, қазіргі уақыттағы әдеби тіліміздің қатарына қосылып жатады. Аударма жасау арқылы тілімізде сөз құрудың, ойды бейнелеудің неше алуан тәсілдері туды, жазу шеберлігі артты. Қазақ тілінде жазылған қандай да бір шығармадан болса да, терең үңіле келгенде, әлемдік мәдениеттің ықпалын көрмеу мүмкін емес. Сонымен қатар, аударма оқушыны ылғи жаңа дүниемен, жаңа өмірмен, жаңа ортамен таныстырып отырады. Аудармашы өзі аударып отырған автордың ойын түсініп, шеберлік сырларын дәл жеткізуі үшін аянбай еңбек етеді, мехнат шегеді. Яғни ол аударылатын кітаптағы соны дүниені, соны өмірді, соны ортаны, ең әуелі көзімен көріп тұрғандай ойша қабылдап, оның әрбір ұсақ деталіне дейін бойына сіңіріп алуы керек те, тек сонан соң ғана ана тілінің бар мүмкіншілігімен оқушыларына айтып беруге күш салуы шарт. Аудармашыға қойылатын талап: ол екі тілді де барынша жақсы білуі тиіс. Оның үстіне, өзі тіл сырын, өзі мәнін, көркемдіктің қадірін білетін, өмірге суреткерше қарап, әрбір көрініс пен құбылысты көркем образдылық тұрғысынан ұғына салатын қиялы ұщқыр, ойы терең, жаны сергек те сезімтал, ақындық, жазушылық дарынның иесі болуы керек. Қосымша аудармашыға ауадай қажет нәрсе нағыз энциклопедиялық жан-жақты білім, жоғары мәдениет. Ол түпнұсқаның тілінде сөйлейтін халықтың тарихынан, тұрмыс-салтынан, әдет-ғұрпынан, қоғамдық қалыбынан мол хабардар болуға тиіс. Тіпті жалғыз сол халықтың ғана емес, жалпы адамзат тарихымен мәдениетіне байласнысты көп нәрседен хабардар болуы қажет. Өйткені әрбір ойдың түпкі төркіні қайдан шығып жатқанын біліп отырмаса, сөзің арғы сырын жеткізе алмайды. Бұл тұрғыдан аудармашыға ғалымдық ізденімпаздық, әр алуан сөздіктер мен энциклопедияларға үйірсектіктің мәні өте зор. Аудармашы қанша дарынды болғанымен, екі тілдің де сырына қанықтығымен қатар автордың ойы жеткен дәрежеге көтеріле алатындай жан-жақты білім иесі болмаса, екінші тілде оқушыларға түпнұсқаны бар қасиетімен ашып бере де алмас еді. Аудармашы әрқашан өз ана тілінің қырағы сақшысы болуға тиіс. Аудару үстінде кісі өмір көріністері мен құбылыстарын басқа тілдің (түпнұсқаның) әсерімен елестетіп, сол тілдің құйылу ағынымен отырғанда өз ана тілінің жүйесінен шығып кетуі де әбден ықтимал. Мұның өзі әсіресе грамматикалық жүйелері бір біріне ұқсамайтын тілдерден аударғанда ерекше сезіледі. Сөз баламаларының дөп түсіп отыруы – көркем аудармадағы ең негізгі шарттардың бірі. Түпнұсқадағы әрбір сөз, өзінің белгілі тіркесіндегі алатын орнына қарай, аудармада да дәл жеткізіліп отыруы керек. Жалпы аудармашыға қойылатын ең бірінші талап: ол екі тілді де барынша жақсы білуге тиіс. Оның үстіне, өзі тіл сырын, сөз мәнін, көркемдіктің қадірін білетін, өмірге суреткерше қарап, әрбір көрініс пен құбылысты көркем образдылық тұрғысынан ұғына алатын қиялы ұшқыр, ойы терең, жаны сергек те сезімтал, ақындық-жазушылық дарынның иесі болу керек. Қазақтың біртуар әдебиетші, аудармашы Қ.Нұрмаханов сондай талант иесі. Оның қазақ аударматануға қосқан үлесі шексіз. Ол туралы зерттеуші М.Нұрмаханова былай дейді: «К.Нурмаханов посвятил множество статей изучению вопросов литературы народов СССР, которые были напревлены на освещение взоимосвиязи и взоимодействия национальных культур. Он являлся автором и переводчиком многочисленных работ, опубликованных в казахской, русской, польской, украинской, киргизской печати, которые затем были собраны в книги, такие, как «Литературные заметки»(1960), «Дәстүрлі достық» (1962), «Дос лебізі» (1968)» . жүктеу/скачать 144,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|