Монография оқытушы-ұстаздарға, студенттер, магистранттар, докторанттар мен ғылыми зерттеушілерге, тәрбиешілерге, спорт жаттықтырушыларына және жалпы ұлттық халық ойындары мен спорты туралы білгісі келетін көпшілікке арналған
жүктеу/скачать 481,78 Kb.
|
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ойындары
| 147. Тоспа доп
Ойын далада үлкен алаңда ойналады. Ойынға ұзындығы бір метрге жақын жалпақтау келген ағаш таяқ және кішкене доп қажет. Ойынды бастамас бұрын кім допты ұрушы болатындығын анықтау үшін таяқты бір ойыншы екінші бір ойыншыға лақтырып жібереді, екінші ойыншы таяқты жерге түсірмей қағып алып таяқтың басын жоғары көтеріп ұстап тұрады. Сол қағып ұстаған жерінен бастап басқа ойыншылар қолдарымен тұтамдап ұстай береді, кімнің қолы таяқтың ең ұшына келсе сол таяқпен допты «Ұрушы» болады, оған келесі жалғас болған допты «Беруші» болады. Қалған басқа ойыншылар алаңға бытырап орналасады, олар допты «Ұстаушылар» болады. Доп «Ұрушы» мен допты «Беруші» ойыншылардың арасы 2-3 метрдей қашықтықта орналасады. Допты «Беруші» 1, 2, 3 деп санайды да допты «Ұрушыға» қарай көтеріңкіреп тастайды. Ал допты ұрушы допты алысқа аспандата ұруға тырысады. Допты «Ұрушы» допты үш рет қатарынан соға алмаса, ол допты «Берушімен» орын ауыстырады. Егер екеуі де ұра алмаса, олар допты «Ұстаушылар» қатарына қосылады. Жеребі қайта жүргізіледі. Егер доп дұрыс соғылып ұшқан болса, «Ұстаушылардың» бірі допты жерге түсірмей қағып алып, оны «Ұрушыға» қарай тез лақтырады, осы кезде «Ұрушы» допты ұстай алмай жерге түсіріп алса, онда ол «Ұстаушылар» қатарына қосылады да, допты ұстаған ойыншымен орын алмастырады. «Ұстаушының» кері берген добын «Ұрушының» қағып алуына арналған алаң ішіне қарай 2-3 метрдей енген арнайы сызық сызылады, сол сызықтан аспай допты ұстау қажет, егер асып кетсе доп ұсталған болып есептелмейді. Ал кері лақтырған ойыншы допты сызыққа жеткізе алмай лақтырса, онда ол допты «Берушімен» орын ауыстырады. Ойын балаларды дәлдікке, жылдам жүгіруге, лақтыруға, мөлшерлей білуге, дәлдікке, қағып алуға, дұрыс соға білуге үйретеді. 148. Күллій Ойын жылы айлардың тымық күндері кең тақыр аулада ойналады. Ойынға екі немесе одан көп ойыншылар қатысады. Ойынға қажет құрал жіңішке ұзындығы 20-25см келетін таяқша «Күллій»-мен ұзындығы бір метдей келетін кіші таяқшаны ұратын таяқ. Ойынды кім бірінші бастайтыны жеребі бойынша анықталады. Ойынды бастайтын жерден көмбе белгіленеді, сол жерден кішкене шұңқыр қазылады. «Күллій» сол шұңқырға көлденең қойылады. Кезек алған ойыншы «Күллійді» үш рет ұруға тиіс. Үш рет ұрғанда үш түрлі әдіс қолданады. Алдымен шұңқырдың үстінде көлденең тұрған «Күллійді» таяғының ұшымен астынан іліп алып, жоғары қарай серпіп жібереді де, оны жерге түсірмей бар пәрменімен ұрады. Екінші ретте «Күллійді» тегіс жерге қойып, үстінен таяғымен өзіне қарай тартып қалады. Енді «Күллійді» астынан іліп алып, таяқтың үстіне шығарады. Сонан соң дереу жоғары серпіп көтереді де, жерге түсірмей пәрменімен ұрады. Үшінші кезекте «Күллійдің» бір ұшын қазылған шұңқырдың түбіне тіреп қояды да, шығып тұрған басынан ыршыта ұрады. Шұңқырдан ыршып шыққан «Күллійді» жерге түсірмей шапшаң алысқа ұрады. Алысқа аспандай ұшқан «Күллійді» кезектегі ойыншы дереу жүгірген бойы оны түскен жерінен алады да, кері жүгіріп, ұрушыға әкеледі. «Күллійді» алып келген ойыншы өзінің шаршағанын, ентіккенін білдірмеуі керек. Егерде ол ентіккенін, шаршағанын білдірсе немесе «Күллійді» бірден таба алмаса, ұрушы ойыншы ойынды қайта жалғастыра береді. «Күллійді» іздеп әкелуші ойыншы кері келе жатқанда а, а, а,..... деп дауыс шығарып не өлең тақпақ айтып жылдам келеді. Ал ұрушы ойыншы «Күллійді» дұрыс ұра алмаса екеуі орын алмастырады. Ойын осылай жалғаса береді. Ойын көп жаттығуды талап етеді. Ойын адамды таза ауада сергітіп, ептілік, дәлдік, жылдамдық, сабырлылық қабілеттерді дамытады. жүктеу/скачать 481,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|