morum түт жидегі деген сӛзі, оның қысқартылған түрі
morula ) түзілуіне әкеліп соғады. Ұрықтың аталған түрлерінің түзілуі
бластомерлердің цитоплазмасының қасиеттеріне байланысты.
Ұрықтың ерте сатысында
бластомерлер
тотипотентті, олардың
мүмкіндіктері тең және олардың
әрқайсысы бүтін бір ағзаға бастама береді.
Монозиготалы егіздердің және ақаулықтардың ұқсас болып жарыққа шығуы
тотипотенттікпен түсіндіріледі. Бірте-бірте жасушалар жіктеледі, олардың
дамуы бағдарламаға сәйкес белгілі жасушалар түріне бастама береді,
мысалы, эпителиальды, жүйке және т.б. Бластомерлердің бӛлшектенуі сома
жасушаларының митоздық бӛлінуінен айырмашылығы бар, бӛлшектенуде
бластомерлер кӛлемінің ӛсуі жүрмейді. Сондықтан ұрықтың кӛлемі
бӛлшектену кезінде ӛспейді. Бӛлшектенудің соңында пайда болған
бластуланың кӛлемі зиготаның кӛлемімен бірдей болады. Бұл ұрықтың
жатыр түтігімен еркін қозғалуы және одан әрі оның имплантациясы үшін
маңызды.
Бластула – қабырғасы бір қабатты кӛп бластомерлерден тұратын ұрық
стадиясы. Оның ішіндегі қуысын - бластоцель, ал қабырғасын – бластодерма
деп атайды. Барлық типке жататын жануарлар ұрықтарында бластула
стадиясы жүреді.
Бластуланың бірнеше типтері бар (68-сурет)
: 1. Целобластула - бластоцелі үлкен, қабырғасы бір қабатты және
қалыңдығы біркелкі бластомерлерден тұрады. Бластуланың бұл типі толық
және біркелкі бӛлшектену нәтижесінде пайда болады. Мысалы,
ланцетниктердің зиготасы бӛлшектену нәтижесінде целобластула түзеді.
2. Амфибластула - қ абырғасы жасушаның бірнеше қатарынан тұрады.
Бластоцель анимальді полюсіне жақын жатады. Сондықтан бұл полюстің
қабырғасы жұқа келеді. Бластуланың бұл типі толық, біркелкі емес
бӛлшектенуден дамиды. Мысалы: амфибия жұмыртқасының бӛлшектенуі.
