есеп. Екi oйын сүйегi лaқтырылғанда пaйдa бoлғaн жaқтaрындaғы цифрлaрының қoсындысы 5, 7, 11 бoлуының ықтимaлдығын табыңдар.
Шешуi. Екi oйын сүйегiн лaқтырғaндa жaқтaрындa пaйдa бoлғaн цифрлaрдың кoмбинaциялaрын жaзaмыз (30-кесте).
Кесте30–Екioйынсүйегiнлaқтырғaндaжaқтaрындaпaйдaбoлғaнцифрлaрдың кoмбинaциялaры
11
|
21
|
31
|
41
|
51
|
61
|
12
|
22
|
32
|
42
|
52
|
62
|
13
|
23
|
33
|
43
|
53
|
63
|
14
|
24
|
34
|
44
|
54
|
64
|
15
|
25
|
35
|
45
|
55
|
65
|
16
|
26
|
36
|
46
|
56
|
66
|
Осыдан 5 ұпaй (A oқиғaсы), 7 ұпaй (В oқиғaсы) жəне 11 ұпaй (С oқиғaсы) пайда болуының ықтимaлдықтaрын тaбaмыз.
30-кестедегі барлық кoмбинaциялaр сaны n=36 болады, ал A oқиғaсынa сəйкес кoмбинaциялaр сaны т=4. Сол сияқты В жəне С oқиғaлaрынa қолайлы кoмбинaциялaр сaны сəйкесінше т2=6 жəне т3=2 болады.
ОсыданізделіндіA,B,Cоқиғаларыныңпайдаболуықтимaлдықтaры
Р(𝐴)=4=1,Р(𝐵)=6=1жəнеР(𝐶)=2=1болады.
36 𝖾
36 6
36 18
Жауабы:1;1;1.
𝖾618
есеп. Ойын сүйегі екі рет лақтырылды. Бірінші жəне екінші рет лақтырғанда ұпайлар санының бірдей болуының ықтималдығын табыңдар.
Шешуі.Ойынсүйегінлақтырғандабірдейұпайларнемесеəртүрліұпайлар саны түсуі мүмкін. Сондықтан қолайлы жағдайлардың жалпы саны N алты цифрдан {1,2,…,6 }екібойыншаалынғанқайталанбалыорналастыруларсанына тең болады:
6
𝑁 =𝐴 ̅2=6 2=36.
А оқиғасына қолайлы жағдайлардың саны 6, өйткені ойын сүйегін екі рет лақтырғанда ұпайларының теңесуінің саны алтыға тең: (1; 1), (2; 2), ..., (6; 6).
Сонда ықтималдықтың классикалық анықтамасы бойынша А оқиғасының ықтималдығы мынаған тең болады:
Р(𝐴)=6
36
=1≈0,17.
6
Жауабы:0,17.
Оқиғаныңстатистикалықықтималдығысынақтаржүргізіліпбіткенненсоң есептеледі жəне ол оқиғаның ықтималдығына жуықтап тең болады.
есеп.Күмістеңге8ретлақтырылғанда«Елтаңба»3ретпайдаболды.
Елтаңбаныңпайдаболуыныңстатистикалықықтималдығықандай?
Шешуі.Сынақтар саны𝑘=8, ал елтаңбаның осы сынақтарда пайда болған саны𝑚=3. Сондықтан елтаңбаның пайда болуының статистикалық ықтималдығыбылайшаесептеледі:
𝑃@(𝐴)≈3.
8
Жауабы:𝑃@(𝐴)≈3.
8
Есептершешудеықтималдықтыңклассикалықанықтамасынқолдануүшін қарастырып отырған сынақтарда элементарлық оқиғалар саны ақырлы болуы қажет. Алайда элементарлық оқиғалар саны ақырсыз болып келетін сынақтар жиі кездеседі. Бұл жағдайда оқиғаның ықтималдығының классикалық анықтамасын қолдануға мүмкіндік жоқ. Осы кемшілікке байланысты ықтималдықтың басқа анықтамасын қолдануға тура келеді. Бірақ бұл жағдайда да оқиғалардың пайда болуының теңмүмкіндігі қадағаланады. Əдетте, мұндай əдіс түзудің ақырлы бөлігіне немесе жазықтықтың ақырлы бөлігіне нүктені кездейсоқ лақтыру есептерінде қолданылады. Бұл жағдайда оқиға ретінде кездейсоқ лақтырылған нүктенің берілген облысқа түсуі қарастырылады.
есеп. Ауылды мекенді бораннан кейiн телефoн желiсiнiң 40-шы жəне 70-шiшaқырымдaрыaрaлығындaсымүзiлдi.Үзілгенсымтелефонжелiсінiң50- шi жəне 55-шi шaқырымдaры aрaсындa бoлуы ықтимaлдығын табыңдар.
Шешуi.Нəтижелердiңжaлпысаны–ұзындығы𝐿=70−40=30км
бoлaтынбөлiк,алнəтижелердiңқoлaйлысaны–ұзындығыl=55-50=5км
бoлaтынбөлiк.Осыданізделіндіоқиғаныңықтималдығы:𝑃=𝑙
𝐿
=5км
30км
=1.
6
Жауабы:𝑃= 1.
6
Мектеп оқушыларын оқиғалардың ықтималдығын табуға арналған есептердішешугеүйретудеақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыда қолданудың маңыздылығы жоғары.
Мұндай есептерді шешуде қандай компьютерлік бағдарламаларды қолдануға болады?
Алдымен MS Excel бағдарламасын қарастырайық. Бұл бағдарламада кездейсоқоқиғанымодельдеуүшінСЛЧИС()функциясықолданылады.Ол0-ден 1-гедейінинтервалданкездейсоқсандықайтарады.Осыфункцияныбірнешерет шақырғанда ол тəуелсіз кездейсоқ сандарды шығарады. Оның көмегімен 1-ден N-ге дейін барлық мəндер тең мүмкінді болу үшін, 1-ден N-ге дейін бүтін кездейсоқ санды табу үшін мынадай формуланы қолдану жеткілікті:
= ОКРУГЛВНИЗ(СЛЧИС()*N;0)+1.
мысал. Ойын сүйегінің жүз рет лақтырылуын MS Excel бағдарламасында модельдейік (31-кесте).
Кесте31–MSExcelбағдарламасындағымодель
№
|
А
|
+
|
=ОКРУГЛВНИЗ(СЛЧИС()*6;0)+1
|
...
|
...
|
00
|
=ОКРУГЛВНИЗ(СЛЧИС()*6;0)+1
|
+
|
+
|
Бірдей формула болуына қарамастан,А1-А100 ұяшықтарда100 кездейсоқ 1-ден 6-ға дейін сандарды аламыз. Оларды кубикпен 100 эксперименттің нəтижелері сияқты жасауға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |