Мәдениет (латын. Cultura - өңдеу, егу деген сөзінен шыққан) – табиғат объектісіндегі адамның әрекеті арқылы жасалатын өзгерістер. Бұл сөзде адам еңбегінің ерекшелігі, оның адамның іс-әрекетімен байланыстылығы, адамның және оның қызметінің бірлігі негізделген. Кейіннен «мәдениет» деген сөз жалпылық маңыз алды, адам жасағанның бәрін де «мәдениет» деп атады. Осы ұғымда мәдениеттің мазмұнды белгілері, түсінігі көрсетілді. Мәдениет – адам жасаған «екінші табиғат». Мәдениет – жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылық жүйесі, адамның өмір сүрген ортамен қарым-қатынасы. Ол - өзара қарым-қатынас нәтижесінде қалыптасатын ерекше құбылыс.
Қазіргі уақытта мәдениеттің 300-ден астам анықтамалары бар. Оның негізгі мынаңцай үш анықтамасына тоқталайық.
1. Мәдениет — адам қүндылықтарының жиынтығы.
Қысқаша айтқанда, мәдениет адамдардың іс-әрекет, қимылдарының, еңбегінің, іс-қызмет, жүмысының, төжірибесінің негізінде жинақталған ж әне қоғам ны ң ілгері дамуына әсер ететін, адамдардың жоғары адамгершілік қасиеттерінің, ғылымның, білімнің, тәрбиенің, әдет-ғүрып, т.б. мүраттардың жиынтыгы.
2. Адамдардың шығармашылық іс-қызметінің тәсілі. қоғамдағы әрекеттер барысында әр түрлі кертартпалық қате
түсініктерге, теріс ұғымдарға, ережелерге, ұсыныстарға, жоқ
нәрсеге сенуге, әдепсіздікке, формализмге қарсы күресті жоққа шығаруды айтады.
3. К.Маркс айтқандай, мәдениет адамның мәнді, маңызды
күш -қуатын, яғни оның мақсатын, талап-тілегін, қабілетін іске асырьш орындауды, онын өзін-өзі қалыптастыру және жан-жақты дамуын қамтамасыз етіп. күнделікгі өмірде қолдануды білдірмек
Мәдениқұндылықтарға құлықтылық және эстетикалық идеалдар, өзін ұстаудың нормалары мен үлгілері, тілдер, жергілікті тіл ерекшеліктері мен сөйленістер, ұлттық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар, тарихи жер аттары, ауыз әдебиеті, көркемдік кәсіп пен қолөнер, мәдениет пен өнер шығармалары,тарихи-мәдени маңызы зор мәдениет қызметінің ғылыми зерттеу тәсілдері мен нәтижелері, аумақтың тарихи-мәдени қатынасында ғажайып болып табылатын ғимараттар, құрылыстар кіреді.
Тіл
Тіл мәдениеті – әдеби тілдің нормасы мен оның дамуын, сөйлеу тілімен қарым-қатынасын зерттейтін тіл білімінің саласы. Тіл мәдениетінің тіл білімінің басқа салаларынан айырмашылығы – оның күнделікті өмірде тілді қолдану, жазу, сөйлеу мәдениетімен тығыз байланыста болатындығында. Тіл мәдениеті дегеніміз – коммуникативтік қарым-қатынас кезінде тілдік тәсілдерді дұрыс ұйымдастырып, белгілі бір тәртіппен жүйелі қолдану.
ӘЛУМЕТТІК НОРМАЛАР
Әлеуметтік нормалары - тарихқа байланысты қоғамдық болмыстың индивид қызметіне және қатынастарына, әлеуметтік топтарға, таптарға және шынайы жағдайларға сәйкес қызметті және қатынастарды ұйымдастырудың қоғамдық қажеттілігін білдіретін қоғамдық институттарына қоятын талаптары. Олар қоғамдағы жүріс-тұрыстың жалпы қағидалары болып табылады. Барлық адамдарға, әлеуметтік топтарға, бүкіл халықаралық қауымдастыққа тән мүдделерді, құндылықтарды білдіретін әлеуметтік нормалар жалпы адами нормалар деп аталады. Бұл нормалар әділеттік және гуманизм, адам құқықтарына құрмет және т.с.с. белгілейді. Әлеуметтік нормалар қоғамда бірнеше маңызды функцияларды атқарады. Олар:жүріс-тұрыс эталондары қызметтерін атқарады ;индивидтерді топтарға, топтарды қауымдастықтарға біріктіреді; әлеуметтанудың жалпы барысын реттейді; жүріс-тұрысты бақылайды.
ДӘСТУРЛЕР
Дәстүрлер - белгілі бір қауымдастықта ұзақ уақыт бойы сақталатын, ұрпақтан-ұрпаққа берілетін әлеуметтік және мәдени мұраның тарихта қалыптасқан элементтері. Дәстүрлердің ғұрыптардан басты айырмашылығы "мәдениет" ұғымы арқылы мәдениеттің тік қиығы көрінуінде - уақыттың тік осі, бұрын болған нәрсе бүгінде де бар және болашақта да сақталуы әбден мүмкін. Осылайша; дәстүр деп, ең алдымен, мәдени нормалар мен нысандардың (тілдің, ғұрыптардың, құндылықтардың және т.с.с.) ұрпақтан ұрпаққа берілу тетігі деп түсіну керек.
Нанымдар мен діншілдік, білімдер
Мәдениеттің маңызды элементтері нанымдар, діншілдік, білімдер болып табылады. Нанымдар мен діншілдікте адамдардың шындығында да нені ұстанатыны, өзінің қызметінде және қатынастарында нені басшылыққа алатыны, олардың жүріс-тұрысы үлгілері нені қамтитыны көрінеді. Нанымдар мен діншілдік негізінде білім жатыр. Діншілдік ақпараттың жетіспеушілігі болғанда, қандай да бір ақпараттың ақиқаттылығын тәжірибе жүзінде растау мүмкіндігі болмағанда қалыптасады. Діншілдікке қарағанда нанымдардың мәні болмыс туралы логикалық негізделген және тәжірибе жүзінде расталған білім болады. Алайда нанымдар мен діншілдіктің біліммен байланысты болатыны сөзсіз. Білім нанымдарға және діншілдікке қандай да бір мағынаны беріп, оларды идеямен толықтырады
