Молекулалық биология кіріспе Молекулалық биология пәні және міндеттері

Теломеразаның адамның қалыпты жасушасында пайда болуы

жүктеу/скачать 67,07 Kb. бет 29/31 Дата 28.12.2023 өлшемі 67,07 Kb. #199765

Бұл бет үшін навигация:

• Теломеразаның адамның қалыпты жасушасында және ұлпасында таралуы.
• 42. Теломерлердің әсер ету механизмі

Теломеразаның адамның қалыпты жасушасында пайда болуы. Ең күшті әдісті қолдану арқылы, теломеразалардың қай клеткада болатынын жэне кандай қызмет атқаратынын білуге болады. А.М. Оловкиковтің жіктеуі бойынша сау адамдарда теломеразалар жыныс жасушаларында болуы керек деп ойлады. Басқа дене жасушаларында теломеразалар болмайды, тек ісікті жасуша болған кезде ғана болуы мүмкін. Бірінші теломеразалар 1985 жылы, бір жасушалы эукариоттарда табылған. Содаң соң оны ісікті жасушаларда кейіннен әйел жыныс клеткаларында тапқан. ТКАР - апалина арқылы әр түрлі жасушаларда сосын үлпалары теломерлерің табуы болатын болды. Теломеразаның адамның қалыпты жасушасында және ұлпасында таралуы. Бұлшықеттерде, мида, постмитотикалық жасушалар көп орналасқан жерлерде теломеразалар мүлдам кездеспейді. Бұдан қорытынды шығаруға болады, теломеразалар тек көбейе алатын соматикалық жасушалар болды. Теломараза теориясының қартаюы А.М. Оловниковпен байланысты. Жоғары теломеразалы белсенділік адам жыныс жасушаларында өмір бойы байқалады. Сонымен олардың теломерлі көп санда ДНҚ қайталаулардан тұрады және жасушаның нормальрепликациясы үшін керек ақуыздардан тұрады. Жасушалар типі теломерлер, геломеразалы белсенділік жыныс соматикалық ракті туылғанда, жасқа қарай азаяды 4-6, 10-15 жоғары жоқ. Бұл жағдай стволды жасушаларда болады. Мысалы: сүйек миының стволды жасушалары гемопоэздің бастамасы болады. Эпидермистін базальді жасушалардан тері қабаты түзіледі. Жыныс немесе стволды жасушалары қалыптаса бастағанда теломеразалардың белсенділігі және теломерлерқысқара бастайды. Кризистен кейін көптеген жасушалар өледі. Бұл жағдай жасушаларда көп болады. 42. Теломерлердің әсер ету механизмі Теломеразалар – хромосома теломераларының ДНҚ-сын G-тізбегін ұзартатын ерекше ферменттер болып табылады. Бұл процестің механизмін келесі түрде көрсетуге болады. Теломеразалармен 450 нуклеотидтерден құралған теломеразалық РНҚ байланысқан. Оның ортаңғы қысқа учаскесі теломеразалардың 1,5 теомерлік қайталануына комплиментарлы болады. Осы РНҚ-ның сол жағындағы триплет (АУЦ) ДНҚ-ның G-тізбегінің шеткі теломерлік жартықайталанумен байланысу (гибридтену) үшін пайдаланылады. Қалған гексонуклеотид (ЦЦААУЦ) –тізбекті 3' ұшынан ұзарту үшін матрица қызметін атқарады. Теломеразалар қызметі, өте қызық-таңқаларлық, ол қысқа, жаңадан стнтезделген тізбекті ұзартпайды, ескі аналық ұзын тізбекті ұзартады. Аналық (ескі, ұзын) тізбектің 3' ұшына теломераза бірізділікпен бірнеше ондаған, тіпті жүздеген, гексануклеотидтерді (ГГТТАГ) жалғайды (элонгация, транслокация). Осыдан кейін біршама ұзарған аналық тізбек тағы бір Оказаки фрагментінің синтезделуі үшін матрица қызметін атқарады. Ол ДНҚ синтезі сияқты жүзеге асады. Алғаш аналық тізбектің 3' ұшында праймаза «РНҚ ұйытқыны» синтездейді, сосын ДНҚ-полимераза β теломерлік қайталануларға комплиментарлы дезоксинуклеотидтерді ұйытқыға жалғайды. Фрагменттің өсуі 5'-- >3' бағытында жүреді., ал оның аяқталуы алдыңғы фрагменттің 5' ұшымен түйіскенде ғана жүзеге асады. Синтезделген фрагменттің ДНҚ тізбегіне жалғануын ДНҚ-лигаза қамтамасыз етеді. Экзонуклеаза жаңа тізбектегі «РНҚ ұйытқыны» алып тастайды. Нәтижесінде ДНҚ молекуласының қос тізбегі бұрынғы ұзындығына ие болады. жүктеу/скачать 67,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу: