Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»
жүктеу/скачать 6,93 Mb.
|
ҰЛЫ ПЕДАГОГТІҢ ӨСИЕТІНЕНҚасиетті сөздерді сақтап, бағалай біл. Отанға деген махаббат жайлы босқа даурыға берме, қайта Отан игілігі үшін, бақыты мен күш-қуатын нығайта беру үшін адал еңбек ет. Отан – сенің үйің, сенің алтын бесігің. Туған үйің де әрдайым жақсы бола бермейді. Біздің өз қайғымыз, өз ренішіміз болады. Осылар жайында айтқанда, сен өз туған үйіңнің де қайғысы мен реніші туралы айтатыныңды есіңде ұста. Кемшіліктер туралы айғайлауға көп ақылдың керегі жоқ. Көпірме сөзділік пен даңғазалықты жек көр. Қайырымдылық пен әділеттіліктің салтанат құруын тіле, солардың жолына бар өнеріңді сал. Отанымыздың қандай алыс түкпірінде жүрсең де, туған жеріңді ұмытпа. Заңға, тәртіпке бағына біл. Дүниедегі ең адамгершілік заңдарға бағына білу дегеніміз – азаттықтың жоғарғы көрінісі. Сен он алты жасыңда-ақ өзіңе: «Мен жарық дүниеде не үшін өмір сүремін?» – деген сұрауды қоя білуге тиіссің және бұған азаматқа лайықты жауап бере білуге тиістісің. Он алты жасыңда сен өткен жолыңа қарап тұрып, өз еңбегіңнің жемісін көруге, өз өміріңнің алғашқы қорытындысын шығаруға тиістісің. Сен болашақ еңбеккер ғана емессің, сонымен бірге болашақ жауынгерсің де. Кішкентай кезіңнен-ақ өзіңді әскери қызметке даярлай біл. Төзімді әрі шыдамды бол, қиыншылықтардан қорықпа. Кішкентайыңнан-ақ уәдеге, антқа берік болуды үйрен. Уәдеге берік болу – сенің жеке басыңның абыройы. Өзіңе-өзің ие бол. Өзіңе-өзің әмір етуді кішкентайыңнан үйрен. Мойның жар бермейтін, бірақ істеуге керек нәрсені атқаруға өзіңді-өзің үйрете біл. Өз бойыңдағы парықсыздықтың ең кішкентай белгілерін де – қыңырлықты, өшпенділікті, ашуланшақтықты, менменсіген тәкаппарлықты – жоя біл. Бұлардың бәрінен дарашылдық өрбіп-өнеді. Егер өзіңді мойын ұсындырып, өзіңнен-өзің талап ете білмесең, жүз мұғалімнен оқысаң да, ештеңе шығара алмайсың. Ақыл-ой мен сезім әдепсіздігі, кемістігі біздің заманымызда моральдық ауру деп есептеледі. Мұғалімді қастерлей біл. Өзіңді ағаттықтан сақтап, бұрыстығыңды бетке басқан адамға да рахмет айт. Адамдарға залымдық ойлама, адамдарды ренжітпе, адамдардың жанын ауыртпа, мазасын алма, тыныштығын кетірме. Кінәсын сезіну – тәрбиелі адамның инабатты сезімі. Тек ақымақтар және адамгершілік жағынан дөрекі, көргенсіз адамдар ғана кінәсына қымсынбайды. Кінәңды сезіну - өзіңді-өзің төмпештеу емес, керісінше, ол – арыңның ұяты, адамгершілік тазалықтың, көргенділіктің белгісі. Сенің анаңа, әйелге, қызға деген қарым-қатынасың – түйсікті, сезім мен ақыл-есті тәрбиелеудің аса маңызды мектебі. Әйелге деген қарым-қатынас – ардың, намыстың, көргенділіктің, ізеттіліктің аса нәзік өлшеуіші. Сенің ақылсыз, дөрекі әрі немқұрайды айтылған бір ауыз сөзің оны өкпелетінін, жанына бататынын абыржу туғызып, таң қалдырып, әбігерге түсіретінін біліп қой. Қарттардың адамдық әлсіздіктеріне ешірімді бола біліңдер. Жекелеген әлсіздіктерін елең қылмауға үйреніңдер. Адамдық әлсіздік пен зұлымдықты шатастыруға болмайды. Зұлымдыққа қарсы күресу керек. Зұлымдыққа төзуге болмайды. Зұлымдықпен келіссең, адамшылықтан жұрдай болғаның. Екіжүзділік, жағымпаздық, ымырашылдық - бұл үлкен бәле. Құбылып тұратын бұл бәлелерді тани білуді үйрен, оларға төзбе, олармен келіспе. Сенің жан-дүниеңнің алғашқы әрекеті – ең ізгі әрекет. Жамандықты көргенде, оған қарсы күрессем бе немесе көзді жұмып өте шықсам ба екен деп ойланып жатпа. Жүрегің мен ар-намысың қалай әмір етсе, солай қимылда. Игі сезімдер – ар-намыстың сенімді қорғаны. Адамның адамшылығын қорлау, өзін ғана құрметтеуге тұрарлық адамға санап, ал басқаны шыбын құрлы көрмеушілік – жамандықтың зоры осы. Біздің кейбір азаматтардың жалқаулығы, салақтығы, ауырдың үстімен жүруге ұмтылатыны – жамандықтың ең зоры осы. Бұл бәлемен де келісуші болма! Пайдакүнемдік – зор бәле. Пайдакүнем адам шыншыл да бола алмайды, принципті де, қайсар да, өз борышына адал да бола алмайды. Кішкентайыңнан қанағат қылып үйрен. Өзіңнің ғана емес, өзгенің де, қоғамның барлық адамдарының, сондай-ақ жеке адамның бақыты мен қуанышына бола жасалған бүкіл қоғамға тән байлық сен үшін де қымбат болуға тиіс. Зор бәленің бірі – қызғаншақтық, жолдасыңның қол жеткен табыстарын қызғанба, қайта қуан. Бірақ қуана отырып, одан озуға тырыс. Оқуға бар ынта-жігеріңді сал – сенің бойыңа сол жарасады! Жатып іше, арамтамақ болма! Ой жалқаулығын жек көр. Ойсыз, кітап оқусыз, ақыл-ой еңбегінсіз өткен күн – босқа өткен күн. Өзіңе тапсырылғаннан да көбірек істеуге тырыс. Өз алдыңа міндет пен тапсырма қоя біл. (В.А.Сухомлинский. Даналардан шыққан сөз: Нақылдар жинағы./ Жинап, құраст., ауд. Ұ.Асылов. – Алматы: Мектеп, 1987. – 383 бет. 119-123 беттер) жүктеу/скачать 6,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|