Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
- Бұл бет үшін навигация:
- BALALAR DRAMATURGIYASÍNÍŃ RAWAJLANÍWÍNDA JAS TAMASHAGÓYLER TEATRÍNÍŃ TUTQAN ORNÍ G.S.Ataniyazova
| Ilim h
á m jámiyet. №2.2023 99 Әдебиятлар 1. Адамбаева Т. Революцияға шекемги қарақалпақ музыкасы. – Нөкис: 1976. 2. Одилов А. Ўзбек чолғуларида ижрочилик тарихи. –Тошкент: «Ўқитувчи», 1995. 3. Петросянц А.И. _Инструментоведение. 1980. 4. Семенов А.А. Среднеазиатский трактат по музыке Дарвиш Али. – Тошкент: 1976. РЕЗЮМЕ. Қорақалпоқ халқ чолғуларининг кўп асрлар давомида сақланиб келганлиги ва қайта ишланиши, тузилиши, хо- физлар ва созандалар томонидан ижро қилинган достон ва ҳалқ куйлари акс эттирилган. РЕЗЮМЕ. Тот факт, что каракалпакские народные инструменты сохранились на протяжении многих веков, облегчил изме- нение и сочинение музыкальных инструментов и народных песен. SUMMARY. The fact that Karakalpak folk instruments have been preserved for many centuries has facilitated the modification and composition of musical instruments and folk songs. BALALAR DRAMATURGIYASÍNÍŃ RAWAJLANÍWÍNDA JAS TAMASHAGÓYLER TEATRÍNÍŃ TUTQAN ORNÍ G.S.Ataniyazova – erkin izleniwshi Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Tayanch so„zlar: teatr, san‘at, spektakl, drama, mavzu, madaniyat, rejissor, artist. Ключевые слова: театр, исскуство, спектакль, драма, тема, культура, режиссер, артист. Key words: theatre, art, spectacle, drama, theme, culture, producer, artist. Qaraqalpaq balalar ádebiyatınıń rawajlanıwında balalar dramaturgiyası úlken orındı iyeleydi. Sebebi, jas óspirimler kitapqa qaraǵanda teatrda otırıp qaharmanlardı óz kózi menen kórip, unamlı hám unamsız háreketlerdi qabıl etiw arqalı pedagogikalıq, psixologiyalıq jaqtan rawajlanıw qábileti baslanadı. Biraq, XX ásirdiń 70-jıllarınıń ortalarına deyin Qaraqalpaqstan Respublikasında jas tamashagóyler teatrı bolmadı. Qaraqalpaq mámleketlik Jas tamashagóyler teatrı 1978- jıl shólkemlestirilip, óziniń birinshi perdesin Qaraqalpaqstan xalıq shayırı, Qaraqalpaqstan Respublika- sında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı belgili dramaturg Keńesbay Raxmanovtıń ―Eglengen báhár‖ spektakli menen ashtı. Jańadan ashılǵan teatrǵa házirgi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq muzıkalı teatrınan Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq artistleri, xızmet kórsetken artistler: S.Allamuratova, X.Saparov, M.Matchanov, S.Utepbergenov, Ǵ.Doshumov, M.Xalmuratova, B.Qayıpovlar mirát etilip, talantlı aktyorlardan: D.Kewnimjaev, A.Ańsatbaev, N.Xojamuratov, S.Dawletova, A.Nawrızova, J.Jumanov, J.Abıllaev, A.Ańsatbaeva, A.Axmurzaevalar menen tolıqtırıldı [1:24]. Teatrdıń birinshi direktor lawazımında Ózbekstan, Qaraqalpaqstan hám Bashqurtstan xalıq artisti, mámleketlik sıylıqlardıń laureatı B.Matchanov basshılıq etti. Sońınan Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri B.Sharipov, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri A.Júzimbetov, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq artisti, Qaraqalpaqstan Respublikası Jaslar sıylıǵınıń laureatı R.Saparova, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri M.Eshjanov, Qaraqalpaqstan Respublikasında xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri J.Turdımuratov, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri B.Utebaev, J.Ótepbergenovlar islep kelgen. Olar menen birgelikte teatrda hár bir saxnalastırılǵan hár qıylı janrlardaǵı spektakllerdi tamashagóylerge kóterińki ruwxta jetkerip beriwde belgili rejissyorlardan: teatrdıń birinshi bas rejissyorı, Ózbekstan Respublikası xalıq artisti, Qaraqalpaqstan Respublikasında xızmet kórsetken artist, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı, ―El-jurt húrmeti‖, ―Mehnat shuxrati‖ ordenleri hám ―Mehnat faxriysi‖ kókirek nıshanı iyesi N.Ańsatbaev, Ózbekstan Respublikasına xızmet kórsetken, Qaraqalpaqstan xalıq artisti, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı R.Tóreniyazov, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri B.Utebaev, A.Sharipov, A.Efremov, Ózbekstan Respublikasında miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri Í.Aybatovlar, belgili dramaturglardan Ózbekstan Qaharmanı, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı, mámleketlik sıylıqlardıń laureatı T.Qayıpbergenov, Ózbekstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri, Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı S.Xojaniyazov, Qaraqalpaqstan xalıq shayırı, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı K.Raxmanov, Qaraqalpaqstan xalıq shayırı, ―El-jurt húrmeti‖ ordeni iyesi K.Kárimov, Qaraqalpaqstan Respublikasına xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri G.Tursunova, Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı A.Sultanov, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri P.Aytmuratov, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri A.Utepbergenov, S.Jumaǵulov, J.Xojanovlar hám belgili xudojniklerden: Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri B.Nurımbetov, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq xudojnigi, Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń laureatı I.Alibekov hám Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen kórkem óner ǵayratkeri B.Aytmuratovlar, teatrdıń birinshi ádebiy bólim baslıǵı, Qaraqalpaqstan Respublikasında miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri G.Tursunovalar pidayı miynetleri menen tamashagóyler alǵısına miyasar bolǵan. Teatr óziniń dóretiwshilik toparınıń tájiriybesin arttırıwda Ózbekstan Respublikası Mádeniyat ministrligi, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi hám Qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniyat ministrligi jaǵınan járdem berip Ózbekstan Respublikası hám jáhán kóleminde ótkerilgen teatr festivallarında qatnastı. 1990-jılı Xorezm wálayatında ótkerilgen ―Qaraqalpaq ádebiyatı hám mádeniyatı kúnleri‖ dekadasında teatr jámááti Qaraqalpaqstan Respublikasında xızmet kórsetken kórkem óner ǵayratkeri, belgili dramaturg P.Aytmuratovtıń ―Súyinshi‖ spektakli menen qatnasıp, tamashagóylerdiń úlken alǵısına miyassar boldı. Sol jıldıń ózinde teatr jámááti Tashkent qalasında ótkerilgen ―I Regionallıq Orta Aziya hám Qazaqstan jas tamashagóyler teatrları festivalı‖nda, 1998-jılı Tashkent qalasında ótkerilgen I xalıqaralıq ―XUMO‖ festivalında, 2007-jılı 1-7-aprel kúnleri Túrkmenstan Respublikasınıń Ashqabad qalasında ótkerilgen ―Folklor hám milliy teatrlar Xalıqaralıq festivalı‖nda, 2007-jılı 1-11-sentyabrde Mısrdıń Kair qalasında ―XIX xalıqaralıq eksperimental teatrlar festivalı‖nda, 2011-jılı Tashkent qalasında ótkerilgen ―TeatrUz‖ II xalıqaralıq teatrlar festivallarında, 2001-jıl Úrgenish qalasında, 2003-jıl Tashkent qalasında ótkerilgen ―Qaraqalpaq mádeniyatı hám ádebiyatı kúnleri‖nde, 2006- jılı ―Seni jırlaymız, zamanlas!‖, 2008-jılı jas rejissyorlardıń ―Debyut-2008‖, ―Sarhisob‖, ―Navrız arafasida‖ sıyaqlı festivallarında qatnasıwǵa miyasar boldı. 2003-jıldıń 1-dekabrinde teatrdıń 25 jıllıq yubileyi saltanatlı túrde ótkerilgen hám Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń ―Húrmet jarlıǵı‖ menen sıylıqlanǵan. |