Элеватордын идентификациондык маркировкасы

Қолданыстағы ережелер әрбір жеткізілген партияның салмағы мен сапасы тез және дәл анықталуын көздейді. Онсыз астықты мемлекеттік қоймаға қабылдауға болмайды.Астық салмағы мен сапасын анықтау дәлдігі оны колхоздар мен совхоздардан қабылдаған кезде өте маңызды.

Мемлекетке нан тапсырушылар кездесетін дайындау пунктінің (базаның) бірінші қызметкері — бұл лаборант-визирлеуші, оның міндетіне жеткізілген партияны қарау және талдау үшін үлгілерді алу жатады.
2.1. Агример-Астық ЖШС-да өндірілетін астық өнімдері
Астықтың сапасын анықтау әдістеріне арналған мемлекеттік стандартта әрбір партияның сапасы іріктелген орта үлгіні зертханалық анықтау нәтижелері негізінде белгіленеді деп көзделген. Астықтың нақты сапасын көрсететін орташа үлгілерді жасау үшін оларды іріктеу ережелеріне сәйкес алу керек. Атап айтқанда, автомобильдер мен арбалар төрт бұрышында және машина шанағының ортасында немесе екі қабаттан тұратын арба — үстіңгі жағынан және түбінде, — жалпы салмағы 2 кг-ға жуық бар-жоғы 10 ойық жасайды.

Вагондардан кемінде бес нүктеде: вагонның төрт бұрышында қабырғадан 0,75 м қашықтықта және одан кейін вагонның ортасында астықтың үш қабатынан — жоғарғы (0,1 м тереңдікте), орта және төменгі (вагон түбінде) алынады.

Мұндай тәртіп ұзақ практикамен берілген, эксперименталды түрде тексерілген және астық пен қоспалардың өздігінен сұрыпталуын есепке ала отырып енгізілген, көп мәрте сілкілеу және машина итергіштері, арбалар мен вагондар дайындау пунктіне (базаға) бара жатқан кезде.

Алуды алғаннан кейін зертханашы-визирлеуші оларды бірін екіншісімен салыстырады және ылғалдылығы, ластануы, иістері мен түсі бойынша тексерілетін астық партиясының біртектілігін белгілейді. Ойықтардың біртектілігіне көз жеткізгеннен кейін, ол бастапқы үлгіні жасай отырып, оларды араластырады. Егер ойықтар сапасы бойынша әртүрлі болса, біртекті ойықтарды топтастыра отырып, бірнеше бастапқы үлгілерді құрайды.

Жұқтыру анықталған жағдайда зертханашы-визирлеуші зарарланған астық партияларын залалданбағандардан оқшаулайды және үлгілерді зертханаға басқаларынан бөлек жібереді.

Үлгілерді іріктеу ережелерінен ауытқу жеткізілген партияның сапасын дұрыс анықтамауға әкеп соғады. Нәтижесінде кондициялық емес астық қабылдануы мүмкін, тапсырушылармен қате есеп айырысуға немесе осы партияны басқа сападағы партиялармен араласатын қоймаға жіберуге жол беріледі.

Осы айтылғандардың ішінен пункттің (базаның) жұмысында лаборант-визирлеуші рөлі қаншалықты үлкен екені анық. Олардан жеткізілген партияларды қарау, ойықтарды алу, салыстыру және олардың біртектілігін анықтау, бастапқы үлгілерді жасау ережелерін жақсы білуін, сондай-ақ барлық жағдайларда осы ережелерді нақты сақтауды талап ету қажет.

Нан дайындау кезінде астық бар автомобильдер мен жүк тасушылар күні бойы үздіксіз ағынмен дайындау пункттері мен базаларға түседі; сондықтан әдетте көліктің кідіруіне жол бермейтіндей жұмысты ұйымдастырады. Атап айтқанда, негізгі зертхананың бөлімшелері болып табылатын қосымша визалау пункттері мен қосалқы зертханаларды ұйымдастырады. Бұл оны шамадан тыс жүктеуді жеңілдетуге мүмкіндік береді. Мұндай бөлімшелердің орналасқан жері астықпен автогужай көлігінің негізгі ағынының бағытына және қоймалардың жекелеген топтарының орналасуына байланысты анықталады. Бөлімшелер астықты техникалық талдау үшін қажетті жабдықтармен жабдықталады.

Зертханашылар-визирлеушілердің жұмысын жеңілдету үшін үлгілерді зертханаға көшіретін арнайы жұмысшы бөлген жөн, сондай-ақ әрбір визирлік пунктте биіктігі астық үйіп жеткізетін автомобильдер мен арбалардың биіктігіне сәйкес келуі тиіс тұғырды (алаңды, платформаны) жабдықтау қажет. Осы тұғырда болғанда, зертханашы-визирлеуші автомобильдің (арбаның) борты арқылы еркін аттап, өз жұмысын тез орындап, тұғырға оралады.

Зертхана меңгерушісі талдаулардың жүргізілуін ұйымдастырады және дәлдігін бақылайды. Үлкен дайындау пункттерінде (базаларда) келіп түсетін астықтың үлгілерін талдаудың конвейерлік әдісін қолданған жөн, ол әрбір зертханашының тек бір-екі сапа көрсеткішін (мысалы, ылғалдылық, жұқтыру, ластану, табиғи және т.б.) анықтауды қарастырады. Мұндай тәртіп жұмысты тездетеді, зертханашыларда бірнеше үлгіні талдаудың бір мезгілде және дәл орындалуын жеңілдететін дағдыларды жасайды; талдаудың осы түрінің ерекше ерекшеліктерін мұқият зерделеуді және оның техникасын нақтылауға, жеделдетуге және жеңілдетуге бағытталған рационализаторлық ұсыныстарды әзірлеуді ынталандырады.

Ауысымда 1-2 адам жұмыс істейтін шағын дайындау пункттерінің зертханаларында олардың әрқайсысы әдетте үлгіні барлық сапа көрсеткіштері бойынша жүйелі түрде талдауды орындайды.

Талдау нәтижелерінің негізінде зертхана меңгерушісі немесе ауысымдағы аға лаборант қойылған партияның тиісті республика, өлке, облыс үшін КСРО Үкіметі бекіткен дайындау кондициясына сәйкестігін белгілейді; содан кейін ол партияны қабылдау мүмкіндігі туралы мәселені шешеді және оны өлшеуден кейін элеватордың белгілі бір сүрлеміне немесе қоймаға сақтауға жібереді, бұл ретте дайындау пунктінің (базасының) директоры бекіткен Астықты орналастыру жоспарын басшылыққа алады.

Астық қоймасының меңгерушісі оған жіберілген астық партиясы сапасының орналастыру жоспарында көзделген шарттарға сәйкестігін, ал тұқымдық астық келіп түскен кезде — сорттық куәлікке сәйкестігін міндетті түрде тексереді.

Министрлік өз уақытында бекіткен дайындама ережелермен бір совхоздың немесе колхоздың астықты жаппай тапсырған кезде барлық күн ішінде дайындау пунктіне келген әрбір автомобильден немесе арбадан ойықтарды іріктеуге жол беріледі, кейіннен олардан бір күн ішінде дақылы (сорты) бойынша орташа үлгіні құрастырады және зертханада астықтың сапасын анықтайды. Алайда бұл жағдайларда ылғалдылығы мен залалдануы келген әрбір автомобильден немесе арбадан бөлек анықталады.

Соңғы жылдары елдің оңтүстік аймағының көптеген дайындау пункттерінде, атап айтқанда Краснодар өлкесінің, Кировоград облысының көптеген пункттеріне және т.б. келіп түсті, онда жеткізілген астықтың сапасын тексеру ұзақтығы оны қабылдау сәтінде 3-3,5 минутқа дейін қысқарды. Бұл маңызды рөл ойнаған жоқ, себебі ластану "таза"күйден тыс шықпады. Ылғалдылықты анықтайтын бірқатар пункттерде екі зертханашы жыртылды, олардың біреуі ылғал өлшегіште талдау жүргізді, ал екіншісі кесте бойынша аспаптың көрсеткіштерін ылғалдылықтың пайызына аударып, құжаттарға жазба енгізді. Операцияларды мұндай бөлу ылғалдылықты талдауға жұмсалатын уақытты 45-50 сек дейін қысқартуға мүмкіндік берді.

Түсі мен сыртқы түрі астықтың түрін (дақылдарын), оның үлгілік тиістілігін және оның жай-күйін анықтау үшін бөлшектерін анықтау мақсатында үлгіні қарау жолымен анықталады. Жаңа піскен, қалыпты піскен, жиналған және қолайлы жағдайда сақталған астық осы дақылға, типке, сортқа, тегіс жылтыр бетке тән жақсы көрінетін түсі бар. Астық, ылғалданған, әдетте күңгірт, ақшыл, ал үлдірлі дақылдардың астығы қараңғыланған. Бүлінген астық ашық қарайған, біртекті емес, кейде бетінде зең дақтары бар. Түс пен сыртқы түрін күндізгі жарық шашыраған кезде, сыналатын үлгіні белгілі бір дақыл үшін қалыпты үлгілермен және үлгілермен салыстырған жөн.

Астықтың иісі ондағы Ұшпа заттарға байланысты. Қалыпты астықта олар өте аз және дәннің иісі аз. Астықтың иісі екі себептерге байланысты өзгереді: немесе оның бүлінуі (өздігінен қызуы, шіруі, көгеруі) нәтижесінде, немесе астықпен бөтен иісі бар заттардың адсорбциясы нәтижесінде. Толық құнды астыққа тән емес нормаланбаған иістер болып мыналар саналады: уыт – астықтың өздігінен қызуы және кейіннен кептіру нәтижесінде пайда болады. Дәннің иісі өте алыс уыттың иісіне ұқсайды, яғни кептірілген және кептірілген дән; затхлый−астық заттарының бүлінуі мен ыдырауы нәтижесінде, сондай-ақ оны нашар желдетілетін құрғаған үй-жайларда сақтағанда пайда болады, онда ол зеңдермен бөлінетін иісті заттарды адсорбциялайды; зең (саңырауқұлақ) - дәндегі зеңдердің басқа түрлерінің дамуымен байланысты. Көбінесе ол шикі суық дәнде пайда болады, онда өздігінен қызған емес, көгерген; шіріген – ақуыздар-скатолдар, индолдар, меркаптандар ыдырау өнімдерінің бөлінуімен қатар жүретін астық ақуыздарының бактериялық ыдырауынан туындайды; бөгде заттар-қоршаған ортадағы ұшпа заттардың дәнімен адсорбция кезінде пайда болатын иістер: жусан, сарымсақ, мұнай өнімдерінің иісі, түтін және т. б.

Кез келген бөгде иіс жарамсыз деп саналады. Иістерді анықтау үшін аздаған астық деммен жылытылады. Егер бір стаканға себілген аз астық (5-10 г) болса, ыстық су құйыңыз (60-70°С), жабыңыз және 2-3 минутқа қалдырыңыз, содан кейін су құйыңыз, оның иісі жақсы сезіледі.

Қалыпты дәннің дәмі нашар. Әдетте бұл тұщы, сәл тәтті, кейде осы дақылдың дәніне тән дәмі бар. Дәмі 2 г таза ұнтақталған дәннің шайнауын анықтайды. Әрбір анықтау алдында ауызды сумен шайыңыз. Егер астықтың Жусан иісі болса, онда оны қоспалармен бірге ерітеді. Ащы, қышқыл немесе анық тәтті дәмі бар, сондай− ақ осы астыққа тән емес қандай да бір бөтен дәмі бар астық сапасыз болып саналады. Ащы дәм сақтау кезінде астық бүлінуінің салдары болуы мүмкін, яғни. дән майының ыдырауының және ащы заттардың түзілуінің нәтижесі. Сонымен қатар, жусан қоспасы бар астық кейде ащы затты қабылдайды− абсетин және ащы дәм алады. Қышқыл дәмі ашытудың түрлі түрлерін тудыратын микроорганизмдердің дамуымен және қандай да бір органикалық қышқылдардың пайда болуымен байланысты. Тәтті дәм өсірілген немесе анық піспеген дәнге тән. Бөгде дәмі бөтен заттардың адсорбциясынан, қамба зиянкестерінің және т. б. дамуынан туындауы мүмкін.

Астық массасының қасиеттерін сипаттайтын Талдамалық көрсеткіштерге мыналар жатады: ылғалдылығы, ластануы, зиянкестермен залалдануы және астықтың көлемдік массасы (натурасы). Астықтың ылғалдылығын мына формула бойынша анықтайды: алдын ала ауа баптаусыз X(%)

мұнда m0-кептіруге дейінгі ұсақталған дәннің немесе өзекшелердің ілу салмағы, г;

m1-кептірілген дәннің немесе кептіруден кейінгі өзектің ілу салмағы, г.

Алдын ала кондициялаумен анықтау кезінде астықтың ылғалдылығын X 1 (%) мынадай формула бойынша есептейді

мұнда m2-алдын ала ауа баптауға дейін алынған сынама массасы, г;

m3− ауа баптаудан кейінгі сынама массасы, г.

Екі параллельді анықтаудың нәтижелердің рұқсат етілген алшақтығы 0,2% - дан аспауы тиіс. Соңғы нәтиже үшін параллельді өлшеу нәтижелерінің орташа мәні қабылданады. Ылғалдылықты бақылау анықтамалары кезінде бақылау және бастапқы анықтаулар арасындағы жол берілетін алшақтықтар 0,5% - дан аспауы тиіс. Олай болмаған жағдайда соңғы бақылау ұйғарымының нәтижесін қабылдайды.