Мұстафа Шоқайұлы-тарихи тұ тарихи тұлғалығын зерттеу Атабаева Халида Абдулбариевна
жүктеу/скачать 56,29 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.1. Мұстафа Шоқайұлының өмірі мен қызметі
| Зерттеу әдістері. Ғылыми жобада жүйелі-кешенді, типологиялық,салыстырмалы-тарихи,тарихи-әдеби объективті талдау әдістері пайдаланылды.
Мұстафа Шоқайұлы-тарихи тұлға 2.1. Мұстафа Шоқайұлының өмірі мен қызметі М.Шоқайұлы(1886-1941)-отаршылдықтың озбыр саясатына қарсы жүргізілген қоғамдық қозғалыс көсемдерінің бірі, Түркістан халықтары арасында тарихта тұңғыш рет демократиялық Еуропаның ортасында Түркістандыққ саяси эмиграциялық қызметінің негізін қалаушы. Туған жері бұрынғы Ақмешіт (қазіргі Қызылорда) уезіне қарасты Шоқай ауылы. Орта жүздің Қыпшақ тайпасының Торы тармағына жататын Шашты руынан тараған текті әулеттің ұрпағы. Атасы Торғай Сыр қазақтары орыс патшалығының қол астына кірмей тұрғанда Хиуа ханының уәлиі болған. Әкесі Шоқай дала қазақтары арсында ерекше мәдениетті, елге беделді биі болған, отырықшылықпен айналысы, бау бақша салдырып, егін еккен, кірпіш үй салдырған. Анасы Бақты да текті жердің қызы екен. Әкесі батыр болыпты. Түркістанды орыс отаршылдары жаулап алуға кіріскенде, Бақты да әкесімен бірге соғысқа қатысып, барлаушылық қызмет атқарған. Бейбіт күнде өлең жазып, дастандар жырлаған. Әке-шешесі Мұстафаны жеті жасында қалаға (Ақмешітке)орысша оқуға жіберді. Кейін 1902 жылы Ташкенттегі гимназияға түсіп, оны сегіз жылдан кейін өте үздік тәмамдап шығады. Отаршылдықтың өктемдігін, қиянатшыл әділетсіздігін Мұстафа жастайынан көріп өседі. Өз басы отаршылдықтың өрескел кеудесоқтығы мен Ташкенттегі гимназияны «өте жақсы» деген бағамен аяқтаған кезде бетпе-бет кездеседі. Гимназияда оған берілмекші болған алтын медальді генерал Самсонов бергізбейді, одан төмен оқитын орыс баласына жазады. Оған күміс медальді ұсынады. Бірақ Мұстафа медаль алудан мүлде бас тартады. Мұстафа 1910 жылы гимназияны бітірген соң Петербург университетінің заң факультетіне оқуға түсіп, оны 1917 жылы бітіріп шығады. Мұстафаның терең білім алып саяси көзқарасының қалыптасуы және қоғамдық қозғалысқа, халқының азаттығы үшін күреске шыңдалуы Петербург университетінің заң факультетінде оқыа жүрген кезінен басталады.Ол гимназияда да, университетте оқып жүргенде де, жергілікті әкімшілікпен зәбір шапа шегіп келген жерлестерінің атынан арыз жазып, олардың әділдікке жетуіне көмектеседі, тіпті, кейбір күрделі істер бойынша сенат алдында мәселелер қоюына тура келеді. Мұстафаның алғашқы қоғамдық жұмысы оның 1914 жылы Әлихан Бөкейзановтың ұсынысымен ІV Мемлекеттік Думадағы газеттерін, сондай-ақ «Жаңа дүние»(1920), «Жаңа Түркістан» (1927-1937) ,«Түркістан»(1935), «Орта Азия»(1928) cекілді француз, түрік, орыс тілдерінде кітаптар, «Жас Түркістан» журналын, т.б.көптеген еңбектерін бастырып шығарады. жүктеу/скачать 56,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|