Оқу құралында «Метрология, стандарттау және сертификаттау» пәні бойынша, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарттау және сертификаттау жүйелерімен, ұлттық, өңірлік және Халықаралық деңгейлерде стандарттау және сертификаттау жөніндегі нормативтік құжаттарымен таныстырады.
|
Алғы сөз
|
6
|
1
|
Стандарттау
|
7
|
1.1
|
Кіріспе
|
7
|
1.2
|
Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
|
8
|
1.3
|
Стандарттау туралы негізгі түсініктемелер
|
10
|
1.4
|
Техникалық шарттар нормативті құжат ретінде
|
17
|
1.5
|
Ұйымның стандарттары
|
20
|
1.6
|
Стандарттау және техникалық регламенттер бойынша құжаттар туралы ақпараттар
|
20
|
1.7
|
Ұлттық стандарттарды әзірлеу және бекіту тәртібі
|
21
|
1.8
|
Мемлекеттік стандарт және сертификаттау ережелерінің міндетті талаптарын бұзу жауапкершілігі
|
22
|
1.9
|
Өнімнің сапасын қамтамасыз ету бойынша шаралар әзірлемесі
|
24
|
1.10
|
Стандарттау органдарының және қызметтерінің жүйесі
|
25
|
1.11
|
Мемлекеттік стандарттау жүйесі
|
26
|
1.12
|
Өнім және қызметті растау жүйесінің сипаты
|
30
|
1.13
|
Халықаралық және аймақтық стандарттау
|
32
|
1.14
|
Стандарттарды енгізу. Стандарттауды таңбалау. Өнімдерді таңбалау
|
41
|
1.15
|
ТМД стандарттау
|
42
|
2
|
Сертификаттау
|
44
|
2.1
|
Өнімдерді сертификаттау. Сертификаттау туралы түсінік
|
44
|
2.2
|
Сертификаттау сұлбалары
|
46
|
2.3
|
Сертификаттау бойынша органдар мен сынақ зертханаларын, орталықтарын аккредиттеу
|
48
|
2.4
|
Техникалық регламенттерді әзірлеу кезінде міндетті сәйкестікті растау формалары мен сұлбаларын таңдау
|
49
|
2.5
|
Халықаралық сертификаттау
|
52
|
2.6
|
Міндетті сертификаттаудың қатысушылары
|
55
|
3
|
Метрология
|
59
|
3.1
|
Метрологияның мәні мен қолданылуы. Метрология және
|
|
|
олардың құраушылары
|
59
|
3.2
|
Сынақ жүргізу кезіндегі өлшемдер. Техникалық процестер мен
|
|
|
өндірісті басқару кезіндегі өлшем тиімділігін қамтамасыз ету шарттары
|
60
|
3.3
|
Өлшем және физикалық шамалар
|
61
|
3.4
|
Физикалық шамалар
|
62
|
3.5
|
Физикалық шаманың бірлік жүйесі
|
62
|
3.6
|
Эталондар және стандартты үлгілер
|
64
|
3.7
|
Өлшем межеліктері
|
66
|
3.8
|
Өлшеу құралдарының түрлері
|
67
|
3.9
|
Өлшем жүргізу әдістері
|
68
|
3.10
|
Өлшеу құралдарының топтастырылуы және метрологиялық сипаттамалары
|
69
|
3.11
|
Әртүрлі жұмыс түрлерінде метрологиялық қамтамасыз етудің негіздері
|
75
|
3.12
|
Өлшеу құралдарын және сынақ жабдықтарын аттестаттау
|
82
|
3.13
|
Метрологиялық қамтамасыз етуді ұйымдастырудың негізі.
|
|
|
Мемлекеттік метрологиялық қызмет
|
83
|
3.14
|
Өнімдерді сынақтан өткізу.
|
|
|
Өнімдердің сапасын растау үшін сынақтар жүргізу
|
84
|
3.15
|
Сынақтың негізгі түрлері және олардың ерекшеліктері
|
85
|
4
|
Штангенқұралмен сызықты өлшемдерді бақылау және өлшеу
|
87
|
4.1
|
Жұмыстың мақсаты
|
87
|
4.2
|
Өлшеу құралдары және құрылғылар тізімі
|
87
|
4.3
|
Өлшеу құралдарының сипаттамасы және қолдану. Жалпы мәліметтер
|
87
|
4.4
|
Зертханалық жұмысты орындауға арналған тапсырма
|
95
|
4.5
|
Зертханалық жұмыс бойынша есеп берудің рәсімдеуге қойылатын талаптар
|
95
|
4.6
|
Өлшеу құралдары тақырыбы бойынша зертханалық жұмысты орындау үлгісі
|
96
|
5
|
Микрометрлік құралмен сызықтық мөлшерді бақылау
|
99
|
5.1
|
Жұмыстың мақсаты
|
99
|
5.2
|
Пайдаланылатын өлшегіш құралдармен құрылғылар тізімі
|
99
|
5.3
|
Микрометрлік құралдың құрылысы
|
99
|
5.4
|
Тапсырма
|
105
|
5.5
|
Жұмысты орындау тәртібі
|
105
|
5.6
|
Зертханалық жұмыстың рәсімдеуіне қойылатын талаптар
|
105
|
5.7
|
Зертханалық жұмыс бойынша білімді тексеруге арналған бақылау сұрақтары
|
106
|
6
|
Сызықты мөлшерлерді индикаторлы нутромер көмегімен өлшеу және бақылау
|
107
|
6.1
|
Жұмыстың мақсаты
|
107
|
6.2
|
Өлшеу құралдары мен құрылғылардың тізімі
|
107
|
6.3
|
Индикаторлы нутромермен өлшеу. Жалпы мәліметтер
|
107
|
6.4
|
Зертханалық жұмысты орындауға арналған тапсырма
|
118
|
6.5
|
Зертханалық жұмыс бойынша есеп берудің рәсімдеуіне қойылатын талаптар
|
119
|
6.6
|
Зертханалық жұмысты қорғауға арналған сұрақтар
|
119
|
7
|
ИЗВ – 1 тік ұзындық өлшеуіште өлшеу және өлшеу нәтижиелерін математикалық өңдеу
|
120
|
7.1
|
Жұмыс мақсаты
|
120
|
7.2
|
Қолданылатын өлшеу құралдары және құрылғылар тізімі
|
120
|
7.3
|
Теориялық мәліметтер
|
120
|
7.4
|
Тапсырма
|
125
|
7.5
|
Есеп берудің рәсімдеуіне қойылатын талаптар
|
126
|
7.6
|
Зертханалық жұмысты қорғауға арналған сұрақтар
|
127
|
8
|
Беттің кедір – бұдырлық шамасын өлшеу және бақылау
|
128
|
8.1
|
Жұмыстың мақсаты
|
128
|
8.2
|
Өлшегіш құралдар мен құрылғылар, бөлшектер тізімі
|
128
|
8.3
|
Кедір – бұдырлық және оның параметрлері туралы негізгі түсініктер. Жалпы мәліметтер
|
128
|
8.4
|
Зертханалық жұмысты орындауға арналған тапсырма
|
144
|
9
|
БМИ үлкен құралды микроскопта сыртқы бұранданың параметрлерін өзгерту
|
146
|
9.1
|
Жұмыстың мақсаты
|
146
|
9.2
|
Өлшегіш құралдар құрылғылар тізімі
|
146
|
9.3
|
Бұрандалы қосылыстар. Жалпы мәліметтер
|
146
|
9.4
|
Бұрандалы бөлшектерді бақылау әдістері мен құралдары. Жалпы мәліметтері
|
149
|
9.5
|
БМИ құралды үлкен микроскобында сыртқы бұранданың параметрлерін өлшеу
|
151
|
9.6
|
Құралды микроскопта сыртқы бұранданың параметрлерін өлшеу әдіснамасы. Жалпы ережелер
|
156
|
9.7
|
Есеп беруді рәсімдеуге және құрамына талаптар
|
169
|
9.8
|
Зертханалық жұмыс қорғауға арналған сұрақтар
|
169
|
|
Әдебиеттер тізімі
|
171
|
|
Қосымша А
|
|
|
9 қараша 2004 жылғы № 603-II Техникалық реттеу туралы Қазақстан Республикасының Заңы
|
173
|
|
Қосымша Б
|
|
|
Негізгі заңнамалық және нормативті құжаттар
|
206
|
|
|
|
Осы оқулықтың басты мақсаты студенттерге кәсіпорындардың экономикалық қызметтерінің дамуына қажетті және Қазақстаннның халықаралық деңгейіндегі стандарттау, сертификаттау, метрология салалары жөнінде білім беру.
«Метрология, стандарттау және сертификаттау» пәні өнімнің, қызметтердің, технологиялық процестердің параметрлерінің әдістері мен ережелері жөнінде, сонымен қатар студенттерді стандарттаудың, сертификаттау мен метрологияның даму тарихымен, олардың өнімнің сапасын жоғарлатудағы рөлімен, құқықтық, ұйымдастырушылық және әдістемелік негіздерімен, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарттау және сертификаттау жүйелерімен, ұлттық, өңірлік және халықаралық деңгейлерде стандарттау және сертификаттау жөніндегі нормативтік құжаттарымен таныстырады.
Студенттер мен оқытушы үшін оқу бағдарламасын жүргізуге өте оңтайлы зертханалық жұмыстар көрсетілген. Метрология, стандарттау және сертификаттау пәнінің маңыздылығы мен өнім сапасын арттыру жолдары және технологиялық процестерді тиімді жүргізу жолдары анық ұсынылған. Практикалық жұмыс кезінде әрбір студент немесе оқытушы осы оқулықты пайдалана алады.
Қазақстан Республикасының метрология саласындағы болашақ бағдарламасына үлесін қосатын, өндірілетін өнімнің нақты өлшемдерін беру барысында, кәсіпорындар жұмысын жеңілдететін бірсыпыра тақырыптар қарастыралған.
Оқу құралында пәнді оқытудың негізгі міндеттері - бақылау және қолдану бойынша ғылыми негізделген дағдыны жаттықтыру, яғни машиналардың бөлшектерінің және өзге машинажасау салаларымен байланысты өндіріс технологиясын таңдау кезінде Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын стандарттардың талаптарын орындау. Нарықты қатынас жағдайларында еліміздің экономикасының даму талаптарымен негізделген, себебі машинажасау өнімдерінің кемшіліктері өзара ауысымдылық негіздерінің және машинажасаудың сертификатталу мәселелерінің маман арқылы дұрыс шешілуімен негізделген.
