Қазақтың ұлттық халық ойындары мен спорт түрлеріндегі кәсіптік сөздер, ұғымдар
Ұлттық ойындар мен спортта қолданылатын кәсіптік атау сөздер мен ұғымдар жеке бір сала ретінде танылуы, қалыптасуы халқымыздың тіл байлығының сақталуына, жетілуіне, білім мен ғылымның дамуына үлкен үлесін қосады. Ұлттық ойындар мен спорттың кәсіби анықтамалық сөздігі қазіргі уақытта жинақталу, жетілу, қалыптасу жағдайында. Ұлттық ойындардың қалыптасуы тарихы ұзақ уақыттарды қамтитын кезеңнен өтіп, ойындардың атауларына, мазмұндарына айтарлықтай өзгерістер енді, кейбір ойындар спорт түрлеріне ауысып ережелері қалыптасты, жүйелі түрде жарыстар өткізіле бастады.
Қазақ халқының кейбір ойындары халықаралық дәрежедегі спорт қатарына өтті, мамандар даярлаудың аясы кеңейді, спорттық жаттықтырушылар арасында ортақ кәсіптік терминдік сөздерді қолдану талаптары артты. Отандық және халықаралық сөздіктер қалыптаса бастады. Осы өзгерістердің барлығы ұлттық ойындардың арасында кәсіптік атау сөздер мен ұғымдардың қалыптасуына ықпал етті.
Балуандық өнерде қолданылатын кәсіптік атау сөздер мен ұғымдар.
Балуандар күресін ел арасында әртүрлі атайды: қазақ күресі, күресу, балуан бәйге, белдесу, алысу, жекпе-жек, арысқа шығу, шалыс, сынасу т.б. сөздер қолданылады.
Балуанның күрестегі дәрежесін көрсету мақсатында қолданылатын сөздер: Бас балуан, Түйе балуан, Атан балуан, Нар балуан, Өгіз балуан, Кеуде балуан, Сұңқар балуан, Тархан, Толағай балуан, Арыстан балуан, Барыс балуан, Сұңқар балуан, Қаршыға балуан, Өгіз балуан, Кеуде балуан, Дәу балуан т.б. деп келеді.
Балуан адамдарға қаратып айтылатын сөздерге: дәу, мықты, шоң, тегі жай емес, жауырыны жерге тимеген, тізесі бүгілмеген, басынан адам аттатпаған, бітімі бөлек, өр тұлға, батыр, білегі күшті, арыстың алыбы, көк құрыш, күш иесі, дүлей күш, алапай күш, қара күш, сұрапыл қайрат, жойқын күш, шым болат, шымыр, көк құрыш, сүйегіне біткен мол қайрат иесі т.б. сөздер қолданылады.
Күресу ережесіне байланысты сөздер: шабуылдаушы, қорғанушы балуан, әдіс-айла, әдіс-тәсіл, қарсы әдіс, аралас әдіс, жықты, жығылды, лақтырды, құлатты, шалды, ілді, қақты, аударды, көтерді, сүріндірді, отырғызды, бұрады, айландырды, тең түсті (итжығыс болды), «ер кезегі үшке дейін», ұпай санымен жеңді, айқын басымдылықпен жеңді, таза жеңді, ескерту алды, сылбыр күресті, күрестен шеттетілді.
Достарыңызбен бөлісу: |
