Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»
жүктеу/скачать 6,93 Mb.
|
| АНА ТУРАЛЫ ЖЫР
Шәмші өзінің құдайдай сыйлап, жанындай жақсы көретін әкесіне ол өлген соң моласының басына үлкен кешене ғимарат салдырды. Ал өзін ақ сүтімен асыраған аяулы анасына арнап әннің ең асылын жазды. Ол – «Ана туралы жыр». Оның туу тарихы былай. Жәмшид Шәмші атанып, композиторлық атағы шартарапты шарлап кеткенде, оның ғазиз анасы қайта айықпастай кеселге ұшырайды. Өзінің о дүниелік екенін айқын сезген ол Алматыдағы Шәмшіні шақыртады. - Балам,- дейді кіреуке тартқан көздеріне қос тамшы үйіріліп. – Бұл өмірден жас кеттім демеймін, арманда кеттім деймін…Жазмыш маған келіннің қызығын көруді, немере сүюді бұйыртпады. Тағдыр солай да … Қайтейін? … Жалғыз тілеуім – сен аман бол… Бұл өмірде салған әнің айтылмай жатып үзілмесін. Ол әнің ұзаққа кетсін. Бақыл бол, балам. Ананың ақтық лебізін естігенде ғана Шәмші өзінің отызға тақалып қалғанын, ән соңында жүріп үйлі-жайлы болуды да еске алмағанын бір-ақ білді. Бетінің ажары тайса да, көзінің нұры жоғала қоймаған анасы өзіне ұмсына қарағанда Шәмші бірден талай жасқа кері шегініп, өзін нәрестедей, сәбидей сезінген еді. Ойлап қараса, анасы оған әлемнің жарығын сыйлапты, даланың ең әсем гүлін жинапты, самсаған құстардың қанатын беріпті, мол дүниенің жаннатын ұсыныпты. О, ана! Ана! Бұл өмірдегі өзінің ең жақын, ең асыл адамынан мәңгілік айырылғалы тұрғанын сезген Шәмші оның ыстық төсіне басын қойып, еркінен тыс өксіп жылап жібергенін сезбей де қалды. - Апа, қарыздармын саған … қарыздармын, апа! Сенің басыңа мавзолей орнату менің қолымнан келе қоймас. Бірақ, саған әсем әннің ең сұлуы, ең нәзігінен ешқашан ұмыт болмайтын ескерткіш қалдырамын … - деді Шәмші даусы үзілді-кесілді шығып, көз алдындағы бар дүние тұманға сүңгіп. Бұл 1957 жылдың 4 қыркүйегі болатын. Шәмші анасына берген уағдасын 1961 жылы орындады. Осы жылы оның «Ана туралы жыр» деген әні дүниеге келді. Бұл ән – қазақ совет музыкасындағы ана туралы жазылған тұңғыш ән еді. Бұл ән – ана алдындағы ешқашан өтелмейтін борышын сезінген баланың егіле төгілген көз жасы еді. Бұл ән есейген ер жүрек ұланның бұл өмірдің теңізін адал кешуге берген анты еді. Бұл аналар туралы гимн еді. (Бодықов О. Шәмші Қалдаяқов: хикаяттар. Алматы. «Шабыт» баспасы – «Дәуір», 1992. 112-бет. 31-32 -беттер) *** *** *** Бір жылы қыс қатты болып, мен екі күн кешігіп, үйге әрең жеттім. Қыстың қызыл күні батып бара жатқан болатын. «Түу» деген түкірікті жерге тигізбейтін қызыл шұнақ аяз кешке қарай одан сайын үдей түскен. Шана ауылға кіре бере мен өзіміздің үй жаққа көз жүгірттім. Біздің үйдің төбесінде, барлық ауыл үйлерінікі сияқты, екі мұржа болатын. Оның бірі пештікі де, бірі қазандықтікі еді. Сол екі мұржа маған шу дегенде үшеу болып көрінді. Шеткі екеуінен будақтаған түтін биікке көтеріледі. Апамның мен тоңып келер деп, күні бойы қазандыққа да, пешке де өртеп от жағып жатқанын ұқтым. Үшінші мұржа дегенімнің күні бойы мені қарауылдап жүрген апам екенін үйге жақындағанда бір-ақ білдім. Сөйтсем апам байғұс екі күн бойына күні-түні ұйқы-күлкі көрмей, осылай мені қарауылдаумен болыпты ғой. Қақаған аязда үй төбесінде тұрған оның шашының бәрін ақ қырау басып, қасы, кірпігіне дейін аппақ болып кетіпті. Артынан: - Апа-ау, мені тосамын деп аязда қатып қалсаң қайтесің?- дедім әзілдеп. Сонда апам былай деп шындап жауап берді маған: - Сенің жолыңды тосып өлсем – арманым жоқ қой, құлыным, қызығым, көк пырағым, - деді. «Көк пырағым» деген сөздің мынадай мәні болатын. Мен жасымда жақсы оқып едім оқуды. Мектептен қайтқанда есіктен кірер-кірместен: - Апа, бүгін бес әкелдім, - дейтін едім қозыдай маңырап. - О, айналайын, менің жүйрігім, көк пырағым! – деп апам екі бетімнен кезек сүйетін еді еміреніп. Оның «көк пырақ» дегені өзіміздің колхоздың алдына мал салмайтын жүйрік көк бестісі болатын. Мені де алдына жан салмасын деп «көк пырақ» атаған болатын апам. Апамның жүзіне көз салсам екі беті бал-бұл жанып, маған бар мейірімін төгіп, емірене қарап қалған екен. Ондай мол мейірді тек күн ғана көктемде жер бетіне төге алар еді. Оның қоңыр көздерінен шашыраған махаббат ұшқыны апамның мен үшін неге болса да, ең әрісі өлімге де әзір екенін танытып, ұқтырып еді маған. Апамның осы сөзін естіп, бетіне қарағанымда неге екенін білмеймін, жүрегімнің бірінші рет кеудемді теуіп, бүлк ете түскенін сездім. Сыртқы дүние емес, өз ішімнен ондай үн, дүрс еткен дыбыс естимін деп ешқашан да ойламаған едім. Бәлкім ол баланың анаға деген шексіз махаббатының тұңғыш оянуы шығар. Сол жайлы жүрегімнің санама жеткізген алғашқы хабары болар бұл. Әйтеуір содан кейін мен қайда жүрсем де апамды ойлап жүретін болдым. Алыста жүрсем жиі-жиі хат жазып, ыстық-ыстық сәлем жолдау айнымас әдетіме айналды. «Сенің жолыңды тосып өлсем – арманым жоқ, құлыным, қызығым, көк пырағым» деген сөздер, алыстан берілген айқын дабылдай болып, құлағымда мәңгі сақталып қалды. Осы сөздер ойыма түссе-ақ біздің аласа үйіміздің ортасында шынардай тіп-тік болып, маған күн нұрындай шексіз мейірін төгіп, елжірей қарап тұрған апам көз алдыма елестеп, жүрегім жібіп сала беретін. Есіл апам, ер апам! Тағы қандай істерің бар еді есімде қалған? Көп қой, көп. Сенің маған деген аналық қамқорлығыңды ойлап тауыса алармын ба, айтып жеткізе алармын ба мен? Жоқ, жеткізе алмаспын ешқашан? (Нұршайықов Ә. Махаббат жырлары. – Алматы: Санат, 2009. – 2 том.- 480 бет.22-23-беттер) АНА Бәрі де, Ана, бір өзіңнен басталды: Сен деп жаздым алғаш өлең дастанды. Қуандым ба? Өзің бар деп қуандым. Жыладым ба? Өзің жоқ деп жас тамды. Бәрі де, Ана, бір өзіңнен басталды: Жанарыңнан көрдім алғаш аспанды. Еркелесем, бір өзіңе еркелеп, Жасқандым ба? Тек өзіңнен жасқандым. Алғашқы дәм - ол да сендік сүт еді, Ақ сүт берген қашанда үміт күтеді, Отанымның өзі сенен басталып. Жауларыма жеткен жерден бітеді! *** *** *** Асыл ана, сен асырап, Адам болды үміткерің. Өзіңдей-ақ болар, сірә, Жігіттің де жігіттері! Білектей қос бұрымыңды Бір-ақ өріп аптасында. Сонау жаны сірі күнде Жүрдің құрмет тақтасында. Бірер минут үзілісте Басып жүрек діріліңді, Екі адамның ісін істеп, Әрең бақтың бір ұлыңды. Көңіл жыры азды күні Келмей қойды нақышына. Алып жұмыс саулығыңды, Ауру берді ақысына. Бірақ дұрыс сөкпегенің, Көрген аз-мұз жәбір болса. Өмір жаман өтпегені Қарыздарың - Өмір болса! (Мырзалиев Қ.Үш томдық шығармалар жинағы. Бірінші том. Өлеңдер мен поэма. Алматы: Жазушы. -1989.-445 бет. 85, 89-беттер) жүктеу/скачать 6,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|