Шебер педагогтың кәсіби және тұлгалық сапалары

Педагогикалық өзіндік сана қалыптастырудың алғышарты ретінде үш шартты естен шығармаған жөн:

1. Өзіңді маман ретінде танып, білу;

2. Өзіңді кәсіп иесі - педагог ретінде ардақтай білу;

3. Өзіңді маман ретінде бағалай білу.

Бұл орайда өзіндік баға педагогикалық шеберлікті жетілдіру үдерісіндегі реттестіру қызметін мұғалім жөніндегі өзіндік баға мен идеялды таным арасында «келіспестік» туындаған жағдайда ғана атқаруы мүмкін. Сонымен, педагогикалық өзіндік сана сыртқы және ішкі, жан дүниелік ықпалдармен айқындалатын дамыған ой-өріс нәтижесі, дегенмен, бұл арада ескеретін жәйт: нені және қалай екенін, қайтып орындауды білу шебер педагог болу үшін аздық етеді. Басты мәселе - педагогика тілімен айтсақ, тұлға табиғатына тән ұстаным, оның іс-әрекетінің бағдары рөлін атқаратын жалпы да жекелеген қоғамдық мұрат - максаттарды өз борышы ретінде қабылдай білу.

Педагогикалық ой жетілдіру және оның негізгі көрсеткіштерінің, педагогикалық өзіндік сананың деректерін басқарудың аса маңызды шарттарының бірі - өзіндік тәлім ұстанымы, яғни мұғалімнің шығармашылықтағы көкейкесті қажеттерін қанағаттандыруға бағытталған өз қызметін ұштауға дайын болуы. Дәлелдегендей, кәсіптік жетіліп бару тұлғаны «қамшылаудан» болмай, оның жанкештілік ынтасынан, өз жұмысында жоғары табысқа қол жеткізу ұмтылысынан іске асып барады, өз кезегінде, казіргі заман қоғамының қойып отырған жаңа талаптарына орай өз қызметтерін қайта кұру қабілеті, қалаған педагогикалық ұжымның өз қызметіндегі жетістіктері мен кемшіліктері шәкірттерінің тәрбиелік және сауаттылық деңгейін жүйелі талдау болған күнде ғана іс-жүзінде көрінуі мүмкін.

Осыдан да, егер педагог тұлғаның шығармашыл бағыт-бағдарын қалыптастыру оқу-үйретім жұмыстарының негізгі шарты екенін мойындап, сонымен бірге әрқилы балалардың даму қарқынындағы айырмашылықтарды ескеріп барса, мүмкіндіктерін іске асыруға жол ашады және өзінің тұлғалық жетілуіне маңызды ықпал жасаушы түрткі көздерін өзі табуға ынталы болады, әрі оларды табады да. Мұғалімнің кәсіптік кемелденуі мен педагогикалық шеберлігінің артуына жоғарыдағы түжырымды тарқатып айтсақ, келесідей жағдайлар себепші болады:

1. Психологиялық-педагогикалық соңғы жетістіктерді меңгеруге болған өзіндік ықылас;

2. Озық тәжірибені дербестікпен зерттеп бару;

3. Педагог пен педагогикалық ұжым басшыларының бақылау-бағалау қызметін жетілдіру;

4. Педагогикалық еңбекке ұнамды қозғау салу;

5. Педагогикалық еңбек шеберлерінің бейресми, шығармашыл бірлестіктеріне колдау көрсетуі.

Бүінгі таңдағы педагогикалық әдебиеттерде оқу-тәрбие қызметінің жоғары тиімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін - мұғалім бойында болуы қаже кәсіби мәнді он түрлі сапа аталады. (В.Г.Рындек):

1. Мұғалімнің жалпы мәдениеті.

2. Мұғалімнің өз пәнін меңгеру сапасы.

3. Тәлім философиясынан хабардарлығы.

4. Психологияны білуі.

5. Жетекші педагогикалық технологиялар және инновациялармен таныс болуы.

6. Пәндік оқу-үйретім әдістемесін меңгеруі.

7. Әлеуметтану ерекшеліктерінен хабарлы болуы.

8. Физиологиялық шарттарын білуі.

9. Шәкірттің ақыл-ес әрекеті мен оның қабілеттерінің қалыптасу және даму үдерісі заңдылықтарынан қанық болуы.