Тест: Толықтыруды қажет ететін; еске салушы; балама жауаптары бар; таңдамалы; сәйкестілік; реттілік немесе бірізділік; құрама. Сынақ

• 
  оқушынының мұғалімнен қабылдаған білімін шығармашылықпен жеткізуге үйрететін әдіс;
  
• 
  эмоциялық сезімге бойлап, әсерлі сезімде болуға жетелейді;
  
• 
  ойын түрлері арқылы баланың қиялын дамытады, зейінін тәрбиелейді, халықтың педагогикамен қаруландырады, терең білім береді;
  
• 
  ол сатыға жеткізуші дәнекер - ойдың модулі.
  

Негізгі әдебиеттер: [1,2,3,8,9,10]

Қосымша әдебиеттер: [17,19,20,22,23,29,30]
Тақырып 10. Физиканы оқытудың әдістемесі пәнінің дербес мәселелері.

10.1. Физиканы оқытудың негізгі сатысы.

10.2. Физиканы оқытудың жоғары сатысы.
10.1. Физиканы оқытудың негізгі сатысы.

1.1. Заттың құрлысы туралы бастапқы мағлұматтар.

1.2. Қозғалыс және кұштер.

1.3. Гидро- және аэростатиканың элементтері.

1.4. Жұмыс, қуат және энергия.

1.5. Жылу құбылыстары туралы алғашқы мағлұматтар. Жылу, жұмыс және ішкі энергия.

1.6. Атом құрлысы және электростатика элементтері.

1.7. Ток күші, кернеу, кедергі.

1.8. Электромагниттік құбылыстар. Жарық құбылыстары.

1.9. Денелердің қозғалыстары мен өзара эсерлесу заңдылықтары.

1.10. Механикалық тербелістер және толқындар. Дыбыс,

1.11. Атом және атом ядросының құрлысы. Атом ядросының энергиясын пайдалану.

2.1. Тәлімді мәселе механиканың негізгі ұғымдары (масса, күш, дене импульсі, энергия және т.б.) физика ғылымындағы түсіну инструменті мен анықталады. Осы тұрғыдан механиканы физиканың фундаменті деп санаймыз. Механикада оқыушылар Нъютонның классикалық механикасы физикалық теориясы мен, бүкіләлемдік тартылыс, импулъстің және энергияның сақталу заңдары мен механикалық жүйелердің тепе-теңдік шарттары мен және т.б. танысады.

2.2. Механиканы оқып біле отырып табиғаттағы өзгерістерді диалектикалық - материалистік тұрғыдан түсіне бастайды. Өнеркәсіптегі транспорттағы, ауыл-шаруашылығындағы механизацияланудың жаңа түрлерінің пайда болу себептеріне ғылыми көз қарастары дағдыланады. Болып жатқан жаңалықтарға өз үлестерін қосуға патриоттық-интернационалдық тәлім алуға, механика саласында Қазақстан ғалымдарының сіңірген еңбектерін оқып білуге тырысады.

Оқушыларда еңбекке деген қызығу пайда болып политехникалық тәлім арқылы өнеркәсіпті механизациялауды дамытады.Оқушылар қарапайым механизмдер олардың жұмыс істеу принциптерімен түрлі қозғалыстардың берілулері қозғалыс заңдарымен танысады. Еңбек сүю түрлі зертханалық жұмыстарды орындауда да дағдыланады. Еңбекке деген қызығу және тәрбие ғалымдардың жаңалықтарды ашудағы тынымсыз еңбектері арқылы да сана – сезімге еніп барады И. Ньютон айтқанындай «маған сеніңіздер, егер менің ізденулерім бірнеше қажетті нәтижелерді алып келген болса, ол тек еңбекке және сабырлыққа міндетті».

Механиканы үйренуде оқытушы тек техникаға сүйенбей оның жалпы мәденитеттік тарапыны да көрсете білуі керек, яғни біздің өміріміздегі механикалық құбылыстарды да көрсете білуі шарт.

Реактив қозғалысты үйренуде К.Э. Циалковскийдің қызметтерін, бірінші ракетаны амалға асырған Ф.А. Цандерді атап кеткені жөн. С.П.Королевті арнайы атап өту керек, ол бірінші басқарылатын бірнеше сатылы континенталараралық ракетаны жасаған. Ол арқылы жасанды Жер серіктері ұшырыла бастады.

2.3. Мехканиканы үйренуде өркендетуді оқытудың мәселесін шешуде оқушылардың диалектикалық, теориялық, ғылыми – техникалық, логикалық пікірлеулерін өркендетуге бағытталған, яғни олардың интелектік және шығармашылық қабілеттіліктерін өркендету. Шындығында, механиканың сатылы логикасы, механикалық теорияға әржақтама сүйенген жалпы тану әдісі болған, талдау және синтез, индуктив және дедуктив, мектеп оқушыларының логикалық пікірлеуін өркендетуде мүмкіндік береді.

Механикадағы ғылыми жалпылаудың барлығы оқушыларда теориялық пікірлеуді дағдыландырып абстракциядағы икскінен негізгілерді таңдап, нақты қорытынды жасап, жалпыдан керектіге өтуде жол көрсетеді. Себебі, механикада оқушылар көптеген абстрак ұғымдарға материаль нүкте, санақ жүйесі, бірқалыпты және бірдей үдемелі қозғалыстар және т.б. кездеседі. Бұл ұғымдармен істеуде оқушылар құбылыс және обьект ғылымда қалай идеализациялау келп шығуын көреді.

Ньютонның классикалық механикасын үйрене отырып, әлемнің физикалық көрінісін туралы көзқарас пайда болады. Классикалық механика табиғаттағы құбылыстардың шексіздігімен оны үйренуде шексіз екендігін көз алдыларына келтіреді.

Механиканың физика курсындағы ерекшелігі.

1. Орта мектепте физика курсының механикадан басталуы механикалық процесстердің қозғалыс пішінде болып бақылау үшін ең тиімді болуымен түсіндіріледі. Физикалық жүйелерді модельдеу классикалық механикада олардың механикалық образ бейнелерін жасау арқылы да түсіндіріледі. Бұл оқытушыдан механиканы оқушылардың толық және мықты үйренулеріні талап етеді.

2. Механикада физикалық теориялардың толық келтірілуі ( физика курсының басқа бөлімдерінде мұндай жоқ). Соның үшін оқытушыға механика мысалдары арқылы физикалық теорияның структурасын ашып көрсетуге мүмкіндік береді.

Кез келген физикалық теорияда шартты түрде негізін ядросын және қорытындысын бөлуге болады. механикада механикалық теорияның негізін құрайтындар идеалдырылған обьект материалдық нүкте, эксперименталдық факттердің анықталған саны (Галлилей, Кавандиш және т.б. тәжірибесі) негізгі физкалық шамалар – орын ауыстыру, жылдамдық, үдеу, материалдық нүктенің массасы.

Механикалық теорияның ядросы абстракциялар жүйесін өз ішіне алады (кеңістіктің біртектілігі мен изотроптығы, уақыттың біртектілігі, екі дененің материалдық жәрдемісіз тікелей бір – бірімен әсерлесуі), Ньютон заңдары, күштердің әсерінің бір – біріне тәуелсіздігі принципі, механиканың негізгі мәселелерінің келіп шығуы. Бұл теорияның қорытындысы кез келген уақыттағы, күштегі (немесе қорытқы күші) кеңістіктегі орнын анықтау мүмкіндігі.

Оқушылардың алатын негізгі қорытындылары:

• 
  Материалдық нүктелерден түзілген тұйықталған жүйенің берілген уақыттағы күйінің координаталарымен импульстері арқылы толық анықталуы,
  
• 
  Материалдық нүктлер өзара олардың импульстеррін өзгертетін күштермен әсерлесуі,
  
• 
  Механикалық жүйенің кейінгі уақыттағы күйі оның бастапқы күйінен келіп шығып және ол Ньютон теңдеулерімен анықталуы,
  
• 
  Өзара әсер қашықтықтан пайда болып (материалдық тасушыларсыз) және лезде беріледі (ұзақтан әсер ету принципі). Ньютон механикасы күштер табиғатын қарастырмайды.
  

1. Кинематика денелердің бірқалыпты және бірдей үдемелі түзу сызықты, қисық сызықты қозғалыстары мен сипаттамаларын үйренеді. Материалдық нүкте, орын ауыстыру, және жол санақ жүйесі, жылдамдық, үдеу ұғымдарын енгізеді. Орын ауыстыру, жылдамдық, үдеулерді үйренуде векторлық сипаттамаларына үлкен көңіл бөлінеді.

2. Динамикада алдымен, Ньютонның бірінші заңы көріледі, қозғалыстың негізі динамикалық сипаттамалары – масса және күш соң Ньютонның екінші заңы үдеу, масса және күш арасындағы өзара байланыс талқыланады. әсер үшін Ньютон заңын жазу үшін күштер қосуды үйрене отырып соң Ньютонның үшінші заңын енгізеді. Ньютон заңдары механикада негізгі болып саналады, олар амалда және экспериментте бекітілген, соның үшін бірінші оларды келтіріп шығарады соң эксперимент жәрдемінде көрсетеді.

Механикадағы күштерді (гравитациялық, серпімділік, үйкеліс) үйренуде денелердің өзара орналасуына байланысты және қозғалыстарындағы жылдамдықтарына сәйкес тәуелділіктерін анықтайды. Соң гравитациялық күшті, үйрене отырып бүкіләлемдік тартылыс заңын, ауырлық күші, ол арқылы дененің қозғалыс жылдамдығының өзгерісін үйренеді. Бастапқы шарттардың ролін еске ала отырып бірінші космостық жылдамдықтың есептерін үйретеді. Соң Гук заңы, гравитациялық күшпен серпімділік күшінің денелердің өзара әсерлесу функциясы екендігін, ал үйкеліс күші салыстырмалы жылдамдықтың функциясы екендіктерін үйретеді.

Механикалық күштерді үйренуде 4 фронтальдық зертханалық жұмыста орындау мақсатқа сай болады. «Пружинаның қатаңдығын өлшеу», «Горизонталь бағытта тасталған дене қозғалысын үйрену», «Серпімділік және ауырлық күші астында дененің шеңбер бойынша қозғалысын үйрену».

3. Энергияның сақталу заңы уақыттың бір тектілігі мен ал импульстің сақталу заңы – кеңістіктің біртектілігімен байланысты өтеді. Бұл заңдар электродинамика мен кванттың механикада да орындалады.

Салыстырмалылық идеясы механиканың барлық курсында қызыл жіппен өтеді. Механикалық қозғалыс пен тыныштықтың салыстырмалылығы, траекторияның, координатаның, орын ауыстырудың жылдамдықтың, дене испульсінің, жұмыс және кинетикалық энергияның, уақыттың инварианттығының өзара әсерлесуші денелер арақашықтығының, үдеудің, массаның, күштің және т.б.

Механика заңдары ИСЖ орынды, яғни бірқалыпты түзу сызықты жүйе қозғалысы механикалық процестерге өз әсерін тигізбейді (Галилей түрлендірулері).

4. Оқушыларды механикалық тербелістер және толқындармен таныстырады (ең негізгісі энергияның өтуінде зат тасымалданбауы), периодтты процестер қаралады.

Еркін және мәжбүрлеуші тербелістерде бұл қозғалыстың негізгі белгілері көзге көрінеді және т.б.

Берілген траектория бойлап өтілген жол арқылы (S = S(t)) қозғалысты өрнектеу әр уақытта да дұрыс келе бермейді, себебі, қозғалыс траекториясы анық болмастығы мүмкін. Бұл тәсіл бойынша v және а табуға кинематикада екі жолды басып өту керек.

• 
  скаляр шама арқылы (жолдың уақыт бойынша бірінші және екінші туындысы)
  
• 
  соң векторлық шама арқылы (яғни оған бағыт беріледі, немесе бірлік вектор енгізіледі, скалярға көбейткенде векторлық шама келіп шығады).
  

Негізгі мектептер үшін 1 – тәсіл енгізіледі, ал жоғары сыныптар үшін 2 – тәсіл енгізілген пайдалы.

Координаталық тәсіл санақ жүйесі ұғымымен тікелей байланысты болып бұл физиканы математикамен байланыстырады.

3. Түзу сызықты бір қалыпты, айнымалы, бірқалыпты үдемелі және шеңбер бойынша қозғалыстар және оларды сипаттайтын физикалық шамалар: