Кигіз сөзін етістік деп ќарастырсаќ, (ки + гіз) ки т‰бір сµз, -гіз µзгелік етістіктіњ ж±рнаѓы болып табылады [50, б.284]; Б±л арадаѓы аффикстер ќалыптасу тµркініне ќарай -ыз//-із < -ѓыз//-гіз, -ар//-ер –ыр//-ір < -дыр //-дір т.б. µз ара тыѓыз байланысты болып келеді [94,б.176].
Демек, -із< -гіз сµз жасаушы ж±рнаќтыњ міндетін атќарып т±р деуге толық негіз бар. Тілдіњ даму барысында -г дыбысыныњ т‰сіп ќалып, субстантивтеніп (киіз) жабатын (адам киімді киеді – салыстырыњыз) заттыњ аты пайда болѓан сияќты. Егер де -із тікелей зат есімнен (біз ~ бігіз//м‰йіз~м‰гіз) т‰бірден жасалса бі//м‰ т‰бірі деп ќарастырамыз ба? Н. Ж‰нісов: -сыњыз ќосымшасы морфологиялыќ ќ±рамы жаѓынан к‰рделі (-сыњ+ыз, -сіњ+із) болып келеді. -сыњ, -сіњ жіктік жалѓауыныњ II жаќтыќ жекеше т‰рімен т±лѓалас, ал -ыз, -із-діњ тегі туралы екі т‰рлі кµзќарас бар. Біреуі – м±ны т‰ркі тілдеріндегі кµптік жалѓауыныњ кµне т‰рі деп білу де, екіншісі – оны жіктеу есімдігініњ -сыз, -сіз ќосымшасынан дамыѓан, сонымен тектес ќосымша деп тану [49, б.72]. -Ыњыз кµптік мағына беретін ќосымша екенін М. Ќашќари да жазған еді [10, б.112]; М. Томанов [92].
Достарыңызбен бөлісу: |
