Оқыту түрі: күндізгі

1. Динамиканың бірінші заңының тұжырымы сондай санақ жүйелері бар, егер денеге басқа денелер әсер етпесе (олардың өзара әсерлері компенсацияланса) жүйеге салыстырғанда ілгерілемелі қозғалып жатқан дене өзінің жылдамдығын сақтайды. Мұндай санақ жүйелерге инерциал санақ жүйе (ИСЖ) деп аталады, онда қозғалып жатқан дене өзінің бірқалыпты қозғалысын және түзу сызықты траекториясын сақтайды. Сонда, жылдамдық векторының сақтау құбылысына инерция, ал заңға – инерция заңы деп атаған. Бұл заңды жер бетінде тәжірибе арқылы тексеру өте қиын, себебі, қозғалып жатқан денені толығымен басқа денелердің әсерінен тұйықтау мүмкін емес. Соның үшін заң идеализацияланған. Инерция заңын түсінуде Галилейдің шарикті ойыс дене арқылы домалату тәжірибесі денеге әсер етуші күштер қанша кем болса, оның жылдамдығы соншалықты баяу өзгеретіндігін көреміз. Қазіргі күнде инерция заңы ғарышта дененің салмақсыздық күйінде болғанында орындау мүмкін және мультимедия мен ғылыми – қызығарлы кинофильмдерде теледидарда көреміз.

Механиканың бастамасын (б.э.д. 384-322ж.ж.) Аристотель өзінің еңбектерінде тек «қозғатылған қозғалады» немесе (күшсіз қозғалыс болмайды( дене тыныштықта деп бекітіп жасаған. Галилео – Галилей өзінің қиятегістікте өткізген тәжірибесі арқылы дененің «табиғи» күйі (дененің басқа денелермен әсерлеспегендегі күйін) бір қалыпты, түзу сызықты қозғалыста болуын бекітті де Аристотельдің 2 мың жылдай өмір сүрген тұжырымын (дене тыныштықта болады) жоққа шығарды тыныштықты бірқалыпты түзу сызықты қозғалыстың бір түрі деп есептеуге болатындығын көрсетті. Мысалы, поезд вагонының еденінде жатқан доп, поезд орнынан қозғалғанда вагонның үдеуі оған қарама – қарсы бағытта қозғалысқа түседі.

Сақталу заңдарын үйрену әдісі мен талдаулары

1. Инерцияның сақталу заңы мынадай жаңа физикалық ұғымдарды ендіреміз. Механикалық жүйе, тұйықталған механикалық жүйе, сыртқы және ішкі күштер, консервативті күштер.