Минералды тыңайтқыштардың (нитраттардың) молшылығы маңызды қауіп төндіреді. Олар қанға сіңіп гемоглабинмен қосылады, осында метагемоглобин заты пайда болады. Метагемоглобин оттегінің тасымалдайтын қасиетін жоғалтады, нәтижесінде адамда оттек аштығы болады.
Ласанудың зардаптары ауыз судың сапасын ғана нашарлатпайды, сонымен қатар оның қорын азайтады, биосферадағы көптеген заттардың айналымын бұзып, адам мен барлық тірі ағзалардың науқастығына әкеледі.[1, с. 63-69]
4.3 Литосфераның ластануы. Топырақ – литосфераның үстіңгі қабаты. Топырақтың үстіңгі қабаты көптеген өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан құрылған, олардың бөлінуі гумустың пайда болуына әкеледі. Гумустың құрамында өсімдіктердің көректенетін негізгі элементері бар.
Адам қызметінің барысында топыраққа тура және жанама бұзушылық әсері пайда болды:
- Құнарлы жерлердің орындарында үйлер мен ғимараттардың құрылысы, көлік магистральдары, пайдалы қазбаларды шығару қалдықтарының үйіндісі және террикондар пайда болды;
- Тоғайлардың жойылуы топырақ эрозиясына әкеледі;
- жасанды суқоймалары егістік жерлердің үлкен аудандарын алды;
Жердің қалдықтармен, газ тастамаларымен, мұнаймен, қышқылды жаңбырлармен, пестицидтермен және минералды тыңайтқыштарымен ластануы жер құнарлығының төмендеуіне әкеледі. Көкөністердің ас құндылығы төмендейді, қанда холестериннің саны жоғарлайды, мутагенді және канцерогенді заттардың әсеріне ағзаның тұрақтылығы төмендейді
Қара және түсті металлургияның негізгі ластануларға никель, қорғасын, сынап және т.б жатады. Сонымен қатар қоқыс жандыратын зауыттардың, ЖЭЦ қалдықтары қауіпті болып табылады.
Дәлелденді, Сырдарья ө. суарылатын топырағы қорғаныспен, мыспен, кадмиймен, фтормен және бормен ластанған. Қарағандының бойындағы топырақ – ванадиймен, Өскемен – мыспен, қалайымен және т.б. ластанған. Адам ағзасына осы заттар тиетін болса, физикалық және психофизикалық дамуындағы аномалияны, тумыстан кемтарлықты туғызады. [1, с. 69-75]
Достарыңызбен бөлісу: |
