Номинация: «Жер және ғарыш»
жүктеу/скачать 23,78 Kb.
|
Ғылыми жоба
6кл,3D БАСПА, есеп, 5 сабақ. Қысқаша көбейту формулалары
|
Тақырыбы: «Жерден тыс өмір сүру мүмкін бе?» Номинация: «Жер және ғарыш» Қатысушының аты-жөні: Жанзах Нұрхан Туған күні, сыныбы: 17.07.2006 ж., 9 «А» сыныбы Үй мекенжайы: Сарыағаш ауданы, Төңкеріс ауылы, Қ. Рысқұлбеков көшесі, №.7үй. Адам баласы ғарыш көгіне көтеріліп, ашық космосқа жол ашты. Жерді және оның байлығын ғарыш кеңістігінен зерттеудің пайдалы жақтары ойластырылуда. Дүние жүзінің көптеген ғалымдары адамзаттың әрі қарай өмір сүруіне қажетті жетістіктерді ғарыштан табамыз деп болжам жасауда. Сондықтан Қазақстан жастарын ғарыш ғажайыптарын игеруге үйретсе, әлемдік дамуымызға қосар үлесімізде тарихи қадам болар еді деп ойлаймын. Мүмкін, мыңдаған жылдар бұрын түнгі аспанға қарап, адам жұлдыздарға ұшуды армандаған болар. Сансыз жымыңдаған түн сәулелері оны Ғаламның шексіз алыстарына ойға итермелейді, оның қиялын оятады, ғаламның құпиялары туралы ойлауға итермелейді. Ғасырлар өте келе, адам табиғаттың үстінен барған сайын күшейе түсуде, бірақ жұлдыздарға ұшу арманы мыңдаған жылдар бұрынғыдай орындалмай қалды. Барлық халықтардың аңыздары мен мифтері Айға, Күнге, жұлдыздарға ұшу туралы ертегілер өте көп. Халық фантазиясы ұсынған мұндай ұшу құралдары қарабайыр болды: қырандар тартатын арба, адамның қолына қанаттары бекітілген. Адамның ойы кеңістіктегі жансыз, заттардың көптігінен таң қалады. Жердегі барлық тіршілік, бүкіл жердегі биосфера массасы бойынша біздің планетамыздың бір пайызының аз ғана бөлігін құрайды. Жерге жақын кеңістіктің қасиеттерін зерттейтін физика тұрғысынан, Жерден 200 км биіктік қазірдің өзінде ғарыш болып табылады. Ал бұл биіктікте қозғалатын заттарға қарсылық жоқтың қасы. Жер мен ғарыштық аймақтар арасындағы шекарада «Абайлаңыз: ғарыш!» деген ескерту баннері орнатылуы керек. Неге бұлай? Ең бастысы, бұл тартымды, жұмбақ орта өмірге мүлдем бейімделмеген. Қорытынды: жабық кеңістікте ұзақ уақыт оқшаулану және ерекше психикалық реакциялар, сенсорлық аштық (адамның психикалық белсенділігінің төмендеуіне әкелетін әртүрлі үйреншікті ынталандырулардың болмауы), үйреншікті биоритмдердің бұзылуы (ғарыштық ұшуда әдеттегідей болмайды. күн мен түннің алмасуы) адам өзінің туған планетасын тастап, тұрғылықты жерінен тыс сапарға шығуға тырысқан кездегідей қиын және жауапты сынақтарға ешқашан ұшырамағанына сендіреді. Ол бұрын-соңды сонша беймәлім құбылыстар жиынтығын кездестірмеген. Демек, ғарыш – өмірге жат орта. Ғаламның үлкендігі сонша, астрономдар оның қаншалықты үлкен екенін әлі анықтай алмады! Дегенмен, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерінің арқасында біз ғарыш және ондағы өз орнымыз туралы көп нәрсені білдік. Соңғы 50 жылда адамдар Жерді тастап, жұлдыздар мен планеталарды тек телескоп арқылы бақылап қана қоймай, ғарыштан тікелей ақпарат алу арқылы да зерттей алды. Іске қосылған жерсеріктер ең күрделі жабдықтармен жабдықталған, олардың көмегімен таңғажайып жаңалықтар ашылды, олардың бар екеніне астрономдар сенбеген, мысалы, қара тесіктер мен жаңа планеталар. Адамның көзі бәрін көрмейді - мысалы, біз жарық сәулелерімен бірге жұлдыздарды және басқа ғарыштық денелерді шығаратын сәулелерді көре алмаймыз: рентген және гамма сәулелері, микро және радиотолқындар. Көрінетін жарық сәулелерімен бірге олар электромагниттік спектр деп аталатынды құрайды. Арнайы аспаптардың көмегімен спектрдің көрінбейтін бөліктерін зерттей отырып, астрономдар көптеген жаңалықтар ашты, атап айтқанда, біздің галактиканың үстінде антибөлшектердің үлкен бұлтын, сондай-ақ олардың айналасындағылардың бәрін жалмап кететін алып қара тесіктерді тапты. Электромагниттік спектрдегі ең күштілері - рентген және гамма сәулелері. Олар әдетте қара тесіктермен жұтылатын заттармен шығарылады. Ыстық жұлдыздар көп мөлшерде ультракүлгін сәулелер шығарады, ал микро және радиотолқындар суық газ бұлттарының белгілері болып табылады. Бұлтсыз ашық түнде аспаннан жыпырлаған сансыз көп жұлдыздарды бар. Олардың кейбірі солғын жарық нүктеге ұқсайды. Енді біреулері бірде күшейіп, бірде әлсіреген алыстағы отқа ұқсайды. Жұлдыздар жерден өте алыс қашықтықта орналасқан. Сондықтан олар біздің көзімізге кішкене жылтыраған ноқат сияқты болып көрінеді. Шынында да олардың әрқайсысы Күнге ұқсас жанып тұрған, орасан зор газ шарлар. Ең ірілері күннен ондаған, тіпті жүздеген есе үлкен. Мөлшері жермен қарайлас шағындары да бар. Жай көзбен қарағанда аспан әлемінен үш мыңға тарта жұлдыз көрінеді. Ал қазіргі замандағы ең жаңа құралдармен есепке алынғандардың саны бірнеше миллион. Ғалымдардың болжауынша, жұлдыздардың жалпы саны әлденеше миллиардтан асып кетеді. Жерге ең жақын жұлдыз Күн. Оның төңірегінде Жерді қоса есептегенде 9 ірі аспан денесі айналып жүреді. Олар планета деп аталады. (планета грекше адасушы жұлдыз деп аталады). Планеталар өзінен жарық шығармайтын салқын денелер. Дегенмен түнгі аспанда олар да жұлдыз сияқты жылтырап көрінеді. Планетаның олай көрінуі бетіне түскен күн сәулесінің шағылысуынан болады. Өз кезегінде планеталардың төңірегінде олардың серіктері айналып жүреді. Жердің серігі -Ай. Күн және оны айналып жүретін планеталар мен олардың серіктері күн жүйесін құрайды. Күн жүйесі Әлем кеңістігінің немесе Ғарыштың бір кішкене шағын жүйісі ғана. Ол Галактика деп аталатын жұлдыздар жүйесіне кіреді. Әлемде ондай галактикалар тым көп миллиондап саналады. Ғарыш кеңістігінде шек жоқ. Оның кеңдігі соншалық, аспан денелерінің бір - бірінен қашықтығын Жердегі өлшеммен, айталық километрмен өлшеу мүмкін емес. Бұлай өлшеу Жер шарындағы қалалардың ара қашықтығын миллиметрмен есептеумен бірдей болар еді. Сондықтан ғарыштағы қашықтық өлшемі үшін көп жағдайда жарықтың таралу жылдамдығы бірлік ретінде алынады. Жарық секундына 300 000 км жылдамдықпен таралады. Ол жерге айдан 1, 3 секундта, Күннен 8 минуттан сәл астам уақытта жетеді. Бізге ең жақын жұлдызға дейінгі аралықты жарық 4 жылда жүріп өтеді. Ол да ештеңе емес. Әлем кеңістігімен салыстырғанда қас қағымдай дерлік. Құрамына Күн жүйесі кіретін Әлемнің шағын ғана бөлігі Галактиканың бір шетінен екінші шетіне жарық 100 мың жылда әрең жетеді. Ал алыстағы галактикалар бізден бірнеше миллиард жарық жылындай қашықтықта тұрады.. Шығарманың қысқаша мазмұны: Ғарыш жұмбақ және жастан кәріге дейін бәрін тартады. Әрқайсымыз түнгі аспанға қаншалықты жиі қарап, онда не бар, жұлдыздар неге ұқсайды және бүкіл адамзат ғасырлар бойы іздеген жауаптар қайда деген сұрақтар қоямыз. Жұлдызды аспан барлық уақытта адамдардың қиялын жаулап алған. Неліктен жұлдыздар жанады? Олардың қаншасы түнде жарқырайды? Олар бізден алыс па? Жұлдызды ғаламның шекаралары бар ма? Ежелгі заманнан бері адам осы және басқа да көптеген сұрақтарды ойластырды, біз өмір сүріп жатқан үлкен әлемнің құрылымын түсінуге және түсінуге тырысты. Көптеген адамдар жұлдызаралық саяхат жақын арада шындыққа айналады деп сенгенімен, физика заңдарына қарсы талдау жұлдызаралық ғарышқа ұшу жақын болашақта керемет қиын, тіпті мүмкін емес екенін көрсетеді. Мекеменің атауы: №68 Т. Оспанов жалпы орта мектебі, Оқу-зерттеу жұмысының жетекшісі: физика пәнінің мұғалімі: Ахмедова Камшат Арслановна , білімі жоғары, еңбек өтілі – 16 жыл. Ал бұл танымал суретті 1972 жылы "Аполлон-17" миссиясының экипажы Жерден 29 000 шақырым қашықтықта түсірген. Фотосуретті Көгілдір марбл деп ата Солтүстік Америкадағы Чугинадак аралында орналасқан Кливленд жанартауының атқылаған сәті. 2006 жылы Халықаралық ғарыш айлағына беттеген экипаж жанартау атқылауының куәсі. Әдебиеттер тізімі. 1. «Ғарыштағы тірі организмдер». Л.В. Реброва. Мәскеу «Просвещение», 1983 ж. 2. «Сіз жұлдызды кемелер жасайсыз.» Ю.Колесников. Мәскеу «Балалар әдебиеті», 1990 ж. 3. Интернет ресурстары. жүктеу/скачать 23,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|