Модуль №1 Қаныққан көмірсутектер. (8 сағат)
жүктеу/скачать 0,8 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кіріспе бөлімі
- 2 сабақ Д И А Л О Г Б Ө Л І М І Қаныққан көмірсутектердің алынуы , қолданылуы. Циклопарафиндер.
- 5 сабақ Х И М И Я Л Ы Қ Э С Т А Ф Е Т А ( Сайыс сабақ )
- III - тур
- IV – тур.
- 6 сабақ «Брейн – ринг» оқыта үйрету ойыны (жеке топтық жұмыс)
| Модуль №1
Қаныққан көмірсутектер. (8 сағат)
Нені білуі керек : . Көміртегі атомының ерекшеліктерін. . Қаныққан көмірсутектердің гибриттенуі, жалпы формуласы, көміртегі атомдарының байланыс ұзындығы, байланыс бұрышы жайлы білу. . Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы, алынуы, қолданылуы.
бойынша атын атау. . Көмірсутектердің шар стерженьді және масштабты модельдерін жасай білу. . Изомерия мен гомологтардың молеклалық және құрылымдық формулаларын жазып үйрену. Негізгі түсініктер мен терминдер: -Гибридтену, изомерия, гомолог, алкан, циклопарафин,радикал, номенклатура. Қолданылатын әдебиеттер: Органикалық химия есептері ( Глинка) Жалпы химия (Ділманов) Химия тұрмыста Шығармашылық тапсырмалар:
№ 8-18 №8 -20 № 8 -22 Формула құрастыру
химиялық қасиеттері Білімділік мақсаты: Жеке тұлға ретінде өзін-өзі тани білуге , ұқыптылыққа тәрбиелеу. Дамытушылық мақсаты : Аз уақытқа көп мағлұмат алуға, жұпталып жұмыс атқаруға,танымдық қабілетін арттыруға баулу. Сабақ барысы: Ұйымдастыру. Модульдің құрылысымен таныстыру. Тірек сызбалар арқылы тақырып мазмұнын түсіндіру. Қаныққан көмірсутектер –метан қатарындағы және циклопарафиндер болып екіге бөлінеді. Қаныққан көмірсутектердің ерекшеліктері: Ж.Ф – Cn H2n+2 Мол. Ф: CH4 H Гибриттенуі-sp3 ** Бұрышы – 109 028 1 Элек. Ф: H**C** H С атом арақашықтығы – 0.154 нм * * Жұрнағы – « ан» H H Құр. Ф: H – C- H H C + 6 )2)4 1s 2 2s2 2p 2
C+ + 6 )2 )4 1s2 2s2 2p2 Метан CH4 метил C H3 Этан C2 H6 этил C2 H5 Пропан C3H8 пропил C3 H7 Бутан C4 H10 бутил C4 H9 Пентан C5 H 12 амил C5 H11 Гексан C 6H 14 гексил C6 H13 Гептан C7 H 16 гептил C7 H15 Октан C8 H18 октил C8 H17 Нонан C9 H 20 нонил C9 H19 Декан C10 H22 декил C10H21 Жұптаспаған бос электроны бар бөлшектер радикал деп аталады. Номенклатурасы: 1 2 3 4 C H3 – C H –C H2 – C H 3 2метилбутан. І C H3 Көміртегі тізбегінің ең ұзын тізбегін бөліп алады. Оны тармақ ең жақын тұрған шетінен бастап нөмірлейді. Қайсы көміртегі атомында орынбасушы топ (радикал) бар екенін цифрмен көрсетеді. Егер орынбасушы топ бірнешеу болса , онда олардың әрқайсысын цифрмен белгілейді. Тармақталу негізгі тізбек шетінен бірдей қашықтықтағы көміртегі атомдарынан бастаған жағдайда ,тізбекті құрылысы ең қарапайым радикал орналасқан шеттен бастап нөмірлейді.
C H3 – C H – C H2 – C H2– C H – C H3 / / C H 3 C2 H5 2 этил 5 этилгексан Алкондар реакцияға түсуге актифті емес.Олар хлормен реакцияға түсе алады, бірақ ерекшелігі күн сәулесінің әсерінен жүреді.Бұл хлордың сутегін алмастыруымен аяқталады, мұны хлорлану реакциясы деп аталады. C H4 + CL2 C H3 CL + HCL хлорметан
дихлорметан C H2 C L2 + CL2 C H CL3 + HCL хлорметан C H CL3 + CL2 CCL4 +H CL тетрахлорметан . . . . h v . . . . : CL : CL: : CL . + .CL: . . . . . . . . H H . .
H C H + CL H C +H : CL: H H . .
/ / / / H- C + C- H H – C – C - H / / / / H H H H Жүйелі өзгеріп , тізбек болып табылатын мұндай реакциялар тізбекті реакция деп аталады.Олар бос радикалды механизм бойынша жүреді. C H3 – C H3 + CL2 C H3 – C H2 CL + H CL хлорэтан C2 H5 CL + CL2 C2 H4 CL2 + H CL дихлорэтан C2 H4 CL2 + CL2 C2 H3 CL3 + HCL трихлорэтан C2 H3 CL3 + CL2 C2H2CL4 + H CL тетрахлорэтан C2 H2 CL4 + CL2 C2 H CL5 + H CL пентахлорэтан C2 H CL5 + CL 2 C2 CL6 + HCL гексахлорэтан Метанның жануы: 1.C H4 +O2 CO 2+ 2 H 2O + 880 кДж 2. C3 H 8+ O2 3 CO2 + 4H2 O +Q
C H2 - метилендік топ. Гомологтық айырма. Метан, этан, бутан, пентан тағы басқалары гомологтар деп аталады. 3.Дәптермен жұмыс. Сызбалар жазу,оны түсіну. 4. Үйге тапсырма 2,1 -2,3 тақырыбын оқу. № 2 сабақ Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
Тәрбиелік мақсаты: Аз уақытта көп мағлұмат алуға үйрену.Өзгені тыңдай білу. Білімділік мақсаты: Алкандардың алынуы, қолданылуын білу. Циклоалкандардың ерекшелігін айқындау. Дамытушылық мақсаты: Тірек сызбаларын өздері жасап,үйренуге дағдыландыру, есте сақтау қабілетін арттыру.
Ұйымдастыру кезеңі. Тірек сызбалары тақырыпты түсіндіру. Алынуы: 1. C +2H2 C H4 2. 2 CH3 -CH2– CH2 Br +2Na CH3 -(CH2 )4 – CH3 + 2 Na Br Қолданылуы: Жанғанда көп жылу бөлетіндіктен отын ретінде. Іштен жанатын двигательдер үшін жанармай ретінде. Сутегін алудың негізгі көзі. C H4 + H2 O 3 H2 + CO Органикалық заттарды синтездеуде. Еріткіш ретінде. Тетрахлорметан -өрт сөндіруге Фреон – тоңазытқыш қондырғыларында мұздатқыш ретінде. Ж.Ф: Cn H2 n Тұйық циклді құрылысты көмірсутектер циклоалкандар немесе циклопарафиндер деп аталады. С Н С Н
Н2 С С Н2 Н С С Н Н С С Н С Н Циклобутан ЦИКЛОПЕНТАН ЦИКЛОГЕКСАН Алынуы:
Н -С –Н Н – С- Н Н2 С С Н2 +Н2
С Н2 С Н2 - С Н2 Br C H2 - C H2 Н2 С +2Na H2 C +2NaBr C H2 - C H2 Br C H2 - C H2 C H2 C H2 H2 C C H – C H3 H2 C C H – C H2- C H3 H2 C C H2 H2 C C H2 C H2 Метилциклобутан Этилциклогексан Бес және алты мүшелі циклоалкандарды ең алғаш Мәскеу университетінің профессоры Маркорников мұнайдан ашқан болатын. Осыдан барып оларды- нафтендер деп те атайды. Дәптермен жұмыс. Үйге тапсырма 2,1 -2,5 қарап шығу.Диалог бөлімге дайындық. № 3-4 сабақ
Кітаппен жұмыс жасау.Білімін нығайту. Тәрбиелік мақсаты: Жеке және топпен жұмыс жасауға,өз ойын анық айтып, Білімдіні тани білуге үйрету. Дамытушылық мақсаты: Танымдық қабілетін , есте сақтау дағдысын қалыптастыру. Ойынның шарты: Қатысушылар саны - 25 Оқушылар 5 топқа 5 оқушыдан бөлінеді.Әр стол А,Б,В,Г,Д әріптерімен белгіленеді.Әр столға А -1, А -2 , А -3, А -4, А -5, т.б ойыншылары отырады.Әр топқа мұғалім белгілі бір тапсырма береді.Дайындыққа 5-10 минут уақыт беріледі.Дайындыққа берілген уақыт аяқталған соң, I тур жарияланады. Оқушылар орындарынан тұрып, әрқайсысы өздерінің бағыттаушы парағы бойынша жаңа орынға отырады.Бұл жерде әр столдан жинақталған 5 оқушы 5 түрлі тапсырмасын А әрпі бар оқушыдан бастап түсіндіреді.Барлығы сөйлеп болған соң .әрбір оқушы өз жауабын неғұрлымдәлірек дәлелдеген деп есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап,оның нөмірін өз бағыттау парағындағы «ең жақсы сөйлеуші» жолына жазып алады.Осылай 5 тур жалғасады.Барлық тур аяқталған соң бағалауды бағыттау парағын жинап алып, ортақ бағалау парағына түсіру арқылы жүргізеді.Ортақ парақ бойынша ең жақсы ойыншы және ең жақсы команда анықталады. Құрал жабдықтары: Бағыттаушы парақтар. Қатысушылардың нөмірі жазылған жетондар. Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер. Жалпы бағалау парағы.
Үйге тапсырма: 2.1 – 2.5 оқу. Қосымша әдебиеттер әкелу. №5 сабақ Х И М И Я Л Ы Қ Э С Т А Ф Е Т А ( Сайыс сабақ ) Білімділік мақсаты: Оқушылардың тарау көлемінде алған білімдерін жинақтау. Тәрбиелік мақсаты: Білімін қолдана білуге, жауапкершілік арттыруға, пәнге деген қызығушылығын кеңейтуге баулу. Дамытушылық мақсаты: Алкандар жайлы ұғымын кеңейту,қабілетін дамыту,шапшаңдыққа ,тез шешім қабылдауға үйрету.
Таблицалар Тапсырма карточкалары. Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру 2. Ойын шартымен түсіндіру. I – тур. Бәйге Оқушыларды екі топқа бөліп команда капитандарын анықтау. Екі топқа бірдей сұрақ қою, қай топ көп жауап берсе сол топ ұтады. Алкандардың жалпы формуласы? (Cn H2n +2) Гомолог дегеніміз не? Неге бұл көмірсутектер қаныққан деп аталады? Гибриттену дегеніміз не? Алкандарға қандай гибриттену тән? Хлорландыру реакциясы дегеніміз не? Көмірсутектердің жану өнімдерін ата? Тізбекті реакция дегеніміз не? Метанның гомологтық қатары? Метанды алу жолдары? Радикал дегеніміз не? Пентанның агрегаттық күйі? Алкандардың қолданылуы? II – тур Эстафета Реакцияны жалғастыру, әр реакцияға бір оқушыдан шығады. 1- топ C H4 CH3 CL ? ? CCL4 2 – топ C2 H6 C2 H5Br ? ? ? ? C2 Br 6 III - тур Формула жазу Берілген заттың формуласын жазып, жүйелеу номенклатурасына сәйкес атау. 1 – топ 1. 2 метил 4этилгептан 2. C H3 – C H2 – C H –C H – C H 3 C5 H 11 C2H5
2. C H 3– C H – C H – C H2 – C H3 C2 H5 C2 H5 IV – тур. Кім шапшаң ? Заттың изомерін , келесі топ гомологын жазу , атын атау. 1 – топ. Гексанның изомерлері. 2 – топ. Гексанның гомологтары. V – тур. Капитандар сайысы. 1 – топ. Метанның гибриттену механизмін түсіндір. 2 – топ. Орынбасу реакциясының механизмін түсіндір. Сайыстың қорытындысын шығарып, оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма. Тарау көлемін қайталау. № 6 сабақ «Брейн – ринг» оқыта үйрету ойыны (жеке топтық жұмыс) Білімділік мақсаты: Тарау бойынша өткен материалдарды пысықтау, қорытынды бөлімге дайындау. Тәрбиелік мақсаты: Бірін-бірі бағалай білуге, өзгені тыңдап, өзін құрметтеуге баулу. Дамытушылық мақсаты: Ой өрісін ізденімпаздық қабілетін дамыту. Ойынның жүру барысы: Сынып 5 – 6 адамнан топтарға бөлінеді.Әр топта бір жүргізуші болады.Ойынға қатысушыларға нөмір жазылған жетондар тартылады.Үстелдің үстінде үстел сілтемелері және 6 бөлікке бөлінген жаймалар, осы карталардың үстіне тапсырма жазылған карточкалар қойылады.Әр үстелдің түсі әр түрлі , соған сәйкес фишкаларда әртүрлі , тапсырманы орындауға 7-10 минут уақыт беріледі.Жүргізуші оқушылардан ретімен тапсырманы сұрап,дұрыс жауапқа фишка беріп отырады. Бір үстелдің тапсырмасын болған соң сағат тілімен айнала отырып барлық үстел тапсырмаларын орындап шығады. Соңында жинаған фишкасына қарай , бағалау парағы бойынша әрбір оқушы бағаланады. Құрал жабдығы:
Нөмірлері және атқаратын рөлі жазылған жетон. Бөліктерге бөлінген қызыл, сары, жасыл, көк түсті жайма. Сандар жазылған жайма Сары (3) , жасыл(4), көк (5) түсті фишкалар. Үстелдердің сілтемесі Ортақ бағалау парағы Түрлі түсті карточкалар. Жауап үлгілері бар карточкалар «Қызыл» үстел тапсырмалары.
«Сары» үстел тапсырмалары.
«Жасыл» үстел тапсырмалары.
«Көк » үстел тапсырмалары.
Жауап парақтары «Қызыл» үстел жауаптары №1 А) C H 3– C H2 - C H – C H2 – C H2 – C H2– CH3 / C2 H5 C H3 / Б) C H3 - C – C H2 – C H2 - C H2- C H3 / C H3 №2
/ /
C H3 C2 H5 Б) C H3 – C H2 – C H – C H2– C H – C H2 – C H3 / / C H3 C2 H5 №3 C H3 / А) C H3 – C H2 - C – C H2 – C H3 / C H3 Б) C H3 – C H –C H2 – C H2 – C H3 /
C H3 №4 А) C H3 – C H – C H – C H2 – C H2 – C H3 / /
C3 H7 C4 H9 Б) C H3 – C H – C H2 – C H – C H2 – C H3 / / C2 H5 C2 H5 №5 C4 H9 / А) C H3 – C H2 – C – C H2 – C H3 / C4 H9 C6 H13 / Б) C H3 – C H2- C H2 – C H – C – C H2 – C H2 – C H3 / / C2 H5 C6 H13 №6 C H2 / \ А) H2 C C H2 \ / H2 C C H2 \ / C H2 C5 H11 C6 H13 / /
Б) C H3 – C – C H – C H2 – C H2 – C H3 / C5 H11 «Сары» үстел тапсырмалары жауаптары №1
Б) метилциклопентан
Б) этилциклобутан №3
Б) 2,2 бутиламилбутан №4
Б) циклобутан №5
Б) 2 этилпентан №6
Б) 2,2 дибутилбутан «Жасыл » үстел жауаптары.
14n = 140 n=10 C10 H22 декан №2 А) H – 26 C12 H26 б) Мг=112 C15 H32 №3 А) C16 H34 б) C9 H20 нонан №4 А) C13 H28 б) Мг =114 C8 H18 октан №5
№6
«Көк» үстел жауаптары. №1
Б) C H4 + CL2 C H3 CL + HCL хг =202 *71 =284г CL2 71г 50,5г 50,5
50.5
36 г х л Б) C3 H8 3C +4 H2 х=36*89,6л =18,53л 174 г 4 * 22,4 л 174г №3 Б) m = V *P = 22.4 = 58г МФ = Cx :Hy =82.8 : 17.2 = 6.9 : 17.2 =1:2.5 12 1 6.9 6.9 4 еселейміз Мг(С4 Н10) = 12*4+10=58г
28г t0 C H2 Б) С H3 - C H2 – C H3 H2 C C H2 +H2 44г 42г
X = 28*42 =26,72г 44
18г Хл Б) 2С2 Н6 +7О2 4С О2 + 6Н2 О Х= 18*96 =28,8 л 2*30г 4*22,4л 60
Б) C5 H12 C5 H10 +H2 Х =72*40=41,14 л 72г 70г 70 3.Ортақ бағаларын шығару 4.Үйге тапсырма. 2,1 – 2,5 тарауды қайталау. Тест және зачетқа дайындалу. №7 сабақ жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|