М.Әуезов атындағы Оңтүстік
жылға қарай ғылымға бөлінетін қаржыны ұлғайту жоспарланып отыр. Егер қаржы көлемі ұлғаятын болса, біріншіден қандай салаларға көңіл бөлу қажет?
жүктеу/скачать 80,5 Kb.
|
Бейсебаева А.Ж. 13 апта
- Бұл бет үшін навигация:
- «Ұлы ғылым жолы» доктринасында осындай көкейкесті мәселелерді шешуге байланысты нақты қандай талаптар мен ұсыныстарды негізге алдыңыздар
| 2025 жылға қарай ғылымға бөлінетін қаржыны ұлғайту жоспарланып отыр. Егер қаржы көлемі ұлғаятын болса, біріншіден қандай салаларға көңіл бөлу қажет?
– 12 сәуір барша қазақ елі Ғылым қызметкерлерінің күнін атап өтті. Бұл күні бірқатар ресми шара, байқау, онлайн жиын өтті. Жақсы делік. Бірақ осылай атап өтуге қандай негіз бар? Мен «негіз жоқ» деп жауап берген болар едім. Өйткені Қазақстандағы ғылымның деңгейі төмен. Осы тұрғыда статистикаға назар аударып көрейік. Scimago Journal & Country Rank деректеріне сүйенсек, Қазақстан ғылыми көрсеткіштері бойынша Хирш индексінде әлемдік рейтингте 111-орында тұр (Scopus деректер базасы бойынша). Бұл ІЖӨ Қазақстаннан бірнеше есеге төмен Конго-Мозамбик және Габон-Жаңа Каледония елдері аралығындағы көрсеткіш. Ал ғылыми және ғылыми-техникалық жарияланымдардың жалпы саны жағынан Эквадор мен Эфиопия арасында 61-орында тұрмыз. Осылайша, әлемдік рейтингте бір ғылыми мақалаға сілтеме жасау жағынан Кирибати мен Ауғанстан арасында 204-орынды алып, Қырғызстан (86-орын) және Тәжікстаннан (112-орын) кейінгі көрсеткішке ие болдық. Бұл қазақстандық ғылымның төмен деңгейін және ғылыми зерттеулердің қажетсіздігі мен тиімсіздігін көрсетеді. Осы орайда Мемлекет басшысының «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» Жолдауына орай «Ғылымды дамыту бойынша ұлттық жоба» дайындауға байланысты еліміздегі ғылымның деңгейіне алаңдаушылық білдіре отырып, талантты ғалым, физика-математика ғылымдарының кандидаты Эльдар Кнармен бірлесіп «Ұлы ғылым жолы» доктринасын әзірледік. Ресми құжат болмағанымен, бүгінгі ғылым саласындағы көзқарастарды, саяси ұстанымдар жиынтығын көрсетеді. Доктринаның негізгі мақсаты – отандық ғылымның кемшіліктерін көрсету ғана емес, тың ұсыныстар мен оның дамуына ықпал ететін механизмдерді ұсыну. – «Ұлы ғылым жолы» доктринасында осындай көкейкесті мәселелерді шешуге байланысты нақты қандай талаптар мен ұсыныстарды негізге алдыңыздар? – Доктринада Президент жанындағы реформа бойынша жоғары кеңестің мүшесі болып табылатын және еліміздің Премьер-министрінің орынбасары қызметін атқаратын әрі жаңа жоғары деңгейлі Ұлттық ғылыми кеңесті басқаратын ғылым спикері институтын енгізуді ұсынып отырмыз. «Ұлы ғылым жолы» доктринасында қазақстандық ғылымның мәселелерін түбегейлі шешудің жолдары көрсетілген. Бүгінде бұл құжат ғылыми қауымдастықтың талқысында. Қазірдің өзінде еліміздің және шетелдің ғалымдарынан көптеген пікір келіп түсуде. Енді ұлттық ғылымды дамыту үшін не істеу керек дегенге келетін болсақ, біріншіден бөлінетін қаржыны ІЖӨ 0,12-ден 3-5 пайызға көтеру (3 пайыз – сапа, 5 пайыз – даму мен алға озу); ғылыми-зерттеу тәжірибелік конструкторлық жұмыстардың (ҒЗТКЖ) басқару формасын бюрократтықтан қарапайым (ғылыми) басқару деңгейіне жеткізу. Бүгінде ғылыми-техникалық даму жөніндегі органды басқару құрамының 80 пайызын шенеуніктер құрайды. Мұндай жағдайда елдің ғылыми-техникалық дамуын басқару ісін құрамы 80 пайыз ғалымдардан, 20 пайыз шенеуніктерден тұратын Ұлттық ғылым кеңесіне беру керек. Сонымен бірге «Ғылым туралы» заңды жаңа сапалы деңгейге жеткізу, ғылыми ұйымдастыру мен ғылыми әдістемеге негізделген ғылым жөніндегі НҚА-ны (нормативтік құқықтық актілер: регламент, ережесі, құжаттары және т.б.) өзгерту; ғылыми интенданттық қолдау қызметін құру есебінен 25:4:1 ғалымдардың, инженерлердің және өндірістік персоналдың ара қатынасын әлемдік 1:2:42 стандарттарға жақындау етіп қайта құрылымдау. Бізге студент кезімізде «тарихта жеке тұлғалардың, әлде қалың бұқараның, ал мұны ғылымға қатысты айтатын болсақ, ғылыми көшбасшының, әлде ғылыми ұжымның рөлі маңызды ма?» деген сұрақ қоятын. Жауап белгілі: ғылыми көшбасшы басқалармен бәсекеге түсе отырып тек ғылыми ұжымда ғана өсіп жетіледі. Осы ғылыми көшбасшылар қатарынан қазақстандық ғылымға керекті білікті, жауапты сарапшылар, мықты басшылар өсіп жетіледі. Сондықтан да ғылыми-техникалық сала еліміздің ғылыми-техникалық даму бағдарламасын жоспарлау мен жүзеге асыру үшін жүйелі түрде ұйымдасқан болуы керек. Ғылыми ұйым мен ғалым – жүйеқұраушылар болып саналады. Ғылыми-техникалық даму бағдарламасын жоспарлау мен жүзеге асырудың басты құралы – іргелі және қолданбалы ғылымның бюджеттен қаржыландырылуы. Осылайша, қаржыландыру құрылымы үш тармақтан тұруы керек: базалық жоғары деңгейдегі конкурстық және базалық жүйеқұраушы қаржыландыру ғылым саласын қаржыландырудың басты құралына айналуы тиіс. Сонымен бірге конкурс жариялаған кезде гранттардың көлемін нақты белгілеп әрі санын шектей отырып, қосымша гранттық қаржыландыру мен жекелеген ғалымдардың ізденістегі жобалары қаржыландырылуы керек. Материалдық-техникалық базасын жетілдіруді субсидиялау үшін Centers of Excellence – Алдыңғы қатарлы тәжірибе деп аталатын ұжымдық орталықтарды құру конкурстық өтінімде көрсетіліп, негізделуі тиіс. Осылайша, субсидиялау бойынша шешімді Ұлттық ғылыми-техникалық комитеттер қабылдауы қажет. Ұлттық ғылыми-техникалық комитеттер қазіргі Ұлттық ғылыми кеңестер атқаратын жұмысты атқаруы тиіс. Бұл – ғылым мен экономиканы дамытуда ескеретін басты қадамдар. – жүктеу/скачать 80,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|