Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
Ҳар бир виждонли инсон буни бажара олади; 是学生就要用心学 习 - Талабаларнинг барча-
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
| Ҳар бир
виждонли инсон буни бажара олади; 是学生就要用心学 习 - Талабаларнинг барча- си чин кўнгил билан илм олишлари керак. II. ― 是 ‖ олмош сўз туркуми сифатида. ―Бу‖ маъносини ифодалашда ишлатилади. 1)― 当是 时 ， 妇手拍儿声 ，口中 呜声 ，儿含乳啼声，大儿则醒声， 夫叱大儿声，一 时齐发 ，众妙 毕备 ‖ 。 2 Бу пайтда, аѐлнинг гўдакларини қўллари билан юпатишлари, майин овозда уни эркалаѐтган овози, гўдакнинг йиғи аралаш онасини эмаѐтгандаги овози, катта болаларнинг энди уйқудан уйғонгандаги инжиқликлари, эркакларнинг баланд овозда болаларга бақиришлари, буларнинг барчаси бир вақтнинг ўзида жуда ажойиб ҳолда уйғунлаштирилиб тасвирланган; ― 是日更定，余拿一小舟， 拥毳衣炉火 ，独往湖心亭看雪。 ‖ 3 “ Бу куннинг ўзгариши билан, устимга мўйнали кийимимни кийиб, ўзим билан кичик печкачани олиб, кичик қайиққа ўтирдиму, ѐғаѐтган қордан баҳраманд бўлиш учун кўл ўртасига қараб йўл олдим. Бу гапда қўлланган ― 是 ‖ ―бу‖ маъносини ифодалаб келаяпти. III. ― 是 ‖ от сўз туркуми сифатида: 1) Расмий хизмат фаолиятига доир матнларда ишла- тилади. Масалан, 范 晔 нинг 后 汉书 桓 谭冯衍列传》 асарида шундай жумла бор: ― 君臣不合 , 则国 是无从定矣 ‖– ― Ҳокимият ва халқ мос бўлмаса, давлат ишлари бир маромда кетмайди”. ― 国事 ‖ ва ― 国是 ‖ омонимлар, иккаласи ҳам от сўз тур- кумига киради ҳамда ―давлат иши, давлат ишига доир, расмий‖ деган маъноларни англатади. Шу билан бирга фарқли томонлари ҳам мавжуд: А.Иккаласининг ишлатилиш вазияти ҳар хил, ― 国事 ‖ давлат учун жуда аҳамиятли бўлган ишларни ва 2 林嗣 环《口技》 3 ‖. 明朝 张《湖心亭看雪》 давлатнинг одатдаги ишларини ифодалашда ишлатила- ди; ― 国是 ‖ давлат қарорларини ҳамда муҳим режалари- ни ифодалашда қўлланилади. Б.Фойдаланиш объекти ҳар хил, ― 国事 ‖ давлат ички ва ташқи ишлари баѐни вазиятларида ишлатилади, ма- салан, ― 国事 访问 ‖ “Давлат ишлари бўйича расмий таш- риф” яъни давлат раҳбарининг таклиф қилинган меҳмонлар билан расмий учрашуви; ― 国是 ‖ эса фақатги- на ўша давлатнинг ишларига алоқадор ишларда қўлла- нилади: 在我国，人民代表大会是人民行使国家 权力的机构 ，全国人大代表到 北京参加全国人民代表大会就是 ― 共商国是 ‖ - Халқ вакилла- ри мажлиси кенгаши халқ давлат ҳокимиятини амалга оширадиган орган ҳисобланади. Мамлакатдаги барча вакиллари ушбу мажлисга қатнашиш учун Пекинга келиши “ 共商国是 ” дейилади . Улар нутқда қўлланилиш ҳолати бўйича фарқлана- ди, ― 国事 ‖ кўпроқ оғзаки нутқда ишлатилса, ― 国是 ‖ ѐзма нутқда ишлатилади ― 疏上， 夺俸一年 呜呼 ！国是所 归 往往如此矣 ‖ 4 Императорга ҳурматсизлик қилиш, бир йиллик маошдан айрилишдир! Уууҳ! Давлат сиѐсати шундай. Бундан ташқари гапдаги грамматик вазифаларида фарқли томонлари бор. Иккаласи ҳам от сўз туркуми ҳисобланиб, гапда эга, тўлдирувчи вазифасида келади, лекин ― 国事 ‖ гапда аниқловчи вазифасида ҳам келиши мумкин. Масалан, ― 国事 访问 ‖ “Давлат ишлари бўйича расмий ташриф” . ― 国是 ‖ эса аниқловчи вазифасида келмайди. IV. ― 是 ‖ гапда равиш вазифасида ҳам келади: 1. Бунда ―Тасдиқлаш‖ маъносини ифодалаб, гапда белгисиз қўлланилиши ҳам мумкин. Масалан, 我的 论文肯定满分吧 ？我就是 问问 ，没 别的意思 (Wǒ дì лùнwéн кěндìнг мǎнфēн ба? – Менинг диплом ишимга албатта энг юқори балл қўйилгандир? Мен шунчаки сўрадим, бошга ҳеч нарса. 2. ―Итоат этмот‖, ―Рози бўлмоқ‖ маъноларини ифодалайди. Масалан, 长官 : ― 你的任 务结束 去叫下一个同志 进来。 ‖ Офисер: ― Сенинг вазифанг тугади, навбатдагини чақир ‖. 兵： ― 是 ‖ 。 (Шìбīнг:―Шì‖) – Солдат: ―Хоп‖; А: ― 你去外 边等我 ‖. Б: ― 是！ ‖ – А: ― Сен ташқарига чиқиб мени кут ‖. Б: ―Хўп!‖ V. ― 是 ‖нинг феъл вазифасида келиши. 1. 认为 …… 正确 (―Тўғри деб ҳисобламоқ‖) маъносини ифодалаб келади. Масалан, ― 是己而非人 , 俗之同病 ‖ 5 . Изоҳ: 认为自己是对的，认为别人是错的，这是世俗的通常的毛病 – Ўзини ҳақман деб ҳисоблаш, бошқаларни эса ноҳақ деб ҳисоблаш, бу дунѐда кўп учрайдиган энг катта камчиликдир. 2. ―Текшириш‖ маъносини ифодалаб келади. Маса- лан, 是正 . Ҳозирги замонавий хитой тилида ―текшириш‖ маъноси 订正 , 校正 орқали ифодаланади. 3. Боғловчи бўлиб хизмат қилади. Масалан, 我是撒 马尔罕国立外国语学院的学生 – Мен Самарқанд давлат чет тиллар институти талабаси ман . 4. ―Бор бўлмоқ‖, ―Мавжуд‖ маъноларини ифода- лайди. Масалан, 我的 对面 是各位 论文考核老师 – Менинг рўпарамда диссертатсияни баҳолайдиган ўқитувчилар бор . 4 明黄道周《 节寰袁公传》 5 刘开《 问说》 |