Машықтандыру:
Ла-ла-ла
Ло-ло-ло
Лу-лу-лу
Лы-лы-лы
Ал-ал-ал
Ол-ол-ол
Ұл-ұл-ұл
Ыл-ыл-ыл
Егер тілдің икемсіздігінен көрсетілген тіл қалпын орнықтырды мүмкін болмаған жағдайда, артикуляциялық жаттығуларды орындау керек:
- Тілді кезекпен жалпйту немесе жеңішкерту
- Ерінді айналдырып жалау
- Тіс пен ерін арасын жалау
- Тілді тіс пен ерін арасында, жоғары –төмен жүгірту
- Тілдің оң жақ және сол жақ ұрттарға кезектестіріп итеріп ұстау
17
Мм дыбысы
18
Нн дыбысы
19
Ңң дыбысы
Қазақ тіліне тән дыбыстардың ішінде көбіне « ң » дыбысын << H » дыбысымен алмастырып айту жиі кездеседі . Мысалы : оң он , қоңырау - қонырау , менің менін т.б. мұндай алмастыру тек ауызекі сөйлеуде гана емес , жазуда да өте жиі байқалады . « ң » дыбысын дұрыс айткызуда көпшілік пайдаланып жүрген , оң нәтижелерін беріп жаткан тәсілдердiң бiрi : Н дыбысын созып айтуын өтінеміз . Осы кезде шпательмен немесе логопедиялык зондпен тiлдi жумсак таңдайға шейін итеріп тілдің түбірін жұмсақ тандайға итере- тигізіп ұстап тұру керек .
Сөйтiп ң дыбысын созып жеке айтуға дағдыландырамыз . Дыбыс айтуға машықтандыруды алдымен жабық буыннан бастаған жөн . Себебі « ң » дыбысы қазақ тілінде сөз басында кездеспейді және « ң » дыбысы жабық буында анық естіледі . Егер механикалық тәсілмен дыбыс қою қиындау болса , келесі әдісті пайдалануға болады :
- М дыбысын айтқызу кезінде
- Ерінді екі саусақпен ашып ұстап тұру керек .
- Сонда автоматты түрде ң дыбысына қол жеткіземіз .
Кейін ұксас дыбыстармен буын айтқызу арқылы « ң » дыбысын айтуына дағдыландырамыз : ан - аң , он- оң , ын- ың , өн - өң , ін iң , ин - цң .
Достарыңызбен бөлісу: |
