ЖАТТЫҚТЫРУ САБАҚТАРЫНДА БОКСШЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ-

274 
тәрбиесі мен спорт жҥйелерінің нашарлауына байланысты оқушылар мен 
жас жеткіншектердің денсаулықтары тӛмендеп, жылдан-жылға аурулардың 
саны кӛбеюде. Бҧл жағдай қоғамның да, мемлекет басшыларының да 
алаңдаушылығын туғызуда.
Біздің республикамызда спорт барынша дамып келеді. Ол рас, ӛйткені 
ол жастарды дене тәрбиесіне баулудың ең ықтималды қҧралы болып 
табылады. Бокс 
– 
бҧл спорттың қызықты әрі кҥрделі тҥрі, ол ӛзіне 
табынушылар санын кҥннен –кҥнге кӛбейтуде. 
Жарыстар боксшыдан жағдайды бір сәтте бағалауды, мезетте шешім 
қабылдауды және т.б. талап етеді.Соңғы жылдары қазақстандық бокс дҥние 
жҥзінде алдыңғы қатарға шықты. Бҧл біздегі боксқа, оның дамуына 
жеткілікті кӛңіл бӛлудің нәтижесі деген сӛз.
Оқытушылар мен жаттықтырушылар бокс теориясы мен оны оқыту 
әдістемесіне ҥлкен ҥлес қосты, ӛз жҧмыстарында тактика тәсілдері, боксты 
оқыту әдістемесі және сабақты ҧйымдастыру мәселелері тҥбегейлі 
мазмҧндалған.
Тактика - боксшының қимыл тактикасын, сондай-ақ, нақты бәсекелеске 
қарсы жекпе- жек қолданыс тәсілдерін ҥйрететін білім бӛлімі. Осыған 
байланысты автор тактика мен әртҥрлі әдістердің элементтеріне толығымен 
тҥсінік беріп жатпайды, ӛйткені бҧның бәрі де бокс туралы кӛптеген 
оқулықтарда қамтылған. 
Осы жҧмыста бокстың тактика негіздері мазмҧндалады, боксшының 
қимыл тактикасының дайындық, негізгі қорғаныс тҥрлеріне; жекпе-жектің 
алыс, орта, жақын қашықтықтары тҥрлеріне, ҧлттық бокс мектебіне ӛзіндік 
ӛрнек салған жекпе-жек тҥрлеріне және жекпе-жекті жеке бас ерекшелігіне 
сай жҥргізу ӛнеріне сипаттама жасалады. Қазақстан Республикасындағы 
бокстың даму тарихы. 
Қазақстан боксының тарихы бай. Бокс-қазақтың табиғатына тән, 
халқымыздың санында бар спорт тҥрі. Себебі, кейін Қытайға қараған 
Шығыс Тҥркістаннан бастап Тҥмен мен Орынборға дейін Ҧлан-байтақ 
даланы біздің бабаларымыз уысында ҧстады. Мҧндай Ҧлы дала тек рухы қу 
жҥрек жҧтқан қҧлдары бар халықтың еншісіне бҧйырса керек. 
Ғалымдар бокстың 5000 жылдық тарихы бар деген тоқтамға келіп отыр. 
Бҧған дәлел: бағдатқа жақын жерден табылған тасқа қашалған айшықты 
боксшылар бейнесі. 
Біздің дәуірімізге дейін 688 жылы жҧдырықтасу олимпиада 
ойындарына енді. Жекпе-жекке шыққан жігіттер қолдарын терімен немесе 
жҧмсақ дәкемен орап айқасқан.
Қазіргі бокс тікелей XYI- XYII ғасырларда Англияда бастау алған деген 
ғылыми тҧжырым бар. Бокстың осы елдегі ҧстазы Джейм Фиг алғаш рет 
бокс ережесін жазып шықты. Кейін 1805 жылы Маркиз Куинсберриздің 
ережесі дҥниеге келді. Осы ереже бойынша шаршы алаңның кӛлемі, 
раундтың ҧзақтығы, қолғаптың салмағы, қандай жағдайда нокауд есепке 
алынады, тағы басқа жекпе-жекке қатысты мәселелер жҥйеге келтірілді.

275 
Бокстың даму барысында шайқастық жағдайдың талаптарына жауап 
беретін кӛптеген бастапқы ережелер пайда болып кӛрінеді. 
Бастапқы ережелер тӛмендегілерді атқаруы тиіс.
А) Боксшыға қарсыласының соққыларынан максималды қорғанысты 
қамтамасыз ету; 
Б) Боксшыға қарсыласына шабуыл жасауы ҥшін мҥмкін беру. 
«Шайқастық тҧрыс» тҥсінігін бастапқы ереже деп тҥсіну қабылданған, 
бҧдан боксшы барлық уақытта дайын болуға мҥмкіндік беретін тиімді 
шайқастық позициялардың (ҧстанымдардың) жіберілу мҥддесін ескерте 
алады. 
Осылайша, боксшының шайқастық тҧрысы іс жҥзінде шабуыл ҥшін 
және қорғаныс қолданылатын әмбебап бастапқы шайқас ережесі болып 
саналады. 
Әрбір боксшыға белгілі бір «шайқастық тҧрыс» тән екендігі. Оны 
спортшының психикасы, физикалық дамуы, анықтайды. Ол жекеше, себебі 
жеке тҧлғаның психикалық және физикалық қасиеттерін едәуір толық 
қолдануға ықпал етеді. Сондықтан да болар-«Қаншама боксшы болса, 
шайқастық тҧрыс да соншалықты» деп айтылады. 
Алайда оқытуды барлығына бірдей типтегі (тҧрпаттағы) тҧрыстан 
бастайды.
Шайқастық тҧрыс жағдайында спортшы қарсыласына жартылай 
бҧрылып тҧрады. Сол қолын шынтағына бҥге тҧрып, алға созу арқылы 
бесбармақ буындарын бҥге отырып, оның басын қарсыласына бағыттайды. 
Жҧдырық сырт жағы мен оңға қарай, иектен жоғары, шамамен 30-40см 
бағытта ҧсталады.
Сол қолдың шынтағы денеден әдетте 10-15 см қашықтықта ҧсталады. 
Ол қарсыласының жҧдырығынан жҥрек тҧсын қорғайды. Оң қолдың 
жҧдырығы жартылай жҧмылады және иек астынан оңға таман болады; 
шынтақ денеге, жамбас сҥйекке тоғысады. Ол бауыр орналасқан аумақты 
жауып ҧрады. Бас алға қарай, иек сол жақ бҧғанаға тҥйіседі. Боксшы 
қарсыласына маңдай астынан қарайды. Денені бос алады, сол жаққа 
қарағанда сәл жоғары кӛтеріледі, ішті тартып ҧстайды. Дене салмағы сәл 
бҥгілген аяқтарға тең бӛлінеді, ал оң аяқ арт жақта жартылай қадамда оңға 
қарай орналасады. Ӛкше еденнен 3-5 см кӛтеріліп, алдыңғы бӛлікке салмақ 
салады. Екі жақ та бір-біріне параллель орналасып, жарты айналымда оңға 
бҧрылады.
Боксшының орын ауыстыру тәсілдері. Боксшы ҥшін статикалық 
ережелер толығымен болмайтындығы тән. Ауысудың жеңіл болуы мен 
шапшаңдығы қорғаныс ҥшін де, шабуыл ҥшін де шешулі рол атқарады. 
Боксшының алаңдағы (ринг) ауысуы немесе ерсілі-қарсылы жҥруі шапшаң 
әрі тосын. Бағытты ауысулар шайқастың әрбір жаңа кезеңінде ӛзгеріп 
отырады. Сол кезеңде ерсілі-қарсылы жҥруден шабуыл мен қорғанудың 
белсенді әрекеттерінің орындалуы тікелей қатысты. 
Аяқтардың дҧрыс орналасуынан боксшы шайқас барысында қажетті 
қимылдарды орындауға мҥмкіндік алуы тиіс. 

276 
Негізінен боксшы алаңда аздаған тайғанақ қадаммен жылжиды, бҧл 
әрекет табанның алдыңғы бӛлігі арқылы жҥзеге асады. Әуелі алдыңғы және 
артқы бағыттағы жекелеген қадамдар игеріледі. 
Ерсілі-қарсылы жҥру кезінде боксшы дененің салмағын арттағы аяғына 
салады, осылай алдыңғы аяғын босата отырып еденнен жеңіл (аздап) 
кӛтереді және оң аяғымен тҥрткі жҥргізіледі. 
Боксшы машықтануда жаттығудың техникасы мен тактикасын 
меңгеруде тҧлғаның денелік және психологиялық жағдайына кҥш салады. 
Сондықтан жаттығумен айналысуда оларға оқыту қажет, олар 
неғҧрлым жас кезде, белсенділікті жете қарқынды жҥреді. Кездейсоқ алған 
соққылар жҥйке жҥйесінің қалпын тежеуге ҧзақ кҥш салады. Сондықтан 
жаттығуларды бӛліп, ҧзақтығын бақылап, тынығу ҧзақтығын ескеріп 
отырған жӛн. Сондай-ақ кҥштілік соққыларын толық қолданып отыру 
қажет. Жасқа қарай белсенділік қарқындылығын ерекшелігіне сай мӛлшерін, 
салмағын, жҥйелермен мҥшелер белсенділігін, әсіресе жҥйке жҥйесін 
бақылауға ҧстау қажет.

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: