Динамика заңдары және негізгі ұғымдарды талдау

1. Масса ұғымы фундаменталъдық ғылымдағы ең күрделі ұғымдардың бірі. Себебі, бұл ұғымды макроәлем объектілерде (заттықты және далалықты) және микроәлем объектілерін (зат бөлшектерін және өріс бөлшектерін) анықтауда қолданылады.

Масса ұғымының қабылдану күрделігі, оның материяның түрлі қасиеттерін (инерттік және гравитациялық) сипаттауында. Нъютон заңдарында, импулъстің сақталу заңында масса инерттік қасиетті, ал бүкіләлем тартылыс заңында- гравитациялық қасиет өлшемі болып жүреді. Молекуляр- кинетикалық теорияда масса зат мөлшерімен сәйкес, масса мен энергияның өзара байланысында масса энергия өлшемі болып жүру қасиетіне ие.

Нъютон анықтамасы бойыншамасса-денедегі зат мөлшерін анықтаушы ұғым. Масса заттың инерттік қасиетімен белгіленеді.

Күш ұғымы фундаменталъдың өзараәсерлесу ұғымымен байланысқан болып барлық құбылыстар,заңдылықтар, күш арқылы сипатталады.

Қазір физикада тәуелсіз 4 – түрлі өзара әсерлесу (электромагниттік, гравитациялық, ядролық, күшті және күшсіз) бар деп оларды фундаменталь деп атайды (барлық күштердің негіздері). Олар бір – бірінен әсер – радиусімен, салыстырмалы интенсивтігімен (қарқындылығымен немесес процесс кезінде беретін энергияларымен) және бірқатар шамалардың сақталу заңдарымен ерекшеленіп тұрады. Мысалы, ЭМ күштер r > 10^-15 м яғни микроәлемде өзара әсерлеседі. Микроәлемде осы қашықтықта күшті өзара әсер туылады.

Физикалық ұғымдардың тізбектілігінен үйренетін заңды әдістемелік нұсқаулары байланысты болады. ньютон бастап күш ұғымын, қозғалыс мөлшерін кірітті, соң қозғалыс мөлшерінің қойылған күшке сыбайлас және бір бағыттас болуын енгізді . Ньютонның соң мұндағы масса тұрақтылығын есепке алып оны дифференциалдың сыртына алып шықты. Сонымен, динамика ұғымдары Ньютонның бірінші заңынан басталып, күш ұғымына, үдеудің күшке тәуелдігі . Яғни Ньютонның екінші заңы – массаны анықтаумен аяқталған. Мұндай әдіс Эйлер, Максвелл және басқада ғалымдардың жұмыстарында қолданылған, бұл әдісте күш ұғымы статикалық әсерімен енгізілген. Бұл әдістің кемшілігін академик И.К.Кикоин көрсете отырып жаңа тізбекті ұсынды – ол Ньютонның бірінші заңы, масса ұғымы – соң күш ұғымы, Ньютонның екінші, үшінші заңдары. Бұл тізбектелудегі ерекшелік, масса ұғымы Ньютонның екінші заңына дейінгі енгізілуінде. Соңғы әдіс элементар бөлшектер массасын анықтаудағы ғарыштық массаларды өлшеуде, салмақсыздық және басқаларды анықтауда ыңғайлы болып саналады.

Динамика заңдары мен негізгі ұғымдарын үйрену әдістемесі