Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Жарѓаќ тек қана сыртқы киім ғана болмаған: жарғақ шалбар, жарғақ жастық, жарғақ құлақ, құлын жарғақ та болған. Құлын жарғақ
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жарғақ
| Жарѓаќ тек қана сыртқы киім ғана болмаған: жарғақ шалбар, жарғақ жастық, жарғақ құлақ, құлын жарғақ та болған. Құлын жарғақ – құлын терісінен тігілген, қысқы сырт киім, жарғақ шалбар да, жарғақ жастық та теріден тігіледі. Жарғақ құлақ – тура мағынасында жұқа тері құлақ. Көне түріктер теріні о баста жарғақ<көк-деген болуы керек. Жарғақ шалбарға байланысты М. Қашқари ӨМ//ҮМ. ӨМ//ҮМ: ыштан, шалбар, дамбал – деп [10,б.67]. Л. Будагов: дж. тат.يارغاق я иаргакъ 1) шуба безъ шерсти; кожаный кафтанъ, надваемый татарами кир. دارغاقили زارغاق родъ кафтана изъ выдланной и крашеной козловый кожи, ايشيكишикъ – такой же кафтанъ изъ крашеныхъ овчинь, каз. замша – дейді [8, б.325]. В. Радлов: шідам µте тегіс («очень гладкий») мағынасында, ал шидäн сµзін маќта салып сырыѓан, халат тєрізді сырт киім мєнінде келтіреді [17, б.1080-1081]. Ал Потанин: Джаргак, жаргак (жарғақ) – шуба из кожи жеребенка, крытая тканью (Потанин, 321). Ќ±лын жарѓаќ-ќ±лын терісінен тігілген, ќысќы сыртќы киім. К‰пі, шидем. Осы орайда ғалым Жанпейісовті қараңыз [37, б.131]. С. М±ќанов: Ќ±лынныњ терісінен астарсыз тігілетін тонды «жарѓаќ» – дейді [53, б.114].
Жарѓаќ сµзініњ т‰ркі тілдерінде бірнеше мағынасы бар: 1. Тері-ќырѓ. (арнайы иленген, ж‰ннен тазартылѓан), µзб. Диал. Шер. УНГ (арыќ ќозы немесе ќой), ±йѓ., ±йѓ. Диал. Jarr. (ќозы), Р. IV 32 (кыр., ќазан.- ж‰ні жоќ иленген), Vάm. ĊSрr 345. (ж‰нсіз); ќойдыњ аяѓы. (µњделген), алт. (тозѓан, ж‰ннен таќырланѓан); ж‰нніњ орны ќаѓылѓан-±йѓ.; тері-т‰рік. (ќолмен µњделген тері), ќќал. (µњделген), ±йѓ. Диал. Мал. УНС (ж‰ні жоќ), Jarr. (ќойдыкі), Р III 136-137 (шаѓ. – єлі иленбеген), Раv. С. (иленбеген), Vάm. ĊSрr. (жарѓаќ-ж±мсаќ); балѓары- Р III 136-137 (ќазан), Буд. (ќазан.); б±заудыњ терісі жазуѓа арналып µњделген- ±йѓ.; 2. (сыртќы) тері кµйлек- Zen. (шыѓ.-т‰рік.), Раv. С., Vάm. ĊSрr. (жарѓаќ); єбден киілген сыртќы киім-шув.; тон-ГАЯ (ж‰нсіз), Верб., Р III 136-137 (алт., леб.- тілмен жалаѓандай, ќаѓылѓан, тар.- ж‰ні сыртына ќаратылѓан, сырты ж‰н); ж‰ні бар ќ±лынныњ терісі – ќаз.; кафтан (былѓары)- ГАЯ, Верб., Буд. (ќырѓ. - µњделген, боялѓан ешкініњ терісі), Буд. (шаѓ., тат.–татарлар киетін киім), Абуш., Бор. Бад. (теріден жасалѓан); балѓары- Р III 136-137 (алт., леб.); шалбар – башќ. (теріден не былѓарыдан тігілген); былѓары дамбал – ќырѓ. (ж,арѓаќ, шым (сым – автор); жоѓарѓы ќолѓап-тат. диал. Тум. ЗС; 3. арыќ- ќ±м., диал. (+`азѓан`), ќырѓ. (ж,арѓаќ,тай); кірлеген, кір – башќ., диал. Макс.ВД; 4. ж±ќа тыѓыз келген тершік., ±йѓ. Шув.; ќаз бен ‰йректіњ аяѓындаѓы ж±ќашыќ тершік- Р III 136-137 (ќќал. Jарѓаk тамаk); ж±ќашыќ- тат. диалек. ДСТ (с‰ттіњ бетіндегі ќаймаќ; етті пысырѓанда шыѓатын сорпаныњ бетіндегі кµбік); малдаѓы жєне µсімдік организміндегі ж±ќа тері – шув., шув. диал.; балалардыњ орны, єйелдердіњ жыныс м‰шесіндегі заттыњ алмасуы (±рѓашы ±рыќ), балалардыњ жатыры-шув.; тув-таќырланѓан (±саќ малдардыњ терісі); жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|