«Мектептегі жеңіл атлетика теориясы мен əдістемесі» пəнінің оқу-əдістемелік кешені

бастылары – «аттау», «толқын», «домалау», «асырма», «фосбери-флоп». Ең тиімді тəсілдері 
болып «асырма» жəне «фосбери-флоп». 
Биіктікке секіру мына сатылардан тұрады: екпінді жүгірістен, итеруден, планкіден өту жəне 
түсу. 
1.Екпінді жүгіріс 7-9 жүгіру адымынан (11-14 м) тұрады. Екпінді жүгірістің бұрышы 
секірудің тəсілдеріне байланысты. «Аттау» жəне «домалау» тəсілдерінде 35-45
о
-қа тең, ал 
«асрма» тəсілінде 25-35
о
-қа, «толқын» тəсілінде 75-90
о
-қа тең. Ал «фосбери-флоп» тəсілінде 70-
90
о
бұрышпен басталып, қисық сызықпен орындалады, спортшы екпінді жүгірістің соңында 
планкіге жанымен жүгіріп келеді, бұрыш 25-30
о
-қа кішірейеді. Екпінді жүгірісті бір орыннан 
бастауға болады немесе жүріп, жылдам жүгіріп келіп, табан мен белгілі бақылау сырығына дəл 
түсіп, екпінді жүгірісті бастайды. Секірушінің бірінші мақсаты екпінді жүгірісте, көлденең 
жылдамдықты алуы қажет, жайлап-жайлап өседі. Жылдамдық итеруге келгенде 6,5/7,5 м/с. 
Екпінді жүгірістің бірінші жартысы күнделікті жылдамдықтан айырмашылығы жоқ. 
Жылдамдықты көтеру адамның ұзаруына əкеледі. Екпінді жүгірудің екінші жартысында 
спортшы итеруге дайындалады. Соңғысы бір адым жетпейтін адым ең ұзыны, соңғы адым 
кішкене қысқалау. Соңғы адымды қысқарту спортшыға жылдам бүкіл денесін итеретін аяғына 
ауыстыруға көмектеседі. Жамбасты алға шығарып, екпінді жүгірістің жылдамдығын жоғалтпау. 
В.М.Дьячков Советтік секірушінің соңғы үш адымын мысалға алады. 3-ші итеру адымы 215-
220 см. тең болса, соңғыға бір адым жетпей – 220-230 см. тең болады.
Итерудегі жетістік екпінді жүгірістің жылдамдығына жəне ырғағына байланысты. Екпінді 
жүгірісті белгілеуге екі белгі қойылады: біріншісі екпінді жүгірістің басында, екіншісі итеруден 
үшінші адымда. 
2. Итеру – итеретін аяқ белгілі итеретін жерге тигенде басталады. Оның сəттілігі 
алдында сілтейтін аяқтың қозғалысына байланысты.
Планкіден сілтейтін аяқ арқылы өту ең маңызды. Екпінді жүгірісте бұл жауапты сатысы, 
секірушінің əрі қарай қозғалысын анықтайды жəне итерудің эффектілігін орындайды.
3. Ұшуда секіруші белгілі бір уақытта тік жағайды сақтайды, кішкене ұстап 
итеру кезіндегі дененің айналуын негізгі нүктеде ұстайды.
Бір мезгілде сонымен бірге бұлшық еттерді бастатып, қозғалысты орындауға дайындалады, 
планкіден өтуге. Əрі қарай секірушінің қай тəсілді таңдап алуына байланысты болады.
4. Түсу – планкіден өтуде жəне итеру кезінде алған жылдамдықты дененің айналу 
нүктесіндегі жылдамдықты азайту, түсудегі мақсат. Биіктікке жəне сырықпен секіруде бұл 
сатылар əсер ете алмайды, ұзындықтағыдай. Биіктіктен сырықпен секіруде басты мақсат 
секірушіні сақтандыру. Түсудің əдісі секірудің тəсілдеріне қарап анықталады, сілтейтін аяққа 
немесе итеретін аяққа, аяққа жəне қолға əрі қарай иыққа домалау арқылы орындалады. 
«Аударылып түсу» əдісімен биіктікке секірудің жалпыға бірдей техникасы, негізінен алғанда, 
мынадай болады: екпін беоу үшін жүгірудің бағыты, оның ұзындығы, ырғағы мен 
шапшаңдығы.
1. Екпін алатын белгілі бір ұзындықты білу (5-7 қадам) жəне жүгіру бұрышын білу керек 
2. Серпілетін кезде жүгіру жылдамдығын арттырып, қадамды жиелетіп орындау қажет.
3. Жамбасты алға қарай жіберіп, кеудені алғ, жоғары қарай қозғап, серпілетін аяқты артта 
ұстаған жөн. 
4. Барлық жылдамдықпен келіп, аяқты серпілетін нүктеге қоюкерек. 
5. Дененің салмағын серпілетін аяққа қарай ауыстырып, бір мезгілде екінші аяқты жамбастан 
алға қарай жіберу. 
6. Серпілетін аяқ пен денені біршама тік қалпында, иілген қолды алға қарай сермеумен секіру-
серпілуді аяқтау. 
7. Кедергіден аттап өтер кезде отыру жағдаында болып, аяқтарын алға қарай адымдау 
8. Жерге серпілген аяқпен түсу. 
Серпілу кезінде аяқты тірейтін жер кергіден 3-4 табан қашықтықта болады. Кергіге 
жақын тұрған аяқты жерге тірейді жəне ол «жиырылу» əдісімен секіргендегі сияқты 
орындалады.

Жоғары көтерілген кезде тізеден бүгілген, жоғары сілтеніп көтерілген аяқ секірушінің 
денесінің алдына, жоғары көтеріледі. Ал аяқтың табаны кергеден жоғары көтерілуі қажет. 
Жерге тіреген аяқ жоғары көтерілгенде ең алғашқыда төмен қарай еркін, түсіңкі тұрады. 
Секіруші жоғары көтеріліп, кергінің үстінде көлденең қалыпқа келгенше, денесін жерге 
тіреген аяғына қарай қисайтады, бір мезгілде жерге аяғын кеудесіне қарай тартып алып, 
астыңғы жақтағы қолын кергіден асырма төмен қарай тартып алып, астыңғы жақтағы қолын 
кергіден асыра төмен қарай түсіреді. Дене көлденең қалыпқа келген кезде жоғары сілтеп 
көтерілген аяқ кергіден асқандағы бағытта тез жазылады. Ал жерге тіреген аяқ сілтеп итерілген 
аяққа жақын ұсталып, кедгіден тізеден бүгіліп асып түсіп, төмен қарай түсіріледі. 
Жүгіріп келіп биіктікке секіруді əр түрлі əдістерін үйрену мынадай жүйемен өтуі керек. 
Үйренуші «жиырылу» əдісімен секіруден бастау керек. Онша қашық емес жерден еркін жүгіріп 
келіп, шағын биіктіктен (60-70см) осы секіруді орындау керек. Əдетте көбі қалыптан тыс ұзақ 
жерден жүгіріп келіп секіруге тырысады, ал мұның керегі жоқ. Алғашқы үш-төрт секіруден 
кейін-ақ жерге тіреп қоятын аяқты белгілеп алған жөн. Сосын екпін алу ұзындығын анықтап 
алу керек. Бұл əдетте 7-9 адым шамасы болады.
Жерге тірейтін аяқты анықтап, жүгіріп екпін берудің ұзындығын белгілеп, оның дұрыс 
ырғағын қалыптастырып, аяқты жерге тіреуді дұрыс орындай білуге үйренгеннен кейін, жүгіріп 
келіп биіктіке секірудің басқа да əдістерімен таныса беруге болады. 
«Аударылып түсу» əдісін үйрену, атап айтқанда «аяқты жиып секіру» əдісінің одан əрі жетілген 
түрі болып табылады. «Аяқты жиып секіру» əдісін меңгергеннен кейін, тура, тіке жүгіруден 
қиғаш жүгіруге (30
о
-40
о 
бұрыштан) көшу қажет. Осылай жүгіру арқылы «аяқты жиып секіруді» 
орындау керек. Бұл жаттығу кергіге жақын тұрған аяқты жерге тіреп секіруді меңгеру үшін 
қажет. 
Осы əдісті үйренген сайын кергіден асып түсіп бара жатқанда, денені көлденең қалыпта, 
жерге тіреген аяққа қарай ұстауға үйрену керек. Оны үйренген соң кергіден асып түсудің 
мейлінше жетілдірген түрін үйренуге көшу тиімді.

жүктеу/скачать 483,98 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: