Номадизм [грек, nomades көшпенді] өндіріс процестерінің қарқынды интернационализациясы кезеңінде
жүктеу/скачать 17,31 Kb.
|
рк еқт
- Бұл бет үшін навигация:
- Ризома деген не
- Шыққан уақыты....
- Көшпеліліктің негізгі үш белгілері
- Көшпелілік классификациясы
- Географиялық контекстегі көшпелілік дамыған аймақтар
- Көшпелілікті зерттеу тарихының негізгі кезеңдері...
- Әскери демократия
- Рулық экзогамия...
|
Номадизм - [грек, nomades - көшпенді] - өндіріс процестерінің қарқынды интернационализациясы кезеңінде (ұлттық шекаралардың шайылуы, капиталдың жөнсіз "құйылуымен" және диаспоралар белсенділігімен ерекшеленетін) аса танымал болған қоғамтанудағы ұғым. XX ғ. 70-ші жж. Э.Тоффлердің еңбектерінде көрініп, 1990-шы жж. Ж.Аттали, М. Маффезоли, Р. Брайдотти және т.б. еңбектерінде жетілдірілген. Ризома деген не? Ризома постмодернистік сананың бейнесі, ол — орталығы жоқ және кеңістікте жайылған ау сияқты құрылым. Егер тереңде орныққан тамыр отырықшы мәдениетке тән болса, жер үстінде сусыған ризома көшпенділер мәдениетін бейнелейді. Себебі, көшпенділер кеңістікті бөлмей, кеңістікте бөлінеді. Көшпелілік — көшпелі халықтардың тарихи қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық даму жүйесі, шаруашылық-мәдени типі. Біздің заманымыздан бұрынғы екі мыңыншы жылдықта еуразиялық және афроазиялық аридтік аймақта қалыптасты. Көшпелілер мал жаюдың тәсілдерін жетілдіре отырып, игерілмей жатқан жерлерді пайдаға асыруға қолайлы жағдай туғызды. Әрдайым көшіп-қонуға дайын отырған дала көшпелілері үшін мал күзету, аң, балық аулау, егін егу тұрмыстың дағдылы машығына айналды. Шыққан уақыты.... Көшпеліліктің шығуы, көпшілік жағдайда, географиялық ортаның тікелей әсерімен байланысты. Сондықтан да көшпелілік белгілі бір нақты тарихи кеңістіктерде ғана таралды. Көшпеліліктің негізгі үш белгілері – Көшпелілікті үш негізгі ерекшеліктермен байланыстырған жөн: 1) шаруашылық қызметінің негізгі түрі ретінде кең көлемді мал шаруашылығы; 2) халықтың көп бөлігі мен мал басының мерзімді қоныс аударуы; 3) дала тұрғындарының ерекше материалдық мәдениеті, қоғам түрі мен дүниетанымы Көшпелілік классификациясы К-тің көптеген классификациясы бар. Ең кең тараған схемалар отырықшылық дәрежесі мен экономикалық қызметтің негізін анықтауға негізделген: көшпелі, жартылай көшпелі және жартылай отырықшы (егіншілік басым болған кезде), алыстағы жайылым. Географиялық контекстегі көшпелілік дамыған аймақтар Еуразия даласы, онда «малдың бес түрі» (жылқы, ірі қара, қой, ешкі, түйе) өсіріледі, бірақ жылқы ең маңызды жануар болып саналады көшпелілер ұсақ мал өсіретін Таяу Шығыс, ал көлік ретінде жылқылар, түйелер мен есектер пайдаланылады түйе өсірушілер басым болатын Арабия шөлі мен Сахара Шығыс. Африка, Сахараның оңтүстігінде саванналар, онда мал өсіретін адамдар тұрады Ішкі Азияның биік таулы үстірті (Тибет, Памир) мен Оңтүстік. солтүстік, негізінен субарктикалық зоналар, онда халық бұғы бағумен айналысады Көшпелілікті зерттеу тарихының негізгі кезеңдері... Көшпелілер туралы түсінік алдымен отырықшы халықтар арасында қалыптасты. Б.з.д. V ғасырда өмір сүрген тарихшы Геродот көшпелі скиф тайпаларының тұрмысын мадақтап жазды. Көшпелілердің табиғат аясындағы өмірін басқа да антик тарихшылар, философтар, орта ғасырлар ойшылдары сипаттады. Көне Қытайда "көшпелілер жабайы, мәдениеттің қас жауы" деген түсінік қалыптасты. Еуропада да көшпелі ғұндарды "тағы-жабайылардың тұқымы, өркениеттің жауы" деп есептеді. Монтескъе көшпелілер қоғамын "әділетті, теңдікті қоғам" десе, Фергюсон, Адам Смит: "Көшпелілерде мүлік теңсіздігі, әлеуметтік теңсіздік ерте пайда болды", — деген. Әскери демократия— көнегрек қоғамындағы әскери көсемдердің алғашқы адамдар қауымындағы ұжымшылдық пен демократия қалдықтарын сақтай отырып, билік жүргезген жүйесін атау үшін, тұңғыш рет америкалық тарихшы Л.Г.Морган (1818—1881) қолданған ғылыми термин. Әскери демократияны гректер сияқты кельттер мен германдар, нормандар, сақтар тағы басқа басынан өткізген. Біздің заманымыздан бұрын 1- мыңжылдықтың басында сақ қоғамында алғашқы рулық қатынастар ыдырап, жаңа әлеуметтік құрылымның қалыптасуы жеделдеді. Бұған экономикалық қатынастағы прогрестік өзгерістер себеп болды. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығымен мен металлургия өндірісінің өркендеуі қосымша өнімді арттырып, айырбасты дамытты, жеке меншікті дамытты. Рулық экзогамия... Экзогамия ( лат. ехо – сыртқы, тыс және gamos – неке) – туыстас (ағайындас) отбасылар арасында немесе жақын жерлестер арасында (сирек те болса) некелесуге тыйым салу. Бұл алғашқы қауымдық құрылыс кезінде болып, барлық халықтар арасында кең тараған. Ғалымдар бұл дәстүрді үш топқа бөліп қарайды: • 1) қандас (аталас) адамдардың қосылуы салдарынан болған зиянды жою (Л.Г. Морган, Д.Ф. Аберле, Д.М. Шнейдер, т.б.); • 2) басқа қауымдармен қатынасты дамытып, әлеуметтік байланысты нығайту (Э.Тайлор, К.Леви-Строс, т.б.); • 3) ұжымда әлеуметтік бірлікті сақтау әдісі арқылы сырт елдермен байланыс жасау мақсаты (С.П. Толстов, Ю.И. Семенов, т.б.) көзделген деп түсіндіреді. Некелік серігін тандаудағы шектеу. Мұнда топ мүшесі серігін осы топтан тыс топтардан тандауы тиіс. жүктеу/скачать 17,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|