Международной научно-теоретической конференции сейфуллинские чтения
жүктеу/скачать 5,38 Mb. Pdf көрінісі
|
sf16-1-1-3
| список литературы
1. Возделывание ярового рапса на корм и маслосемена в условиях Северного Казах- стана (практическое руководство для хозяйств различных форм собственности) / под общ. ред. проф. Двуреченского В.И. – п. Заречный: Северо-Западный научно-производ- ственный центр сельского хозяйства, 2005. – 29 с. 2. Е. Омаров Растениеводство. Болезни ярового рапса. Отчёт акима Мамлютского рай- она Северо-Казахстанской области. http://maml.sko.gov.kz/news/read/1510026019901.html 3. Mithen, R. Glucosinolates and disease resistance in oilseed rape (Brassica napus ssp. oleifera) Mithen R. // Plant Pathology. 1997. Vol. 46(2). –Р. 271–275. 4. Первая Агрохимическая компания Рекомендации по возделыванию ярового рапса в условиях Северного Казахстана. Астана, 2019. – 54 с. нҰР-сҰлтан оРанЖеРия кешені ЖағДайынДағы тРопикалыҚ Жəне субтРопикалыҚ климаттың оРанЖеРия ӨсімДіктеРінДегі аҚ ҰлпаҚты сымыРДың зиянДылығы Р.С. Сарманова, аға оқытушысы, а.ш.-ғ.к. З.Д. Сабитова, магистрант Нұр-Сұлтан қ., С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті Ботаникалық бақтардың оранжереялары қорғалған топырақтың бірегей түрі болып та- былады. Осы типтегі оранжерея өсімдіктерін қорғау құралдары мен әдістерін таңдау жеке көзқарасты талап етеді, өйткені әрбір ботаникалық бақ коллекция құрамы, өсімдіктерді өсіру шарттары, орналасқан жері бойынша жалғыз болып табылады. Ботаникалық бақтардың негізгі міндеттерінің бірі табиғи және мәдени флораның өсімдіктерінің гендік қорын сақтау мен қорғаудың ғылыми негіздері мен әдістерін әзірлеу болып табылады. Ботаникалық бақтар қызметінің осы табиғат қорғау аспектісін ескере отырып, коллекциялық түрлерді қорғау негізінен экологиялық қауіпсіз әдістерде құрылуы тиіс [1]. Нұр – Сұлтан ботаникалық бағыбір жыл ішінде (бақта) сәндік ағашты, шөпті көпжылдықтардың, жемістердің, жемшөптердің, дәрілік, хош иісті, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі бар өсімдіктердің түрлері кеңеюде. Жыл сайын жинау қорларын ше- телден және әр түрлі ересек өсімдіктермен, тұқымдарментолтыру қарастырылып жатыр. Ботаникалық бағының барлық өсімдік қорлары, яғни,тропикалық және субтропикалық өсімдіктердің жиынтығы - 1036 отырғызу бірлігі, 23 отбасының, 62 түрімен олар түрлі экологиялық және географиялық шығу тегі бар Еуропадан (Испания, Германия, Голлан- дия) ұсынылған. Өсімдіктер зиянкестері мен аурулардан қорғау бойынша мамандардың бақылауында. Жылыжай кешенінің Қазақстанда да, ТМД-да да аналогы жоқ, ол микроклиматтың оңтайлы жағдайларын (температура, ылғалмен қамтамасыз ету және тұман) бақылайтын заманауи климаттық бақылау қондырғысымен жабдықталған. Бақ оранжереяларындағы фитосанитарлық жағдай ашық топыраққа қарағанда қиын. Ол тұрақты, бұл оранжерей микроклиматы жағдайында зиянкестердің көбеюінің жоғары қарқынымен (жоғары ылғалдылық, жоғары температура), сондай-ақ жыртқыштар мен 58 паразиттердің баспасөзінің жоқтығымен байланысты . Бұл жағдайда өсімдіктер ашық топырақ экспозицияларында өсетін өсімдіктермен салыстырғанда зиянкестерге аз төзімді [2]. Тропикалық және субтропикалық өсімдіктердің (жабық топырақтың сәндік өсімдіктері экспозициясы - бұл Нұр – Сұлтан ботаникалық бағының және жалпы қала қонақтарына жылдың барлық уақыттарында келетін маңызды жерінің бірі. Жабық топырақ жағдайында (ылғалдылық пен температураның жоғарылауы, пайдалы жәндіктердің болмауы, карантиндік шаралар мен ауылшаруашылық тәжірибесінің сақталмауы) зиянкестердің дамуы мен жаппай көбеюі үшін қолайлы жағдайлар туғызады. Оранжерия кешенінде кең таралған зиянкестерінің бірі мучнистый червец. Олар ірі колонияларда жиналып, жабайы және мәдени өсімдіктердің тамырлардан, сабақтарынан,жапырақтары мен жемістерінен шырындарды сорып алады. Шырынды флоэманың қабаттарынан сорып алған кезде өсімдік қурайды, өйткені өсімдік ұлпаларды жаңарту үшін қажетті қоректік заттарды жоғалтады. Жеміс дақылдарының, ағаштар мен бұталардың және сәндік өсімдіктердің жас көшеттеріне құрттар зиян келтіреді, олар зи- янкестермен қатты зардап шеккен кезде өсіп-дамудан артта қалып қана қоймайды, соны- мен бірге жиі өледі. Өсімдіктердің бұтақтары мен бұтақтарының қабығында жәндіктерді жаппай тамақтандыру кезінде флоэма тамырларының деформациясы мен өлуі орын ала- ды, бұл пластикалық заттардың тамырларға ағып кетуіне жол бермейді [3]. Мучнистый червец өсімдіктерге тікелей, сонымен қоса, жанама зиян келтіреді. Мы- салы, олардын секреция бөлімінен шығатын заттардан Capnodium тұқымдасына жата- тын саңырауқұлақтар жақсы өседі. Саңырауқұлақ мицелиясымен өсімдік жапырақтарын түгел басады. Өсімдіктің зақымдануына байланысты зат алмасуды, тыныс алуды және фотосинтез үрдісін бұзатындықтан, ол көп ұзамай өсімдік кебеді және өледі, әсіресе біржылдық дақылдар. Осыған орай оранжерия жағдайында зиянкестерді анықтау және олардың зияндылық дәрежесін көзбен анықтау үшін барлық өсімдіктерге фитосанитариялық сараптама жүргізіледі. Санитарлық-гигиеналық шаралар зиянкестер мен қоздырғыштардың тара- луын болдырмауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс өсімдіктердің қоқыстарын жоюды, ауру және қатты зақымданған жеке тұлғаларды толығымен немесе ішінара жоюды, көптеген зиянды жәндіктердің санын азайту үшін жылыжайда және жасыл аралық жерлерде арамшөптерді бақылауды қамтиды. Қазіргі таңда оранжерия өсімдіктерін сақтауда биологилық тәсілдерді көп қолдануда, әсіресе, биопрепараттарды енгізуде. Бір ғасырдан астам уақытқа созылмалы ауруларды басу үшін жыртқыш қоңыздардың Cryptolaemus montrouzieri Mulsant, австралиялық термофильді өсімдіктер тұқымдас тұқымдас өсімдіктер қолданылды. Оны дамыту үшін оңтайлы температура 28 °C құрайды. 20 °C-тан төмен температурада криптолемус болмайды белсенді [4]. Қалыпты климаттық белдеуде ол тек жабық жерде - сәндік және гүлді дақылдарды қорғау үшін жылыжай өсімдіктерінде, лимонарияда, сонымен қатар жылыжай өсімдіктерінде қолданылады [5]. Биологиялық бақылау бүкіл әлемдегі табиғи экожүйелердің ауыл шаруашылығындағы зиянкестердің проблемаларын де, қоршаған ортаны қорғаудың да перспективалық шешімі болып табылады. Пестицидтердің адам денсаулығына да, қоршаған ортаның денсаулығына да әсер етуіне алаңдаушылық қазіргі уақытта дамыған елдердің қоғамдық және саяси күн тәртібінде берік тұр. Ауыл шаруашылығы мен бағбандықтың барлық са- лаларына өндірісте химиялық заттарды пайдалануды қысқарту мақсатында елеулі қысым жасалуда. Барлық ауыл шаруашылығы өнімдері үшін сапаны аккредиттеу бағдарламалары IPM-ді өндіріске қажетті тәсіл ретінде анықтауы тиіс [6]. Ботаника бақтарының оранжереясында биологиялық тәсілді пайдаланудың қажеттілігі мен перспективалығы туралы Таяу және алыс шетелдердегі ботаникалық бақтардың қор 59 оранжереясында энтомофагтарды қолданудың оң тәжірибесі куәландырады. Биометод ботаникалық бақ жүйесінде ұзақ мерзімді қорғаныс әсерін береді, егер маусымдық отарлау немесе энтомофагтарды жерсіндіру, олардың оранжереяда тікелей көбеюі мүмкін болған жағдайда. Флористикалық әртүрлілігі туралы жоғары тұрақты жасанды биоценоздарда полярлық-альпілік ботаникалық бақ-институтының бірегей тәжірибесі дәлелденген [7]. Дұрыс күтуде агротехникалық, биологиялық, химиялық шараларды қолдану және тропикалық және субтропикалық түрлерді өсіру үшін тиісті ережелерді сақтау, зиянке- стер мен аурулардың саны зияндылық шегінен төмен төмендейді. жүктеу/скачать 5,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|