1 ТАРАУ. МЕХАТРОНДЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫҢ

10
 
 

ционалдық қозғалыстары интеллектуалды басқарылатын сапалы жаңа 
құрылғыларды жобалау мен өндіруді қамтамасыз ететін ғылым мен 
техника саласы. Бұл анықтамада механикалық, электрондық және 
компьютерлік элементтердің терең өзара байланысы идеясы салынған 
мехатронды құрылғылардың Үшбірлік мәні ерекше атап көрсетілген. 
Сондықтан мехатрониканың ең көп таралған графикалық символы үш 
қиылысатын шеңбер болды (сурет. 1.1), Сыртқы қабыққа орналастырылған 
өндіріс – Менеджмент – нарық талаптары [1].
Сурет 1.1 – Мехатроника кестесі
Компьютерлерді дамыту, содан кейін мехатроника – бұл академик-
тердің шығармашылық зерттеулеріне ыңғайлы құрылым емес, бұл зама-
науи инженерлік тәжірибедегі өмір салты. 1980 жылдардың басында 
микропроцессорды енгізу және өнімділік пен құнның үнемі артып келе 
жатқан арақатынасы инженерлік жобалау парадигмасын революциялады. 
Дәстүрлі инженерлік іс, информатика және жаратылыстану ғылым-
дары пәндерінің қиылысында әзірленетін жаңа өнімдердің саны үнемі 
өсуде. Осы дәстүрлі пәндердегі жаңа әзірлемелер мехатрониканы жоба-
лауда одан әрі үйлеседі. Ақпараттық технологиялар саласында жалғасып 
келе жатқан революция, сымсыз байланысты дамыту, интеллектуалды 
датчиктер дизайны және кіріктірілген жүйелік инженерлік жобалау 
парадигмасы XXI ғасырдың басында дами беретініне кепілдік береді. 
Микрокомпьютерлер, кіріктірілген компьютерлер және олармен байла-
нысты ақпараттық технологиялар мен бағдарламалық қамтамасыз ету 

11
саласындағы жетістіктер ХХ ғасырдың екінші жартысында мехатро-
никаны императивпен жасады. ХХІ ғасырдың табалдырығында тұрып, 
интеграцияланған биоэлектромеханикалық жүйелерде, кванттық компью-
терлерде, нано- және пикожүйелерде және басқа да күтпеген оқиғаларда 
күтілетін жетістіктермен мехатрониканың болашағы әлеуетті және 
жарқын мүмкіндіктерге толы. 
Жоғарыда мерзімді басылымдарда, халықаралық конференциялар 
мен симпозиумдардың еңбектерінде жарияланған бірнеше анықтамалар 
келтірілген. Жоғарыда қарастырылған анықтамалардың негізінде меха-
троника пәнінің келесі арнайы тұжырымы ұсынылады [1]: «Мехатроника 
сапалы жаңа модульдерді, жүйелерді, машиналар мен машина кешендерін 
жобалау және өндіру мақсатында электронды, электротехникалық 
және компьютерлік компоненттермен нақты механика тораптарының 
синергетикалық бірігуін зерттейді».
Анықтамаға түсініктеме:
1. Мехатроника сапалы жаңа сипаттамалары бар машиналарды 
құрудағы ерекше әдіснамалық (тұжырымдамалық) тәсілді зерттейді. 
Бұл тәсіл өте әмбебап болып табылады және әртүрлі мақсаттағы маши-
налар мен жүйелерде қолданылуы мүмкін. Алайда, мехатрондық жүйені 
басқарудың жоғары сапасын қамтамасыз ету нақты басқарылатын 
объектінің ерекшелігін ескере отырып ғана мүмкін болатынын атап өткен 
жөн. Сондықтан мехатрониканы зерттеуді мәні өндірістік машиналар мен 
процестердің нақты кластары болып табылатын мамандықтар бойынша 
жүзеге асырған жөн.
2. Анықтамада мехатронды объектілердегі құрамдас элементтерді 
интеграциялаудың синергетикалық сипаты атап көрсетіледі. Синергия 
(грек.) – бұл бірыңғай мақсатқа қол жеткізуге бағытталған бірлескен 
іс-қимыл. Бұл ретте, құрамдас бөліктер бір-бірін толықтырып қана 
қоймай, білімді жүйе сапалы жаңа қасиеттерге ие болатындай етіп 
біріктіріледі. Мехатроникада барлық энергетикалық және ақпараттық 
ағындар бір мақсатқа – берілген басқарылатын қозғалысты жүзеге 
асыруға бағытталған.
3. Интеграцияланған мехатронды элементтерді әзірлеуші машинаны 
жобалау сатысында таңдайды, содан кейін машинаны өндіру және пайда-
лану кезінде қажетті инженерлік және технологиялық қолдау қамтамасыз 
етіледі. Мехатронды машиналардың дәстүрлі емес айырмашылығы, бұл 
кезде пайдаланушы әр түрлі дайындаушылардың әртүрлі механикалық, 
электрондық және ақпараттық – басқару құрылғыларын жүйеге дер-
бес біріктіруге мәжбүр болған кезде. Сондықтан да көптеген күрделі 
кешендер (мысалы, отандық машина жасаудағы кейбір икемді өндірістік 

12

жүктеу/скачать 11,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: