«Механика» бойынша дәрістер курсы. Материялық нүктенің қозғалысы

ось бойынша айналатын диск алып,оның

ған кезде шарик қозғалысының траектория-

сы спираль болып шығады(11-сурет).Мұның

себебі денеге жылдамдық векторына жүргіз-

12-сурет ілген нормаль бағытымен бағытталған күш

әсеріненболып отыр.Дәлірек айтқанда

шарикке оның қозғалу жылдамдығына перпендикуляр,шариктің басқа бір денемен өзара әсерлесуінен басқа бір күш әсер еткен.Міне осы инерция күші кориолистік күш деп аталады.

Кез келген айналмалы жүйеде орналасқан массасы дененің қозғалысының салыстырмалы жылдамдығы болса,онда оған әсер ететін кориолис күші мынаған тең;

Мұндағы жүйе айналысының бұрыштық жылдамдығы .

Жер бетінде инерция күшінің білінуі

Инерциалдық есептеу жүйесіне қатысты жер өзінің айналу осі бойынша;

Бұрыштық жылдамдықпен тәуліктік айналым жасайды .

Осы себептен жермен байланысқан есептеу жүйесі инерциалды болмайды.Бұл жүйеде центрден тепкіш және кориолистік инерция күштері толық реаль мәндерге ие болады.

Центрден тепкіш күш ауырлық күшіне,еркін түсу үдеуіне және дененің салмағына ықпал етеді.

Жер бетіндегі массасы бар дене екі массалық күштердің әсерін сезінеді.

Тартылыс күші:

Және центрден тепкіш күш:

Мұндағы дененің айналу осінен қашықтығы.

мынаған тең;

12-сурет (21)

Дененің еркін түсіуіне байланысты кез келген ендіктегі ауырлық күші(немесе салмақ)мынаған тең:

Гаспар Кориолис (1772-1835)инерция күшінің осы түрін ашқан француз физигі.

Сондықтан

Ендеше ендігіндегі еркін түсу үдеуі мынаған тең:

Сонымен,еркін түсу үдеуі жер центріне қарай бағытталмаған және егер жер айналмаса дененің алатын үдеуіне тең болмайды. мен арасындағы ең үлкен айырмашылық экваторда байқалады.

Бұл орта ендікте байқалатын үдеудің бөлігін құрайды.

Жер бетіндегі дененің салмағы;

(23)

Немесе;

Бұл формула дене және оның тірегі жермен салыстырғанда қозғалмайтын болса ғана дұрыс.Ал олар белгілі бір үдеумен қозғалатын болса,оның салмағы ге тең.

үдеумен қозғалатын есептеу жүйесінде дененің салмағы;

(24)

Шамалы жылдамдықта Кориолис күші өте аз болады,сондықтан оны елемеуге болады.