Қоғамдық-гуманитарлық пəндер кафедрасы
- тақырып. Саяси даму жəне модернизация
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
Дәріс матіні
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі ұғымдар
- Дəріс мазмұны: Саяси даму
|
13- тақырып. Саяси даму жəне модернизация. Дəріс мақсаты: 1. Саяси даму теориялары 2. Саяси модернизация түсінігі. 3. Саяси модернизацияның мақсаты жəне критериялары, 4. Қазақстан қоғамын демократияландыру мəселелері. Негізгі ұғымдар: Конституция, демократия, декларация, егемендік, либерализм, резиденция, республика, сайлау жүйесі, сайлау құқығы, сайлау науқаны, референдум, сайлаушы, саммит, тұжырымдама, хартия, центризм, электорат, мандат, манифест, мораторий, можаритарлық жүйе, петиция, президент, пресс-конференция. Дəріс мазмұны: Саяси даму - саяси жүйенің қоғам мен мемлекетті басқару ісіндегі элита мен қатардағы азаматтардың өздерінің ерекше қызметтерін орындауын сақтап, əрі ол мүмкіндіктерді үлғайта отырып өзгеріп отырған əлеуметтік жағдайға икемделуі. Ал екінші бір дерекке сүйенер болсақ, саяси даму - көп-қырлы процесс , оның барысында əр түрлі саяси күштердің өзара қарым-қатынасы саяси мінез-құлықтағы , саяси мəдениеттегі, қоғам саяси жүйесіндегі өзгерістерге əкеледі. Сонымен, саяси даму бұл - саяси жүйе мен басқару тəртіптерінің эволюциясы , оның белгілері: басқару құрылымының жағдайы, мемлекетпен қарым-қатынаста азаматтардың араласу деңгейі жəне тағы басқа мəселелердің теориялық түрғыдан шешілуі. Саяси даму мəселесі Ф.Теннис , М.Вебер , Т.Парсонс сияқты зерттеушілер еңбектерінде дамытылған. Саяси даму саяси жүйенің дəстүрлі қоғамнан қазіргі кезеңдегі қоғамға өту процесі ретінде қарастырылды. Дəстүрлі қоғам қарапайым өндіріске негізделген аграрлы , жабық əлеуметтік құрылым мен азаматтардың жеке мəртебесі төмен, мемлекеттік қатаң басқару тəн қоғам ретінде сипатталды. Ал қазіргі кезендегі қоғам ашық əлеуметтік құрылым мен билікті ұйымдастыруда тиімді қоғам ретінде түсіндіріледі. Қазіргі саясаттану ғылымында саяси құрылым , ережелер мен институттар қаншалықты жаңа əлеуметтік, экономикалық жəне тағы басқа да мəселелерді шешуге жылдам, əрі икемді қимылдаса, соған байланысты саяси даму қарастырылып жүр. Саяси модернизация түсінігі мен мəні.Саяси модернизация теориясы, басқаша айтқанда, саяси даму теориясы саясатты талдаудың дербес бағыты ретінде өткен ғасырдың 50-жылдарында ғана айналысқа енді. Ол дəстүрлі саяси жүйенің жаңа заманға, жаңа жағдайларға бейімделу үрдістерін, мемлекеттік жүйе мен қоғамды өзгертуге сеп болатын саяси өзгерістердің ішкі механизмдерін зерттеді. Əртүрлі қоғамдық бағыттылық пен єлеуіметтік жєне саяси лектегі жүйеге негізделген оқиғаларды қандай да бір концептуалды єдісемелік сызбалар немесе себеп-салдарлық байланыс деңгейінде қарастырып түсіндіру мүмкін емес. Саяси модернизация - аумақты кеңейту жəне əкімгершілік-саяси шекараны реттеу ұлттық немесе федеративтік мемлекеттердің құрылуы, орталық (заң шығарушы, атқарушы) биліктің күшеюі, сонымен бірге билік бөлінісі; екіншіден, мемлекеттің қоғамның ішкі бірлігін жəне тұрақтылығын сақтай отырып экономика, саясат жəне əлеуметтік салалардағы құрылымдық өзгерістерге дайындығы; үшіншіден, саяси үрдіске түрғындардың кеңінен қосылуы; төртіншіден, саяси демократияның орнауы немесе билікті заңдастыру тəсілдерін өзгерту.Саяси модернизация теориялары - ХХ ғ. 50-60 жж. модернизация теориясы қоғамдық-тарихи даму теорияларының бір бағыты ретінде қалыптасты. Бұл теорияның басты белгісі - универсалдық, яғни, қоғам дамуын барлық елдер мен халықтар үшін ортақ заңдылықтары мен кезеңдері бар жалпы (универсалды) процесс ретінде қарастыру. Модернизация теориясындағы либералдық бағыт. Либералдық бағытты зерттеушілер (Р.Даль, Г.Алмонд, Л.Пай) саяси модернизацияның мақсатын үнемі өзгеріп отыратын əлеуметтік жəне саяси талаптармен жұмыс істей алатын институттардың қалыптасуынан көреді. Билік өкілдері мен тұрғындар арасындағы диалогтың орнауы. Мұндай диалогты ұйымдастыру ашық əлеуметтік жəне саяси жүйені орнатуды білдіреді. Бұл жағдайда əлеуметтік топтар арасындағы айырмашылық жойылып, əлеуметтік белсенділік өседі, ал саяси салада əкімгершілік жəне саяси топтар мен институттар арасындағы қарым- қатынас тиімді реттеледі.Либералдық бағыт үшін саяси модернизацияның негізгі белгісі - азаматтардың саяси араласуының деңгейі мен əртүрлі топтардың, саяси жетекшілердің ашық саяси бəсекелесуінің алғышарты. Қазіргі кездегі демократиялық жүйелер 18-19 ғасырдағы либералдық басқарудың тікелей жəне жан-жақты ықпалынан бастау алады. Оның либералдық демократиялық ой- пікірді дамытудағы рөлі күшті. Осыған байланысты туындаған идеялық жəне саяси ағымдар жеке адамның еркіндігін жəне оны мемлекеттік тираниядан қорғауды көздеген. Бүгінде Президент Н.Ə.Назарбаевтың бастамашылығымен ұлттық демократиялық бағыт алға басуда. Бұл жолдың д жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|