Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»

СӨМКЕ

http://balalar.ucoz.com/publ/gimeler/s_mke/14-1-0-400

Үй iшi түгел бас қосып, таңертеңгi шайды iшiп отырғанбыз.

– Менiң халатым көрiнбейдi, – дедi шешем.

– Менiң жұмыс киiмдерiм жоқ, – дедi әкем.

– Сарғыш көйлегiм кеше ғана анау iлгiште тұрған. Бiлмеймiн, жер жұтты ма, ұшты-күйлi жоғалды, – дедi әжем.

– Оны айтасың, менiң ескi пальтом мен бөркiм де жоқ, – дедi атам.

– Ұры түсуi мүмкiн емес. Сонда кiм алады? – деп, бәрi қайран.

Мен бұл iнiмнен келген пәле екенiн бiлдiм де, жымиып қойдым.

... Кеше күн жексенбi едi. Әке-шешем базарға кеткен. Атам мен әжем де жоқ. Үйде iнiм екеуiмiз. Ол ауыз үйде бiрденемен әлек, мен төргi бөлмеде кiтап оқып отырмын. Кенет ауыз үй күбiр-сыбыр бола қалды. Көршi үйдiң баласы Марат тұр.

– Самат шобытшы келдi, – дедi ол, – Шар, пистолет, машина, самолет, қармақ, қалам, сөмке, дәптер – бәрi бар.

– Жүр, көрейiк. – Екеуi шыға жөнелдi. Жарты сағаттай өткен. Iшке бiреу кiрдi. Iнiм екенiн сездiм. Мұрны шуылдап, ауыз үйде бiраз жүрдi де, шығып кеттi.

Мiне, айыпкер iнiм алдымызда тұр. Басы салбырап кеткен.

– Үйдегi киiмдердi шобытшыға тапсырғаның рас па? – дедi әкем.

– Рас... – Iнiмнiң ернi болар-болмас қыбыр еттi.

– Неге айырбастадың?

– Сөмкеге.

– Оны қайтпексiң?

– Келесi жылы оқуға барам ғой.

Әжем шыдай алмады, орнынан тұрып барып, iнiмнiң қолынан тартты.

– Кiшкене ғана құлыншағым менiң. Талабыңнан айналдым. Үйдегi бар киiм жолыңа садаға. Кәне, сөмкеңдi әкелшi, көрейiн...

Iнiм төргi бөлмеге жүгiрiп кiрдi де, әдемi қызыл сөмкенi алып шықты. Қуанышты.

– Дүкеннен-ақ алып беретiн едiм ғой... – дедi бiраз сабасына түскен шешем.

– Иә, саған... – дедi iнiм. – Талай рет «дүкенде жоқ екен» дегенiң қайда?..

Атам мен әжем немересiн еркелетiп жатыр:

– Талабыңа нұр жаусын. Жақсы оқитын бол!

 
ҰМЫТШАҚ

http://balalar.ucoz.com/publ/gimeler/s_mke/14-1-0-400

Еңбек сабағынан мұғалiм қағаздан үйшiк жасап келудi тапсырған. Әлденеге тыпыршып, байыз таппай отырған Ақтай ғана. Кеше әкесiнiң көмегiмен жасаған үйшiгiн әлгiнде ғана, үзiлiске шығар алдында парта үстiне қойып кеткен сияқты едi. Ұшты-күйлi жоғалды. Аң-таң. «Мүмкiн емес, – дедi ол. – Кiм болса да бiреу алған». Сол сәт парталас Дариғамен бiрде ренжiсiп қалғаны есiне түстi. Иә, сол әдейi қастықпен жоғалтып жiбермесiне кiм кепiл. Класқа апай кiрдi. Аралап көре бастады. Кезек Ақтайға келдi.

– Сен ше? – дедi мұғалiм.

– Әкеп едiм... – деп күмiлжiдi. – Жоқ... жоғалтып алдым.

– Мүмкiн, ұмытып үйде қалдырған шығарсың.

– Жоқ, әкелдiм. Қойдым мына жерге...

– Ендеше, кiм алады?

– Дариға... – дедi Ақтай бiрден. Оқушылардың назары ендi Дариғаға ауды.

– Мен алғам жоқ, – дедi ол жыламсырап.

– Осы... басқа ешкiм емес, – деп нығыздады Ақтай. Дариға жылап жiбердi.

– Жарайды, – дедi мұғалiм. – Кейiн анықтала жатар.

Дариға мектептен қайтқан соң да, жол бойы жы-лаумен болды. Оны ешкiм де жұбатпады. «Жыла, – дедi Ақтай iштей келекелеп, – Бiреудiң затын ұрлаған қалай болады екен».

Үйге келдi де, бiрден өз бөлмесiне ендi. Сөмкесiн қоя бергенде, терезе алдындағы өзiнiң кешегi үйшiгi көзiне түстi. Сенбей, ұстап та көрдi. Дәл өзi. Ұялғаннан бетiнен оты шықты Дариғаға жөнсiз жала жауып, қатты ренжiткенiне өкiндi.

Ақтай үйден шыға сала жүгiре жөнелдi. Дариғадан кешiрiм сұрауы керек қой.

Әдебиеттер

1. 
   Абай «Қара сөз» Семей-2007
   
2. 
   А. Байтұрсынов «Маса» Алматы-2005
   
3. 
   «Бес ғасыр жырлайды» 1-2-том Алматы-1989
   
4. 
   «Жеті ғасыр жырлайды» 1-том Алматы- 2004
   
5. 
   «Ертегілер» 1-кітап Алматы- 1988
   
6. 
   С. Садырбаев «Қазақ халық әдебиеті» Алматы-1990
   
7. 
   С.Садырбаев «Қазақ халқының ауыз әдебиеті» Алматы-1977
   
8. 
   «Қазақ прозасы» хрестоматия 2-кітап Алматы- 2001
   
9. 
   «Қазақ халық творчествосы» Алматы- 1989
   
10. 
    «Ел аузынан» Алматы- 1989
    
11. 
    «Билер сөзі» Алматы -1992
    
12. 
    Б. Гарсиан «Парасатнама» Үрімжі-2009
    
13. 
    Конфуций «Ғақлиялар» Үрімжі - 2009
    
14. 
    С. Көбеев «Орындалған арман» Алматы - 1988
    
15. 
    «Даншпан Сүлейменнің нақыл өсиеті» Алматы -2002
    
16. 
    «Шешендік шиырлар» Алматы-1993
    
17. 
    «Ғибырат толғамдары» Алматы - 2004
    
18. 
    Қ. А. Иассауи «Хикметтер» Астана -2002
    
19. 
    Ғ. Есім, «Фалсафа тарихы», Алматы, «Раритет» БК, 2004ж
    
20. 
    А.Байтұрсынов. Шығармалары.-Алматы: Жазушы, 1989
    
21. 
    М.Жұмабаев. шығармалары. Алматы. Жазушы 1989
    
22. 
    Ж.Аймауытов.шы5армалары Алматы Жазушв. 1989
    
23. 
    С. Сейфуллин жинақ Алматы «Жазушы» 1987
    
24. 
    М.Әуезов 12томдық 1967-1969
    
25. 
    Қ.Аманжолов Таңдамалы Алматы «Жазушы»2001
    
26. 
    Ж. Молдағалиев Жинақ 2 том Алматы. 2000
    
27. 
    С.Шаймерденов «Өмір нұры» Алматы «Жазушы» 1987
    
28. 
    Б. Момышұлы жинақ1,2 том Алматы. «Жазушы»2004
    
29. 
    Б. Бұлқышев «Адамзатқа хат» Алматы «Санат»2005
    
30. 
    М.Әлімбаев Жинақ1, 2кітап Алматы. «Жазушы»1997
    
31. 
    С. Мұратбеков «Ескен жел» Алматы. «Раритет»2004
    
32. 
    Ш. Айтматов « Ерте келген тырналар» Алматы. «Жазушы» 1998
    
33. 
    М.Мақатаев Жинақ1,2,3 Алматы. 1991-1993
    
34. 
    Қ. Мырзалиев «Күміс қоңырау». Жалын. 1985
    
35. 
    Т. Айбергенов «Мен саған ғашық едім» «Жазушы»1970
    
36. 
    Ә. Кекілбаев 12 томдық Астана «Өлке»1999
    
37. 
    М. Мағауин «Ғасырлар бедері» Алматы «Ер дәулет» 1994
    
38. 
    Ф. Оңғаарсынова «Дауа» Алматы. «Жалын» 1985
    
39. 
    О. Бөкеев Жинақ 1,2,3 том Алматы «Қазақпарат» 2003
    
40. 
    С. Әшімбаев «Ақиқатқа іңкәрлік» Алматы. «Ана тілі»1997
    
41. 
    М. Шақанов «Өркениеттің адасуы» Алматы «Білім» 2001
    
42. 
    К. Ахметова «Арғымақтар даласы» Алматы «Жалын» 1987
    
43. 
    Д.Исабеков «Екі жиырма» Алматы. «Жазушы» 1983
    
44. 
    Н.Айтов «Жүректегі жаңғырық» Алматы. «Жазушы» 1979
    
45. 
    А. Бақтыгереева «Ақ шағала» Алматы. «Жазушы»2001
    
46. 
    Н. Келімбетов «Жарлы емеспін зарлымын» Алматы. «Раритет» 2004
    
47. 
    Е: Бақаш «Жастық жалыны» Алматы. «Жалын» 2012
    
48. 
    Б. Әділов «Алданыш» Алматы 1984
    

Мазмұны:
1-бөлім

Ауыз әдебиетінен -259

1.Сабырлылық -260

2.Ақылдың пайдасы-- 260

3.Ақылгөй торғай- 260

4.Жамандық неден болады -261

5..Алақол ---262

6.Қатақбастың қиялы-- 262

7.Қызғаншақтың сазайы --262

8.Достық—262
9.Қанағат-- 263

10.Өзгеге күлме --263

11.Білімге құрмет-- 263

12.Төзімділік- 264

13.Сараңдық--264

14. Әке өсиеті-- 264
2- бөлім

Даналар айтқан

1.Конфуций --264

3. Сүлеймен патшаның нақылдары --269

4. Абай--273

5. Балтасар Гарсиан --281

3- бөлім

Жыраулар жырлайды

1.Марғасқа --283

Қазтуған --283

2.Доспамбет --285

Тоғай, толғай, тоғай су

Айналайын Ақ Жайық

3.Ақтамберді --286

4. Шал ақын --288

Бұл дүниенің мысалы

Жақсы, жаман адам туралы

Шаруа туралы
5.Дулат --289

Қылығың қалжың туысқан

Сөзім бар да көзім жоқ
6. Абай-- 290

Жігіттер ойын арзан...

Білімдіден шыққан сөз

Ата-анаға көз қуаныш

Бір дәурен келді

Бөтен елде бар

Әдірахманның өліміне

Ақынның дана ойлары
7. Шәкерім --294

Адамдық борышың

Ашу мен ынсап

Жастарға
4. Арыстар айтады

8. А. Байтұрсынов 307

Тәні саудың жаны сау

9.М.Жұмабааев--309

1


^Шархи фәләк – барша дүниенің айналасы (автор).

2


^Мархабат – «рахым» дегендей мағына береді. Рахым етіңіз, келіңіз, алыңыз т.б.