Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Түйін. Алқа > өмілдірік омырау мен алдыңғы жаққа тағатын зат болғандықтан мағынасы жағынан байланысы да жоқ емес. Қазақ тілінде һалқа >
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
| Түйін. Алқа > өмілдірік омырау мен алдыңғы жаққа тағатын зат болғандықтан мағынасы жағынан байланысы да жоқ емес. Қазақ тілінде һалқа > алқа < омырау (алды > ал) сияқты ұғымымен қоса, алтынның > ал – мен (зат) бітісіп кеткен байланыс бар деп ойлаймыз. Жүзік > блезік > алқа > сақина.
Сақина. Алтынды сарай менен дақинасын (М-Ж., 60); Баяғыда жолда қалған сақинасы (М-Ж., 159); Ќазаќ зергерлерініњ µте кµп жасайтын єшекейініњ бірі – єйелдерге арналатын єр т‰рлі саќина мен ж‰зіктер. Саkиіна – кольцо на палец (Радлов, т.4. ч.1. 247). Саќинаны, кµбінесе, к‰містен, кейде алтыннан жасатады. Саќинаныњ жасалуы ж‰зікке ќараѓанда оњай. ¤йткені, оныњ сыртына шапќымен шеку, бізбен безеу єдісімен орындалатын ќарапайым ою-µрнектерден басќа ештење ж‰ргізілмейді, кейде тіпті, ешбір ою-µрнексіз жасалатыны да аз емес. Ал, ж‰зік жасау анаѓ±рлым к‰рделі жєне оныњ сан алуан т‰рлері болады. Ж‰зіктіњ ‰стіњгі бетіне єр т‰рлі асыл тастардан, т‰сті шынылардан немесе к‰містіњ µзінен кµз, балдаќ, отау, ќ±с т±мсыќ орнатылады. Б±л ќосымша м‰сіндер ж‰зік саќинасыныњ ‰стіњгі жаѓына дєнекерленеді. Ќазаќстанныњ батысы мен оњт‰стік-батысында «ќ±даѓи ж‰зік» – деп аталатын µте кµлемді жєне аса сєнді ж‰зік жасалады. М±ныњ бауырында екі саусаќќа бірдей кигізетіндей ќосарланѓан екі саќинасы болады. Ал, ж‰зік беті кµлемді келеді. Сонымен бірге асыл тас, т‰сті шыныѓа ќоса, міндетті т‰рде, алтындалып єсемделеді. М±ныњ ќ±даѓи ж‰зік аталу себебі де бар. Єдетте, оны ±затылѓан ќыздыњ енесіне, яѓни ќ±даѓиларына бір жылдан соњ тарту ету ‰шін арнайы жасатады. Біраќ, барлыќ ќ±даѓиларѓа бірдей м±ндай дєст‰рлі тарту жасалмайды. Ќ±даѓи ж‰зік жања т‰скен келініне аналыќ мейірім шуаѓын тµге білген парасатты ќ±даѓиларѓа ѓана сыйѓа тартылатын дєст‰рлі сыйлыќ. Оны єдетте, оњ ќолыныњ ортањѓы екі саусаѓына кигізгенде, тµрт саусаќ сыртын т‰гелге жуыќ жауып т±рады – дейді [58, б.63]. Б±л мєліметтен ж‰зік пен саќина арасындаѓы айырмашылыќты да білуге болады. Саќина. Зат. 1. Сєндік ‰шін ќол саусаѓына салынатын т‰рлі металдардан істелген дµњгелек балдаќ (ЌТТС, 237). Саќина – парсы сµзінен ауысќан (И. Жаменей, ПҚҚПС, 1994: 158). Саќи а. Сєхи: щедрый, великодушный – щедрый, охотно делящийся с другими своими средствами, не желающий тратить, расходовать что-л., великодушный, обладающий высокими душевными качествами (снисходительностью, доброжелательностью) (Л. Рүстемов, 1989: 246); Саќина (саќ+ина) т‰бір+ќосымшадан т±ратын сияқты. -ина, -иле (жєне) қосымша ретінде ќолданылып келді. Саќ т‰бірінен саќаю, саќина (саќинасы ±стап, бас ауруыныњ бір т‰рі) саќинасы сыныќ туындаѓан сияќты. Саѓ-`здоровый, благополучный`, `осторожный`; сағ сања `тебе (будет) хорошо!` (так оканчиваются толкования снов); сағ бол – `быть осторожным, внимательным`. РСл., IV, 259. Саѓ – `доит`; аніќа ќ±н сеін ќопќаш енекын саќќаш `старуха каждый день, вставши (от сна), доила свою корову`. Ср. РСл., IV, 260. [84, б.98]. Сағ – здоровый, нетронутый (Радлов, т.4., ч.1. 259). Б. Ќыдырбек±лы былай дейді: Сєкинек – пышаќты, ќ±жантыны, ќанжарды, кездікті, сапыны єдемілеу ‰шін жазы (сабы) мен ж‰зі жалѓасатын жеріне, яѓни саптыњ кіретін жеріне ќаќталѓан к‰містен, жезден салынатын, наќышталѓан саќина (Түгел сөздің түбі бір, 1993: 85). Каталог: fulltext -> transactions transactions -> Казахстан республикасының Ғылым және білім министрлігі transactions -> Азамат Тілеуберді transactions -> Қырықбай Аллаберген тарих және баспасөЗ Қазақ мерзімді баспасөзінде тарихтың «ақтаңдақ» мәселелерінің жазылуыбаспасөзінде тарихтың transactions -> Екінші кітап transactions -> МӘШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку transactions -> МӘШҺҮр тағылымы жинақ 2 Том transactions -> Е. Жұматаева жоғары мектепте оқытудың біртұтас дидактикалық ЖҮйесінің теориясы монография Павлодар 2012 Кереку жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|