Электр тогымен жарақаттанған жағдайларды анализдеу

111 
Екі фазалы түйісу өте қауіпті, өйткені адам денесінен берілген 
желідегі сызықты кернеу өтеді, сол себепті адам денесінен үлкен ток 
өтеді. Ток күшін келесі формуламен анықтауға болады:
h
h
i
h
R
U
R
U
I
3
i
U
- сызықты кернеу, В; 
U
- фазалық кернеу, В; 
h
R
- адам денесінің кедергісі, Ом; 
Желідегі сызықты кернеу 
),
220
(
380
B
U
B
U
i
адам денесінің 
кедергісі 
h
R
=1000 Ом болғанда адам денесінен өткен ток күші
h
I
1,73·220/1000 = 380/1000 = 0,38 А 
Мұндай ток күшінде адам өліп кетеді. 
Екі фазалы түйісу тогы адам денесінен өткенде желінің 
нейтралдың тәртібіне іс жүзінде тәуелді емес. Егер адам жерден сенімді 
оқшауланған болса, онда да түйісу қауіптігі сақталады. 
Бір фазалы түйісу екі фазалы түйісумен салыстырғанда жиі 
кездеседі, қауіптігі төмен, себебі сызықты кернеуі екі фазалы түйісуге 
қарағанда 1,73 аз болады. Сәйкесінше адам денесінен өтетін ток күші 
төмен болады. Сонымен қатар, ток мәніне ток көзінің нейтралдың 
тәртібі, жерге қатысты сым желілерінің кедергісі, адам тұрған еден 
кедергісі, оның аяқ киімінің кедергісі және басқада факторлар үлкен 
әсерін тигізеді.
Нейтрал жерлестірілген жағдайда желідегі ток тізбегінің ішіне 
адам денесінің кедергісінен басқа оның аяқ киімінің, ол тұрған еденнің, 
сонымен қатар ток көзінің жерлестіріліп нейтралдану кедергілері кіреді. 
Осы барлық кедергілер бір ізбен қосылған (сурет 5).
Сурет 3-5. Нейтрал жерлестірілген жағдайда адамның бір фазаға 
түйісу. 
Адам денесінен өткен токтың күшін келесі формуламен 
анықтайды:

112 
0
R
R
R
R
U
I
e
a
h
h
U
- фазалық кернеу, В; 
h
R
- адам денесінің кедергісі, Ом; 
a
R
- аяқ киім кедергісі, Ом; 
e
R
- еден кедергісі, Ом 
0
R
- нейтрал ток көзінің жерлестірілу кедергісі, Ом. 
Егер аяқ киім ылғал немесе темір шеге қағылса, не болмаса адам 
ылғал жерде немесе металл еденде (
a
R
=0; 
e
R
= 0; ал 
0
R
≤10 Ом) тұрған 
жағдайдағы ток күші келесі формуламен есептелінеді: 
мА
А
R
U
I
h
i
h
220
22
,
0
1000
220
Бір фазалы қосылымдағы ток күші екі фазалымен салыстырғанда 
1,73 есе кіші болғанымен, осындай жағдайдағы бір фазалының өзі өте 
қауіпті, себебі адам денесінен өтетін ток күші 220 
мА
тең, ал ол болса 
адамды өлімге әкеліп соғады. 
Егер аяқ киім ток өткізбейтін (мысалы, резіңкелі галош 
a
R
=45 
кОм) ал, ол тұрған еден ағаштан (
e
R
= 100 кОм) жасалған жағдайда ток 
күші келесідей болады: 
h
I
220/(1000 + 45000 + 100000) = 0,0015А = 1,5 мА 
Мұндай ток күші адам үшін қауіпсіз. Осыдан ток өткізбейтін аяқ 
киім мен изоляцияланған еден маңызды роль атқарады. 
Нейтрал оқшауланған жағдайда ток адамнан өтіп жерге кетеді, 
изоляциядан өтіп қайта бастапқы ток көзіне қайтып келеді. Желілердің 
изоляция кедергісі өте үлкен болады (сурет 6). 
Сурет 3-6. Нейтрал изоляцияланған жағдайда адамның бір фазаға 
түйісу 
Осы кездегі адам денесінен өткен ток күші төмендегідей 
анықталынады: 
3
/
из
e
a
h
h
R
R
R
R
U
I
из
R
- жерге қатысты бір фазалы желі изоляциясының кедергісі, Ом. 

113 
Егер аяқ киім ток өткізетін (
a
R
=0) ал, ол тұрған еден де ток 
өткізетін болған (
e
R
= 0) жағдайда ток күші келесідей болады: 
3
/
из
h
h
R
R
U
I
Егер 
U
= 220 В, 
из
R
= 90 кОм болса, онда ток күші төмендегідей: 
h
I
220/(1000 + 30000) = 0,007А = 7 мА 
Яғни нейтрал оқшауланған ток желісі жағдайындағы қауіпсіздік 
шарттары жерге қатысты изоляцияланған сым кедергісіне тәуелді.
Егер 
a
R
=45 кОм және
e
R
= 100 кОм болса, онда 
h
I
220/(1000 + 45000 + 100000+ 30000) = 0,0012 5А = 1,25 мА 
Осыған байланысты бірдей жағдайда адамның бір фазалы желіге 
түйісуі нейтралдың оқшауланған жерлестірілгенмен салыстырғанда 
қауіпсіз болып саналады. 
Бұл желінің қалыпты жағдайдағы жұмыс істегенде шынайы болып 
келеді. 
Апаттық жағдайдағы фазаның бірі жермен тұйықталған кезде 
нейтралдың оқшауланған жағдайда ток өте қауіпті болып келеді, себебі 
жермен салыстырғандағы бұзылмаған фазаның бір бөлігі фазалықтан 
сызықтыққа ауысуы мүмкін, сол кезде жерлестірілген нейтралдың 
кернеу мәні азғана болады. 
Желі сызбасын және ток көзінің нейтрал тәртібін таңдау үшін 
технологиялық талаптар мен қауіпсіздік ережелері қолданылады. 
Электр қондырғыларының ережесі бойынша екі үш фазалы 
желілер үшін 1000 В кернеуге дейін қолдану қарастырылған: 
нейтралданып изоляцияланған үш сымды және нейтралданып 
жерлестірілген төрт сымды. 
Технологиялық талаптарға сәйкес төрт сымды желімен жұмыс 
істеген ыңғайлы, себебі ол жерде сызықты және фазалы екі жұмыс 
кернеуімен жұмыс істеуге болады. 

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: