Н. Дауенов ДӘСТҮрлі қазақ этнографиясы

Шөп шабу қарқыны 1879-1880 жылдардағы жұттан кейін кең қарқын алады. Жұттың салдарынан азық жетіспеушілігнен Ақмола облысында 819 775 мал басы, Торғайда – 1 528 675; Перовск, Түркістан, Шымкент, Әулие-Ата қазақтарының 56 %-дан малдары қырылған. Шөп шабу жұмыстарын істеу үшін қазақтарда мың-мыңдап – шалғылар сатыла бастады.

Азықтың дайындалуының өсуін келесі сандардан аңғаруға болады: 1896 жылы Көкшетау уезінде 1 464 600 шөмелей шөп, ал 1907 жылы 1 872 187, Петропавлск уезінде 1901 жылы – 953 771 шөмелей, ал 1908 жылы – 3 022 170, ал Көкшетау уезінде 96,2% шаруашылық шөп шапса, Петропавлда – 93,3%. Перовск уезінде 1906 жылы 1 324 000 пұт шөп, 1915 жылы 7 119 918 пұт. Осылайша қысқыға азық дайындау жылдан-жылға өсе берген.
2.2 Егіншілік

Егіншілікпен Қазақстанда ерте кездерден бері айналысады. Әсіресе, егнішілік Сырдарияның төменгі және жоғарғы ағысында, Оңтүстік-Шығыс Қазақстанда және Жетісуда дамыды. Бұл аймақтарда егіншілік моңғол шапқыншылығына дейінгі уақытта дами бастады. Татар-моңғол шапқыншылықтарынан кейін егіншілік әлсірей бастайды. ХҮ-ХҮІ ғасырларда Қазақ хандығының құрылуы кезінде егіншілік ошақтары әлі де сақталады. Батыс және Орталық Қазақстанда малдарынан айырылған малшылар суармалы егіншілікпен айналысты.

ХҮІІІ ғасырдың ортасына қарай біріккен топтардың егіншілікпен айналысуы басталады, әсіресе бұл процесс Жетісуда жүреді. Одан әрі дамуын егіншілік ХІХ ғасырдың ортасына қарай Қазақстанның Ресейге қосылуының толығымен біткенінде алады. Егіншіліктің дамуына жақсы ықпал еткен Ресейдің ішкі губернияларынан келген қоныстанушылар болды.