ОҚытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі

1. Государственная программа образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Астана.2010г.

2. Щербакова В.В. К вопросу о профессиональной компетенции // Сибирский педагогический журнал. N 2 /2008–Новосибирск: Издательство НГПУ «Немо Пресс», 2008.


ЭФФЕКТИВНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭВРИСТИЧЕСКОГО ОБУЧЕНИЯ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ
Изтелеуова З. С.(Актобе)
Цельюэвристического обучения является конструирование учеником собственного смысла, целей и содержания образования, а также процесса его организации, диагностики и осознания.

Эвристическое обучение для ученика — непрерывное открытие нового (эвристика — от греч. heurisko — отыскиваю, нахожу, открываю).

Концептуальными положениями эвристической технологии являются:

1) формирование новых знаний происходит на основе эвристической беседы и должно сочетаться с самостоятельной работой учащихся (участие в эвристической беседе - задавание учащимися встречных, проблемных вопросов, ответы на проблемные вопросы, решение познавательных задач);

2) учитель преднамеренно создает проблемные ситуации, учащиеся должны их анализировать и ставить проблемы, выдвигать и доказывать гипотезы, делать выводы; получать решения и доказывать их достоверность;

3) оценка ставится в основном за умение применять ранее полученные знания в новых условиях, за умение выдвигать и обосновывать гипотезы, доказывать их, за овладение обобщенными способами деятельности.

П.Ф. Каптерев сформулировал следующие правила эвристической технологии:

1) “ Как скоро известная научная истина найдена, ее нужно сейчас же вовлекать в строгую и стройную формулу. В противном случае ученики будут понимать ее, будут в состоянии указать путь к ее открытию, но не будут в состоянии выразить ее полно и вместе сжато, связно и определенно, вследствие чего они не будут полными владетелями ее в каждый данный момент;

Под эвристикой понимается:

1. Специальные методы решения задач (эвристические методы), которые обычно противопоставляются формальным методам решения, опирающимся на точные математические модели. Использование эвристических методов сокращает время решения задач по сравнению с методом полного ненаправленного перебора возможных альтернатив; вместе с тем получаемые решения, как правило, относятся не к наилучшим, а к множеству допустимых решений; применение эвристических методов не всегда обеспечивает достижение поставленной цели.

2. Организацию процесса продуктивного творческого мышления (эвристическая деятельность). В этом случае эвристика понимается как совокупность присущих человеку механизмов, с помощью которых порождаются процедуры, направленные на решение творческих задач. Эти механизмы решения творческих задач универсальны по своему характеру и не зависят от содержания конкретной решаемой задачи.

3. Способ написания программ для эвристического программирования. Если при обычном программировании программист кодирует готовый математический метод решения в форму, понятную ЭВМ, то в случае эвристического программирования он пытается формализовать тот интуитивно понимаемый метод решения задачи, которым, по его мнению, пользуется человек при решении подобных задач.

4. Науку, изучающую эвристическую деятельность; специальный раздел науки о мышлении. Ее основной объект - творческая деятельность человека; важнейшие проблемы, связанные с моделями принятия решений, поиском новых для субъекта и общества структурирования описаний внешнего мира. Эвристика, как наука развивается на стыке психологии, теории искусственного интеллекта, структурной лингвистики, теории информации.

5. Специальный метод обучения или коллективного решения проблем. Рассмотренные определения эвристики показывают, что эвристическая деятельность представляет собой сложный, многоплановый, многоаспектный вид человеческой деятельности. Синтезируя вышеизложенные отдельные аспекты в понимании эвристики, можно сформулировать концептуальное определение эвристики.

Эвристический урок включает в себя задание на собственное творчество учащихся. Например, таких заданий, как:

- изобрести свои буквы, цифры, животных, географический материк, государство, планету; придумать символ или знак для обозначения дня недели, месяца, года, мира;

- дать определение изучаемому понятию, объекту, явлению; отыскать историческую закономерность; сконструировать теорию природы;

- сочинить сказку, задачу, поговорку, пословицу, загадку, зазывалку, считалку, небылицу, рифму, стихотворение, песню, очерк, трактат, современные виды текста (интервью, реклама, деловые диалоги);

- составить словарь, прописи, кроссворд, игру, викторину, родословную, примету, сценарий спектакля, программу концерта, свое задание для других учеников, сборник математических задач;

- разработать цели своих занятий по всем предметам на день, четверть, год; разработать план домашней, классной или творческой работы; написать самооценку, рецензию, индивидуальную программу занятий по предмету.

При разработке методики формирования творческих способностей посредством эвристической технологии учитель должен учитывать:

• 
  общий уровень развития ученического коллектива;
  
• 
  возрастные особенности формирования креативной сферы;
  
• 
  личностные особенности учащихся;
  
• 
  специфические черты и особенности учебного предмета.
  

• 
  положительные мотивы учения;
  
• 
  интерес учащихся;
  
• 
  творческую активность;
  
• 
  положительный микроклимат в коллективе;
  
• 
  сильные эмоции;
  
• 
  предоставление свободы выбора действий, вариативность работы.
  

Одним из источников эвристической деятельности является информация (опыт), накопленная в памяти решающего.

Во время эвристического поиска он извлекает нужную ему информацию, которая будет способствовать решению задачи. Этот сложнейший мыслительный акт извлечения актуальной информации называют актуализацией, приспособление извлеченной информации к решаемой задаче - ее организация. Механизм актуализации и организации информации при эвристически направленном поиске может быть различным. Один из них основан на распознавании в задаче знакомых элементов, которые уже встречались при решении других задач.

Как отмечалось, основным предметом учебной эвристической деятельности является учебная задача.

Учебная задача - определенно сформулированная информационная система, в которой есть информационная несогласованность между ее частями, что вызывает потребность в ее преобразовании и согласовании.

В учебной задаче выделяют основные компоненты, которые несут определенную информационную нагрузку. В различных предметных областях задачи могут содержать специфические качества, влияющие на их компонентный состав. Так, например, педагогическая задача (проблема) несколько отличается от математической. Однако возможно выделение наиболее общих компонентов задачи. Таковыми являются: форма, структура и содержание.

Форма задачи выражает внутреннюю организацию и взаимодействие элементов задачи как между собой, так и с внешними условиями.

Форма - способ существования задачи, однако она характеризуется относительностью, так как возможна трансформация одной формы в другую. Этот факт особенно существен в эвристическом поиске, так как в решаемую задачу приходится вносить изменения, свойственные ее внутренней организации.

Структура - совокупность достаточно элементарных объектов с конкретно описанной связью между ними, которая представляет однозначную организацию совокупности. Как видно, структура служит для фиксации совокупности различных объектов и структурных связей между ними в задаче.

Эвристическое обучение носит сопровождающий характер. Учитель обеспечивает расширение образовательных сфер каждого ученика, то есть их деятельность по рождению, оформлению и развитию личных образовательных продуктов, а также последующее сопоставление этих продуктов с культурнымианалогами. Проживая в собственном творчестве специально организованные эвристические образовательные ситуации, ученики воспроизводят культурные образцы жизни и деятельности, развивая при этом свой внутренний мир, реализовывая индивидуальный образовательный потенциал.

1. 
   Андреев В.И. Эвристика для творческого саморазвития. — Казань, 1994. — 237 с.
   
2. 
   Андрианова Г. А., Хуторской А. В., Кулешова Г. М. Дистанционные эвристические олимпиады в начальном, основном и профильном обучении // Смыслы и цели образования: инновационный аспект. Сб. науч. трудов / Под ред. А.В.Хуторского. - М.: Научно-внедренческое предприятие «ИНЭК», 2007. – С.250-261.
   
3. 
   Буш Г.Я. Основы эвристики для изобретателей. Чч. I—II. — Рига: «Знание», 1977. — 95 с.
   

Білікті мұғалім үшін білім түрлері: теориялық және тәжірибелік білімдер өзара тығыз байланыста болуы тән. АКТ енгізген кезде, теориялық және тәжірибелік білімдердің біртұтастығы оларды тиімді қолдануды қамтамасыз етеді, ал бұл оқыту және оқу үдерістерін жақсартуға жағдай жасайтын болады. Сабақта теориялық және тәжірибелік­білімдерді қолданған кезде, анықтаушы фактор оқыту үрдісінің мазмұны, әдістемесі, технологиясы саласындағы білімнің қалыптасқандығы болып табылады. Әр педагог теориялық және педагогикалық білімімен қоса технологиялық білімін күнделікті жетілдіріп отыруы шарт.

Соған сәйкес, еліміздің «Білім туралы» Заңының 11–бабының 9 тармағында оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникативтік технологияларды енгізу және тиімді пайдалану міндеті қойылған. Осыған орай, білім беру жүйесі электрондық байланыс, ақпарат алмасу, интернет, электрондық пошта, телеконференция, On-line сабақтар арқылы іске асырылуда. Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын тудыру, белсенділігін арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.

Инновациялық әдістер мен ақпараттық технологияларды оқу-тәрбие үрдісіне енгізуде мұғалім алдына жаңа бағыттағы мақсаттар қойылады: 

• Өз пәні бойынша оқу-әдістемелік электронды кешендер құру, әдістемелік пәндік Web –сайттар ашу;

• Жалпы компьютерлік желілерді пайдалану;

• Бағдарламалау ортасында инновациялық әдістерді пайдаланып, бағдарламалық сайттар, құралдар жасау. (мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар).

• Қашықтықтан оқыту (Internet желісі) барысында өздігінен қосымша білім алуды қамтамасыз ету.

Интерактивтік оқыту технологиясы – бұл ұжымдық, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін ұйымдастыру.

Ақпараттық-коммуникациялық технологияны дамыту білім берудің бір бөлігі. Соңғы жылдары заман ағымына сай күнделікті сабаққа компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта қолдану жақсы нәтиже беруде. Білім беру процесінің барлық қатысушыларының үздік білім беру ресурстары мен технологияларына қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсаты негізінде білім беру ұйымдарында 2015 жылы – 50 %, 2020 жылы – 90 % «E-learning» электрондық оқыту жүйесі қолданыла бастады. Бұл жобаның негізгі мақсаты «Е-learning» - ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен әркезде және әрқашан білім алу. Қазақстанда электрондық білім беру жүйесін енгізудің басты мақсаты – ауыл мен қала оқушыларына әлемдік білім беру қорларын бірдей қолжетімді ету.

Барлық білім беру ұйымдарында арнайы инфрақұрылым құрылады. Ондағы барлық компьютерлер Интернетке шығатын жергілікті немесе сымсыз желілерге біріктірілетін болады. Жоба аясында 4-10 мбит/сек. жылдамдықтағы кеңжолақты Интернет әр білім беру ұйымында қызмет көрсетеді. Білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасы ең жаңа жабдықтармен, оның ішінде планшетниктермен нығайтылатын болады. Оқу процесін автоматтандыру (электронды журнал, электронды күнделік, жоспарлау) мұғалімдердің есеп беру мен жоспарлауды құру кезіндегі еңбегін айтарлықтай жеңілдетеді.

1. Бүгінде «бейнеөңдеу» және «цифрлік бейне» сөздерімен ешкімді таң қалдыра алмайсың. Соңғы он жылдықта бейне сигналды өңдеу құрылғылары дамудың үлкен жолынан өтуде. Жаңа терминдер мен бейнесуреттерді өңдеудің әртүрлі әдістері пайда болды. Соның ішінде Windows Live Movie Maker немесе Windows Live киностудиясы бағдарламасын атап өтуге болады. Видеороликтер, фильмдер, суреттерді монтаждауға арналған функционалды бағдарлама болып табылады. Мысалы, тарих сабағында деректі фильмдерді аталмыш бағдарламаны қолдану арқылы монтаждау өте қолайлы әрі жеңіл. Деректі фильмге түрлі көркемдік нәтиже, өткелдер, бас-аудио соқпақтар, т.б. өңдеулер енгізуге болады. Дайын жобаларды оптикалық тасығыштардың көмегімен түрлі мобильді құрылғыларға орналастыруға болады. Сонымен бірге дайын болған видео материалды SkyDrive, YouTube, Facebook, Flickr және т.б. интернет желілеріне орналастыра алады. Сонымен бірге HD сапасында You Tube беттеріне видеоларды шығара алады. Мына форматтарды игере алады: Windows Media Video (WMV), Windows Media DV-AVI, Microsoft Recorded TV Show, 3GP, 3GPP, MPEG-2, MPEG-1, Motion JPEG, JPEG, TIFF, GIF, Bitmap, PNG, QuickTime.mov, .qt, AVCHD, MPEG-4.

Меншікті камерадан видео және фото материалды жеңіл импорттауға болады. Сіздің фильмге аспаптарды редакциялауға болады: музыканы микшерлеуге, қажетсіз жерлерін алып тастау, тездету-саябырлату, бөліктерге бөлуге, көркем нәтижелер қолдануға, титрмен және тақырыптамалармен көркемдеуге болады.

2.Pinnacle systems, Pinnacle Studio – бейнемонтаж дамуының болашағына үлкен қадам басу. Бұл бағдарламалық өнім ең қуатты да, ең қарапайым болып табылады. Қазіргі уақытта Pinnacle Studio үй бейнежазбаларын редакторлеуге арналған ең танымал, ыңғайлы әрі оңай бағдарлама. Pinnacle Studio әлемде ең қуатты бейнередактор деп танылған, жоғары сапалы бейне, керемет эффектілер, тамаша өтулер және Dolby Digital 5.1 дыбысының қолдауын, оған қоса бағдарлама өте оңай, онымен қарапайым қолданушылар да жұмыс жасай алады. Ол ең жаңа аудиоформаттар мен бейнеформаттарды, бейнекамералардың барлық типін қолдайды.

3.Activvote – оқушылар үшін қарапайым да, берік активті басқарма болып табылады. Батырмадағы әріптерді басу арқылы сұрақтардың жауабын жіберуге болады. Microsoft PowerPoint бағдарламасымен де қолдануға болады.

4.ActivExpression 2 – экранмен және клавиатурамен жабдықталған. Microsoft Excel файлынан сұрақтарды импорттап алады. Сіз тыңдаушыңызға сұрақтар немесе жауаптарды клавиатура арқылы жібере аласыз. Берілген ия/жоқ жауаптары сол мезетте тақтадан көрініп тұрады. Бұл құрылғы математика сабағында қолдануға өте ыңғайлы. Қорабында 32 немесе 16 данасы болады.

5.Ұялы телефонның ұтқыр қондырғылары. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің үшінші (негізгі) деңгей бағдарламасының бетпе-бет 1 кезеңі, 2 апта, 5 күн, trhw2_d5 how to teach with mobile devices презентациясы. Ұтқыр құрылғыларды пайдалану арқылы оқыту.

1-идея. Stanza тегін қосымшасында шекспирдің және басқа классиктер шығармаларының жинақтарын табуға болады. «Ойыншықтар тарихы» сияқты бірқатар интерактивті кітаптар да бар.

2-идея. Дауыс беру үшін қымбат пульттарды пайдаланғанша, кері байланыс орнату үшін ұялы телефон немесе смс пайдаланған өте тиімді.

3-идея. Көптеген қосымшалардың көмегімен сөзді мәтінге айналдыруға болады, олардың бірі iPad-қа арналған Dragon Dictation құрылғысы.

4-идея. Көптеген сурет салуға арналған қосымшаларда суреттерді email-ге жіберу функциясы бар. Блогта сурет орналастыру үшін Posterous қосымшасын пайдаланыңыз.

5-идея. Google Earth және Google Maps қосымшалары көптеген құрылғыларда бар, әрі оны тек география сабағында емес, басқаларда да пайдалануға болады.

6-идея. Evernote қосымшасы түрлі құрылғылардағы мәтіндерді, суреттерді, қысқа аудио жазбаларды синхрондауға мүмкіндік береді. Ол тіпті адамның қолтаңбасын таниды.

7-идея. Үй тапсырмаларын Wifi немесе Bluetooth арқылы жіберуге болады.

8-идея. Бағдарламалық жасақтамалардың таныстырылымдарын, соның ішінде Powerpoint-ты образға экспорттауға болады. Сонда тексеріс материалдарын ұтқыр құрылғылармен бағалауға болады.

9-идея. Ұтқыр құрылғылардың көбінде микрофон бар. Оларды идеяларды, оқиғаларды жазу үшін немесе мәтін орнына кері байланысқа пайдалануға болады.

10-идея. Нинтендоның әр құрылғысында Пикточат бар және тұтынушылар бір-бірімен мәтін мен суреттердің дайын шаблондары арқылы хабарласа алады.

6.Рrezi.com web. адресі. Американдық софтверлі компаниясы өндіруімен таныстырылым бағдарламасымен қамтамасыз етеді. Мұнда 2,5D немесе 3D параллакс мәлімет береді. 2009 жылдан бері дүниежүзілік елдер пайдалана алады. Prezi-ді Орегон Мемлекеттік университеті және басқа да жоғары оқу орындарының студенттер мен оқытушылары кеңінен пайдаланады. Сонымен бірге, e-learning және edutainment-те қолданылады. PreziU – бұл білім сферасында кері байланыс немесе тәжірибе алмасу мақсатында құрылған форум. Тіркелген тұтынушылар өз тәжірибесін мен идеяларын, бейнелерін және медиафайлдарын жіберуге болады. 3D форматта жасалынған prezi-лер өте әдемі, көркем болып шығады. Уақыт үнемділігі, видео және аудио материалдарды интернет желілерінен тікелей жүктей алады.

Оқытудың ақпараттық-коммуникациялық және интерактивтік технологияларын пайдалану – педагогикалық іс-әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үрдісін жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет жүйесін, электрондық оқулықтарды, мультимедиалық технологияларды, қашықтан оқыту технологиясын пайдалану оқу орындарында ақпаратты-коммуникациялық технологиялар кеңістігін құруға жағдай жасайды. Қорытындылай келе, ақпараттық- коммуникациялық технологиялардың жаңа мүмкіндіктерін игере отырып, жалпы оқыту үрдісінің функцияларын одан әрі жетілдіру әр оқытушының алдындағы бірден-бір міндеті болып табылады. Соған сәйкес, заман ағымымен бірге ақпаратты мәдениетті қалыптастыру арқылы интеллектуалды, шығармашыл және коммуникативті істерін дамыта алатын жеке тұлғаны тәрбиелей аламыз деген сенімдемін.

1. 
   Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің үшінші (негізгі) деңгей бағдарламасының нұсқаулығы.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
   

Такое понимание функциональной грамотности говорит о ее адаптирующей и развивающей роли, о значении личностного фактора в социальном и технологическом развитии общества.

Вследствие дальнейшего расширения хронологических границ приобретения человеком компонентов грамотности, порог функциональной грамотности имеет тенденцию к постоянному увеличению.

Переход общества в постиндустриальную эпоху, характеризующуюся, в первую очередь, ускоренными темпами научно-технологического развития, повышением роли информации как ресурса и компьютерных (информационных) технологий как важного средства преобразовательной деятельности человека, глобализацией рыночных и социальных отношений сказался и на более широком и значимом понимании функциональной грамотности. Это касается не только широкого толкования данного термина, но и определения структуры функциональной грамотности, обозначения функциональной грамотности в структуре профессионального и непрерывного образования, повышенным требованиям к научности функциональной грамотности личности.

Было сделано несколько важных для изучения и понимания функциональной грамотности выводов:

1. Человек может обладать элементарной грамотностью (уметь читать, писать, выполнять простые математические операции), но при этом быть функционально неграмотным, т.е. не умеющим применять полученные знания при решении практических задач, в конкретных ситуациях деятельности.

2. Функциональная грамотность не является устойчивым личностным качеством, а выступает ситуативной характеристикой, отражающей не столько уровень развития человека (группы людей), а в большей мере степень соответствия подготовки человека уровню развития современной науки, техники, технологий и прочего.

3. Функциональная грамотность является мерой культурного или социального развития страны, науки или группы людей, и только в этом качестве грамотность применима для оценки уровня подготовки отдельного индивида.

4. Функциональная грамотность стала рассматриваться как «способность человека вступать в отношения с внешней средой и максимально быстро и эффективно адаптироваться и функционировать в ней.

5. Функционально грамотный человек – это человек, подготовленный к выбору и дальнейшему получению образования, саморазвитию своих личностных качеств и образовательного потенциала, к развитию профессиональной компетентности, к мобильности на рынке труда, к сознательному осуществлению преобразовательной деятельности.

6. Функциональная грамотность инвариантна к особенностям личности, т.к. любой человек, независимо от своих индивидуальных особенностей должен достигнуть единого уровня грамотности для обеспечения себе равных возможностей на рынке труда и в общественной жизни.

Современное понимание функиональной грамотности выразилось в модернизации образовательных систем многих экономически и технологически развитых стран мира, в том числе и Казахстан, направлений которых можно отметить:

– всеобщее 11 (12)-летнее образование молодежи;

– профилизация и профессионализация старшей ступени общего образования;

– усиление связи образования с профессиональной подготовкой, производительным трудом, широкой социальной практикой;

– введение обязательной технологической составляющей общего образования;

– усиление исследовательской, научной подготовки обучающихся.

Общие ориентиры развития функциональной грамотности определены в Государственной программе развития образования Республики Казахстан на 2011 - 2020 годы, одной из целей которой являются формирование в общеобразовательных школах интеллектуального, физически и духовно развитого гражданина Республики Казахстан, удовлетворение его потребности в получении образования, обеспечивающего успех и социальную адаптацию в быстро меняющемся мире.

Главой государства Н. Назарбаевым в Послании народу Казахстана от 27 января 2012 года «Социально-экономическая модернизация - главный вектор развития Казахстана» поставлена конкретная задача по принятию пятилетнего Национального плана действий по развитию функциональной грамотности школьников.

Принятый Национальный план действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012 - 2016 годы (далее - Национальный план) включает комплекс мероприятий по содержательному, учебно-методическому, материально-техническому обеспечению процесса развития функциональной грамотности школьников. Цель национального плана обеспечить целенаправленность, целостность и системность действий по развитию функциональной грамотности школьников как ключевого ориентира для совершенствования качества образования Республики Казахстан.

Важность и актуальность рассматриваемой проблемы послужил основанием для определения темы нашего исследования:Научно-методические основы формирования и развития функциональной грамотности учащихся в условиях перехода к модели образования, ориентированного на результат.

Цель исследования: Разработать научно-методическую основу формирования и развития функциональной грамотности учащихся в условиях перехода к модели образования, ориентированного на результат.

Задачи исследования:

1. 
   Анализировать результаты зарубежных и отечественной исследований по формированию функциональной грамотности школьников.
   
2. 
   Определить методы и приемы формирования и развития функциональной грамотности учащихся в условиях перехода к модели образования, ориентированного на результат.
   
3. 
   Совершенствовать методы и приемы формирования функциональной грамотности школьников.
   
4. 
   Обеспечить учебный процесс учебно-методическими разработками.
   
5. 
   Развивать систему оценки и мониторнинга качества образовательного процесса.
   

1. 
   Теоретический анализ философских, психологических, педагогическихтрудов и методических изданий, а также педагогического опыта по проблеме исследования
   
2. 
   Анализ нормативных документов по теме исследования, государственных образовательных стандартов основного общего образования, учебных программ, отечественных и зарубежных учебно-методических комплексов
   
3. 
   Метод моделирования, эмпирические методы (педагогическое наблюдение, беседы, интервьюирование, анкетирование, тестирование)
   
4. 
   Интерпретационные методы исследования (анализ, сравнение, обобщение теоретических исследований, практического опыта, эмпирического материала, синтез и систематизация эмпирического материала)
   

1. 
   Положение системного подхода в педагогике и образовании.
   
2. 
   Теоретические и практические аспекты педагогического моделирования
   
3. 
   Положение диалектики о всеобщей связи и взаимозависимости явлений
   
4. 
   Положение философии образования о социокультурном характере педагогических процессов
   

Первый этап «Концептуально-методологический»

Второй этап «Проектно-апробационный»

Третий этап «Практически-внедренческий»

• 
  выявление сущностных характеристик функциональной грамотности;
  
• 
  доказательство технологического характера процесса формирования функциональной грамотности учащихся и развитие профессиональной компетентности педагога;
  
• 
  разработка научно обоснованной модели технологии функциональной грамотности;
  
• 
  формулирование педагогических принципов организации функциональной грамотности;
  
• 
  научное подтверждение влияния функциональной грамотности на формирование учебно-познавательной компетентности учащихся и развитие профессиональной компетентности педагога;
  
• 
  выявление организационно-педагогических условий реализации модели технологии функциональной грамотности, направленной на формирование учебно-познавательной компетентности учащихся и развитие профессиональной компетентности педагога;
  
• 
  выявление положительной динамики формирования учебно-познавательной компетентности учащихся и развития профессиональной компетентности педагога в условиях реализации технологии функциональной грамотности.
  

Обновление форм и методов обучения будет обеспечиваться за счет трансляции инновационного опыта Назарбаев Интеллектуальных школ (НИШ) и использование современных образовательных технологий, вызывающих у ребенка интерес к учебе. С целью формированияосновы логического, критического и конструктивного мышления, обеспечивающего успешность достижения образовательных ресурсов, умения применять полученные знания в учебной и практической деятельности, необходимо внедрить эффективные формы и методы обучения. Будет разработана система диагностики профессионально- личностной компетентности учителя. Будет поддерживаться использование учителем инновационных методов обучения, современных образовательных и информационно-коммуникационных технологий. Будет обеспечен переход от фронтальных форм обучения к реализации индивидуальной образовательной траектории каждого учащегося, в том числе и использованием интерактивных, инновационных, проектно-исследовательских технологий, цифровой инфраструктуры. В целом обновление форм и методов обучения будет способствовать установлению дружелюбных отношений между учителем и учениками

Процесс развития функциональной грамотности школьников определяет внедрение новой системы оценки, учитывающей результативность всех видов учебной деятельности, процессуальную сторону усвоения учебного материала и проявление индивидуальных и личностных качеств. Самооценка обучающихся будет осуществляться через оценку собственных достижений для самоорганизации и саморазвития (портфолио для самооценки и учета достижений обучающихся). Результаты мониторинга обеспечат оценку динамики развития функциональной грамотности обучающегося, успешности школьников, учителей и школ, а также эффективность мероприятий по обновлению стандартов, учебных программ и учебников.

Елбасы Н.Назарбаевтың қазақстандық мұғалімдердің кәсіби дамуы саласындағы жаңа көзқарасы педагогтердің біліктілік арттыру жүйесіне оң өзгерістерді енгізуге мүмкіндік беріп, түбегейлі жаңғыруын шыңдай түсті.

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы еліміздің білім беру жүйесін жаңа мақсаттар бағытында жетілдіруді қарастырады [1]. Бағдарламадағы міндеттерді шешу мақсатында «Өрлеу» БАҰО» Акционерлік Қоғамының негізгі стратегиялық бағыттарының бірі - педагог қызметкерлердің біліктілігін арттырудың мазмұнын әлемдік және отандық тәжірибе негізінде жаңарту жұмыстарын атқарып, оңтайлы мазмұнды істерді жүзеге асыру.

Заманауи кезеңде адамның білім беру жүйесінде өзіндік ойды шыңдауы, өздігінен жетіліп, өздігінен дамуы бағытындағы әрекеттік білім әрқашанда өз кәсібінде оңтайлы нәтиже береді деуге болады. Сондықтан педагог кәсіби біліктілігін арттыруда өз-өзін дамытудың жаңа сатысына көтерілуі тиіс.

Өздігінен білім алу - адам өз білімін әрі қарай дамытуға қабілетті болуы және саналы өзіндік танымдық әрекет үдерісті жүзеге асыруы болып табылады. Осы орайда өздігінен үздіксіз білімін жетілдіру барысында жеке тұлғаның өзі басқаратын мақсатты бағытталған таным әрекеті басымдылық танытады.

Білімдегі педагогикалық тәжірибе сол күйінде ендірілмейді, өзіндік идея ендіріледі. Бірақ педагогтердің өзіндік идеяларын білім беру жүйесіне енгізуде біршама кедергілер кездеседі. Атап айтар болсақ: педагог бойындағы өзіндік сенімсіздіктің басым болуы, мұғалімдердің ең жиі айтатын себептері – бұл уақыттың тапшылығы, ақпарат көзінің жетіспеушілігі, ынталантырудың болмауы және т.б. Бұл жағдайларда педагогтерге кез келген мәселе төңірегінде тұжырымдау, жоспар құру, өз қызметінің болашағын анықтау мәселелері бойынша әдістемелік жұмыстар атқарылуы тиіс. Бұл жұмыстар ұстаздардың біліктілігін арттыруға, кәсіби қажеттіліктерін қанағаттандыруға өз білімін жетілдіруге ынталандырады.

Біздің ойымша әр педагог: «менің қызметімнің сәттілігін не қамтамасыз етеді?», «оның нәтижесіне не әсер етеді?», «педагогикалық еңбегімнің мақсаты қандай? нәтижесі қандай болу керек? оны қалай өзгертіп, жетілдіре аламын?», «педагогикалық ойларды, міндеттерді тәжірибелік деңгейге қалай ауыстыру қажет» т.б. сұрақтар төңірегінде ойланып, әр қадам мазмұны мақсат-міндеттеріне қарай педагог тарапынан ойлау деңгейлері шыңдала түсері сөзсіз. Сондықтан ойлану әр кезеңде жүзеге асырылуы тиіс. Жалпы адамның ойлау деңгейлері бойынша әлемге танымал болған Б.Блум таксономиясы [2]. Ойды ұштау өзінің жоғары кәсіби әрекетін ұйымдастыру мәдениетін, өздігінен жетілуге тұрақты қажеттілікті сезініп, білімін үздіксіз шыңдауда талпынысын ұштай түсері сөзсіз. Осылайша өздігінен білім алу - әр кәсіптегі шығармашыл және жауапты адамның қажеттілігіне айналады десе болады. Сондай-ақ өз-өзін дамыту – жоғары деңгейдегі кәсіпқойлықтың белгісі.

- нұсқаушы, өздік жұмысқа нақты икемдеуді қарастырады; мектептің ғылыми-әдістемелік тақырыптарынан жұмыс мақсатын таңдау; жеке дербес тақырып құру; өз әрекетінің жүйелілігін ұғыну;

– оқытушы, педагог психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиетпен танысады;

– тәжірибелік, педагогикалық фактілер жинақталады; олар іріктеліп, таңдалады; жұмыстың жаңа әдістері сарапталып, тәжірибелер қойылады;

– теоретияны ұғыну, жинақталған педагогикалық фактілерді талдау және жалпылау. Бұл кезеңде оқылған педагогикалық әдебиетті ұжыммен талқылауды, өздігінен білім алу барысы туралы әдістемелік отырыстарында шығармашылық есеп беруді, ашық сабақтарға талдай отырып қатысуды және т.б. ұйымдастырған дұрыс;

– қорытынды-бақылау, педагог өзінің өздік жұмысының қорытындысын шығарады, байқағандарын жалпылауға, нәтижесін рәсімдеуге тиіс. Осы орайда бастысы өткізілген жұмысты, белгіленген фактілерді сипаттау, оларды талдау, нәтижесін теориялық тұрғыда негіздеу, жалпы қорытынды қалыптастыру және жұмыстың келешегін анықтау болып табылады.

Осы кезеңдердің нәтижесінде педагогтің өздігінен білімін жетілдіруге мүмкіндік жасалады. Оқу үдерісі жаңа білім берілмейтін, тек «бағытталатын» және «өздігінен шешім қабылдап құрылатын» үдеріс ретінде құрылады десе болады. Бұл әрекеттер жаңа білімге, жаңа ойлар мен түсініктерге бұрады. Дәл осындай үдеріс өзіндік жұмыстың, өздігінен оқудың, өздігінен дамудың, өз-өзін тәрбиелеудің жұмысын жүргізе алады. Бұл рефлексия мен түсінік үдерістерінің негізі болады.

Қандайда бір әрекеттің нәтижесінде қандай да бір өнім жасалмаса немесе қандай да бір жетістік болмаса мәнсіз болады. Сондықтан мұғалімнің өздігінен білім алуының жеке жоспарында белгілі бір мерзімде қол жеткізілген нәтижелер тізімі болуы тиіс.

-Мұғалімдердің өздігінен білім алу нәтижесі қалай жүргізілуі керек? (өздігінен білім алу үздіксіз, бірақ оны кезең-кезеңмен жоспарлау қажет);

-сабақ беру сапасын арттыру (тиімділігі мен сапасы анықталатын көрсеткіштер көрсетіледі);

-дайындаған немесе басылып шыққан оқу құралдары, мақалалар, оқулықтар, бағдарламалар, зерттеулер;

-оқытудың жаңа түрлері, әдістері мен тәсілдерін білім үрдісіне енгізу;

-жаңа технологияларды қолдану бойынша әдістемелік ақпараттар әзірлеу;

-өзіндік, жаңашылдық бағыт бойынша ашық сабақтар дайындау және өткізу;

-педагогикалық талдамалар кешенін құру;

-тренингтер, семинарлар, конференциялар, шеберлік-сынып өткізу, зерттеліп жатқан мәселе бойынша тәжірибені жалпылау.

Біліктілік арттыру жүйесінің міндеті – мұғалімнің өздігінен білім алу қызметін қамтамасыз ететін, оған қоса табысқа қол жеткізуге уәждеуді қалыптастыруға мүмкіндік тудыратын жағдай жасау. Осындай құралдардың бірі өзара кәсіби тәжірибе алмасу болып табылады десе болады.

Педагогтердің өздігінен білім алуыүдеріс барысында педагогтің өзін дамыту және өздігінен даму қажеттілігі іске асырылса, педагог педагогикалық машықтың өзін-өзі тануы мен өздігінен талдау тәсілдерін игерсе, мұғалімнің педагогикалық тәжірибесі білім алу жағдайын өзгерту факторы болып табылады. Мұғалім өзінің кәсіби қызметінің оң және теріс сәттерін түсініп, әлі де болса жетілдіру жолдарын қарастырса, педагог өзінің кәсіби әрекетіне өзіндік баға беруге қабілетті болса, педагогикалық рефлексия мұғалімнің қажетті кәсіби тірегі болып табылады. Педагогикалық әрекеттерді талдаған кезде теориялық білім алу қажеттігі, өз әрекетін өзі сараптау, педагогикалық машықты талдауды тәжірибелік түрде игеру қажеттігі туындаса, мұғалімнің кәсіби дамуына зерттеу және іздену әрекеттерінің мүмкіндіктері енгізілсе, педагог шығармашылыққа дайын болса, жеке кәсіби дамудың және өз-өзін дамыту арасындағы өзара байланыс нәтижелі жүзеге асырылады.

Әдебиеттер

1. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2010
   
2. 
   Мирсейтова С. Успехи и вызовы. - Алматы, 2004
   

Қазіргі жағдайда еліміздің білім беру жүйелерінде жаңа адамды қалыптастыру бағытында сан алуан жұмыстар жүргізілуде. Оның ең бастыларының бірі де бірегейі – білім мазмұнын ұлттық негізде жетілдіре отырып, білім мен тәрбиені ұлттық рухта әлемдік жүйеге жақындастыру. Сондықтан оқу-ағарту саласының оқу үрдісіне жаңа технологияларды кең көлемде енгізу талап етіледі.

Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше, сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Осындай тиімді технологияның бірі – Н.А. Оразахынованың «Сатылай кешенді талдау технологиясы».

Сатылай кешенді талдау технологиясы дегеніміз – оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері, өзіндік ерекшелігі бар және оқушыларға білімді ғылыми негізде сатылай, жүйелі, кешенді меңгертіп, оларға ұлттық құндылықтарды бағалай, қолдана білуге машықтандыратын оқыту. Сатылай кешенді талдау оқушыларға қазақ тілі ғылымының мазмұны мен жүйесін, оның сөздік құрамы мен грамматикалық құрылысын, сөйлеу тілінің байлығын және әдеби тіл нормасын үйретіп, дұрыс сөйлеу, сауатты жазу дағдысын қалыптастырады. Бұл технологияның маңызды тағы бір ерекшелігі – оқушыларды жақсы, жаман, орташа деп бөлмей, тек материалды өте жылдам, жылдам, баяу қабылдауына қарай тапсырманы он деңгейге икемдеп, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызуды мақсат тұтады.

Сатылай кешенді талдау – қазақ тілінің технологиясы дейтін себебіміз ол – біріншіден, технологияның теориялық негізі ретінде А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, Т.Шонанов т.б. ғалымдардың ғылыми-әдістемелік тұжырым-дарын басшылыққа алады; екіншіден, Ыбырай, Абай, Шоқан тағы басқалардың ағартушылық ұстанымдарын негіз етеді; үшіншіден, теория мен практиканы ұштастыруда ғалым-әдіскер Ф.Ш.Оразбаеваның тілдік қатынас (оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым, тілдесім) теориясына негізделеді; төртіншіден, ұрпақтың тілін дамытуға ұлттық құндылықтарды бағалай білуге, құрметтеуге үйрету үшін ауыз әдебиетінің бай мұрасынан бастап бүгінгі күнгі сөз зергерлерінің әдеби ой-толғамдарын жаттату, мәтін, тіл дамыту, тіл ұстарту жаттығуларына материал етіп пайдаланылады; бесіншіден, белгілі педагог-ғалым Г.К.Селевконың педагогикалық технологияларды топтастыра отырып жасаған “Педагогикалық технологиялар классификациясы” талаптарына сүйенеді.

«Сатылай кешенді талдау» технологиясы – бұл қазақ ұлтының төл туындысы деп айта аламыз. Себебі, ұлттық төл технология дегеніміз – қазақ тілін оқытудан бастау алып, халқымыздың әдебиетін, тарихын, жағрафиясын, т.б. пәндердің жиынтығын құрап, оқушыларға жан-жақты білім беретін, оларды өз елінде, өз жерінде ұлтының биік тұлғалы азаматы етіп қалыптастыра алатын оқыту. Бұл технологияның мақсаты – қазақ тілінде ойын жеткізе алатын, өз ана тілінде дітін орындата алатын, қазақтың тарихы мен мәдениетін меңгерген жан-жақты білімді, мәдени ұлттық тұлға қалыптастыру.

Осы мақсаттың орындалуы үшін төмендегідей міндеттер басшылыққа алынады.

• 
  Қазақ тілінің сөз байлығын терең игерту арқылы, әр сөздің ішкі мағынасы мен қолданыстағы ерекшелігін, сөз сырына бойлату арқылы оқушының танымдық дүниесін қалыптастыру.
  
• 
  Кез келген шаршы топта өз ойын шешен де шебер жеткізе білуге машықтандыру. Сол арқылы әр оқушының өз ана тілінің құдіретін басқаларға таныта, бағалай білуге баулу.
  
• 
  Жазба жұмыстарын сауатты, жоғары деңгейде, шығармашылықпен орындай білуге төселдіру.
  
• 
  Қазақ тілі өзге пәндердің негізін түсініп, терең меңгеруге басты құрал екенін саналы түрде түсінуге бағыт-бағдар беру.
  
• 
  Түрлі шығармашылық жұмыстар жүргізу арқылы оқушыларды іскерлікке, тапқырлыққа баулу.
  
• 
  Ана тілі негізінде екінші, үшінші тілдерді меңгерудің негізін қалау.
  
• 
  Пәнаралық байланысты жүзеге асыру.
  
• 
  Сатылай кешенді талдау арқылы теориялық материалды тілдік қатынасым теориясы (жазылым, айтылым, тыңдалым, сөйлесім) арқылы практикалық тұрғыдан талдап, тұжырым жасап, оны өмірде қолдана білуге машықтандыру.
  
• 
  Әр пәннің табиғатын танытуда оқушының жеке мүмкіндігін ашуға ықпал ету.
  
• 
  Пәндердің мазмұнын, ішкі мағынасы мен қолданыстағы ерекшелігін және тақырып мазмұнын ашу арқылы танымдық дүниесін қалыптастыру.
  
• 
  Кез келген шаршы топта өз көзқарасын дәлелдей отырып, шешен де шебер жеткізе білуге машықтандыру. Сол арқылы әр оқушының өз ана тілін, ұлттық құндылықтарын басқаларға таныта, бағалай білуге баулу.
  
• 
  Оқушылардың логикалық ойлау жүйесін дамыту мақсатында әртүрлі пәндердің мазмұнына сай түрлі сөзжұмбақтар, танымдық, ұлттық ойындар үлгілерін кеңінен қолдану және ондай ойындарды олардың өзіне құрастырып, жасауына бағыт-бағдар беру.
  

Сатылай кешенді талдаудың өзегі – тірек сызбалар. Тіл білімінің барлық салаларынан өтілетін материалдардың негізгілері, ең басты теориялық мағлұматтар сызбаға жүйелеп орналастырылған. Әр саты бір-бірімен үндесіп, бір-біріне сілтеме жасап, бірін-бірі толықтырып, тұтас кешенді береді.

Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлік ұстанымы он деңгейден тұрады.

Бірінші деңгей – тілдік материалдарды толық жазылым бойынша сатылай кешенді талдау. Мұғалім де, оқушы да жазады, дауыстап айтады, естиді, көзімен көреді, естіген нәрсені есінде ұзақ сақтайды.

Екінші деңгей – тілдік материалдарды қысқаша жазылым бойынша талдап, айтылым бойынша толық ауызша сатылай кешенді талдау.

Үшінші деңгей – тілдік материалдарды жазылым бойынша ықшамдау принципімен өрнектеу, айтылым бойынша ауызша толық сатылай кешенді талдау.

Төртінші деңгей – тілдік бірліктерді жазылым бойынша символдар арқылы ықшамдау принципімен өрнектеу, айтылым бойынша ауызша толық талдау.

Бесінші деңгей – диалог арқылы талдау.

Алтыншы деңгей – жат жазу. Өлеңді жатқа жаздырту біріншіден, оқушылардың өлеңді жадында ұзақ сақтауы үшін; екіншіден, орфографиялық қателерді жібермеуге төселдіру үшін; үшіншіден, тыныс белгіні дұрыс қою және қандай жағдайда қай тыныс белгіні қою керектігін саналы түрде меңгерту үшін.

Жетінші деңгей –уақытқа талдау:

а) өте жылдам – 3 минутта;

ә) жылдам – 5 минутта;

б) баяу – 7минутта.

Тез әрі қатесіз талдап үйренген бала уақытқа талдау кезін қызыға орындайды.

Сегізінші деңгей – компьютерлік талдау.

Тоғызыншы деңгей – ашық тест. Мұнда оқушылардың игерген білімін тексеру мен бағалау.

Оныншы деңгей – шығармашылық жұмыс.

«Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту мақсатында бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау міндеті қойылды.

Осы міндетті жүзеге асыру барысында оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық жоспары жасалып, оның мақсаты, міндеттері айқындалды.

Ұлттық жоспардың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін жағдай жасау. Ол үшін төмендегідей міндеттер қойылды:

 Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша шаралар жүйесін іске асырудың тетіктерін анықтау.

 Білім беру үрдісін оқу-әдістемелік жағынан қамтамасыз етуді әзірлеу.

 Мектептің және қосымша білім беру жүйесі ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту.

Осыған орай Ұлттық жоспарда функционалдық сауаттылықтың негізгі жеті тетігін (механизмдерін) бөліп көрсетеді.

Оның алғашқысы – оқыту методологиясы мен мазмұнын түбегейлі жаңарту. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жалпы білім беретін орта мектептің Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын (МЖБС) жаңартудан бастау алуға тиіс. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты еңбегінде оқулық мәселесіне ерекше тоқталған болатын.

Сондықтан оқулықтың мақсаты, міндеті, мазмұны, құрылымы функционалдық сауаттылықтың талаптарына сай жазылуы тиіс.

Функционалдық сауаттылықты жүзеге асырудың екінші тетігі (механизмі) – оқыту нысандары мен әдістері. Тәуелсіз қазақ елінің оқулықтарының мазмұны ұлттық құндылықтарды басшылыққа ала отырып жазылып, оны оқыту мен жүзеге асырудың жаңа әдістері, яғни білім беру технологияларын мақсатты түрде оқу үрдісіне енгізу арқылы жаңа бағытта жұмыс жасауға міндеттіміз.

Ұлттық жоспарда көрсетілген функционалдық сауаттылықтың үшінші тетігі (механизмі) – оқу нәтижелерінің бағалау жүйесін өзгерту. Яғни бағалау жүйесі функциональдық сауаттылықта сырттай бағалау және іштей бағалау болып бөлінеді. Іштей бағалау – оқу пәні бойынша оқыту сапасын диагностикалау және мемлекеттік жалпыға білім беру стандарты өлшеміне сәйкес, ал сырттай бағалау – әрбір деңгейді аяқтау бойынша білім алушының оқу жетістіктерінің нәтижелеріне сәйкес (ҰБТ, ОЖСБ және т.б.), сондай-ақ халықаралық зерттеулерге (ТIMSS, PISA және PIRLS) қатысуы арқылы жүзеге асырылады. Біздің тәжірибемізде, осы аталған білім алушының бағалау жүйесі ұлттық төл технологиямыз «Сатылай кешенді оқыту» қолданылып келеді.

Ал, функционалдық сауаттылықтың төртінші тетігіне (механизміне) тоқталар болсақ, оған қосымша білім және мектептен тыс сабақтармен қамтуды жатқызады.

... Балаларға туған жердің табиғатын, туған елдің әдет-ғұрпын, мінезін үйреніп, әкімшілік, әлеумет мекемелерімен, олардың қызметтерімен, сауда кәсібімен, қатынасу жолдарымен таныстырып, жергілікті тарихи ескерткіштердің қатынасын түсіндіріп, балаларды бұрын білмейтін, жат нәрсемен яғни әлеумет ғылымымен таныс қыламыз»,– деп бүгінгі заманауи білім беру талабына сай функционалдық сауаттылық мәселесіне, дәл осы терминмен айтпаса да, терең талдау жасап, нанымды тұжырым айтқан. Егер де біз қосымша білім беру және мектептен тыс сабақтарда осы қағидаларды басшылыққа ала отырып, бағдарламалар түзіп, қосымша әдебиеттер ұсынатын болсақ, онда функционалдық сауаттылықтың төртінші механизмі өз дәрежесінде жүзеге асады.

Ұлттық жоспарды жүзеге асырудың бесінші тетігі (механизмі) –мектепті басқару моделі (қоғамдық-мемлекеттік нысан, мектептердің оқу жоспарын реттеудегі дербестігінің жоғары деңгейі). Бүгінгі білім беру жүйесінде қазақстандық мынадай мектептер бар. Олар: жалпы білім беретін орта мектеп, гимназия, лицей, дарынды балаларға арналған мектептер, Назарбаевтың зияткерлік мектебі (НЗМ) т.б. Алтыншы тетігі (механизмі) – барлық мүдделі тараптармен әріптестікке негізделген достық қалыптағы білім беру ортасының болуы. Бұл мәселедегі жүзеге асырылатын жұмыс – мектеп пен жоғары оқу орындары, түрлі ғылыми зерттеу орталықтары мақсатты түрде келісімшартқа отырып, оқушылардың мамандық таңдауда, ғылыми жұмыстар, жобалар жасауда әріптестік қарым-қатынас орнатып отыру екі жаққа да тиімді болмақ.

Функционалдық сауаттылықтың жетінші механизмі – ата-аналардың балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Ата-ананың бала тәрбиелеуде функционалдық сауаттылығын көтеру мектеп мұғалімдерімен олардың тығыз байланыс жасап, екі жақты әріптестік әрекетінің негізінде қалыптасады.

Қорыта келе, Елбасының «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолдауындағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту мақсатында құрылған бес жылдық Ұлттық жоспардың құндылығымен қатар, бұл функционалдық сауаттылық мәселесінің алаш арыстарының да ой-тұжырымдарынан қағыс қалмағандығын жұртшылық назарына ұсыну болды. Сондықтан да функционалдық сауаттылыққа байланысты атқарылар іс-шараларда алаш арыстарының ұлт болашағы, оның сауатты, білімді, рухани дүниесі бай, ұлтжанды азамат тәрбиелеудегі педагогикалық көзқарастары үнемі басшылыққа алынуы қажет.

Әдебиеттер

1. 
   Назарбаев Н.Ә. Қазақстан –2030: барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. –Алматы: Білім, 1997. –17б.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы “Білім туралы” Заңы (баптары бойынша түсіндірмелерімен) және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. – Алматы, 2006.–97б.
   
3. 
   Кобдикова Ж.У. Оқытудың процесін технологияландыру. –Алматы, Ақжелкен мектебі, 2000. –32б.
   
4. 
   Оразахынова Н.А. Қазақ тілі (сөз мәдениеті). Жаратылыстану-математика бағытының 10-сыныбына арналған оқулық. –Алматы: Мектеп, 2006. – 235 б.
   

Алғаш ел басқару тізгінін қолға алған күннен халқының жарқын болашағын алыстан болжаған Елбасы жоғары білікті мамандар даярлау мен білім беруге, ғылым және инновациялық саланы халықаралық стандарт талаптарына сай жетілдіру мәселесіне жіті назар аударып келе жатқаны белгілі. Және де Президент халыққа жолдауында жаһандану жағдайында білімнің өзекті, мемлекеттік маңызы зор, зәру мәселелерін, қордаланған жайларды әлемдегі тектес ахуалдармен сабақтастыра айтып, Қазақстанның өз жолын, өз даңғылын сипаттады. Жаһандану үдерісінің зор мүмкіншіліктерін еліміз үшін тиімді пайдалануға тек мемлекетіміздің бәсекеге қабілеттілігін арттыру арқылы қол жеткізуге болатындығын айқын дәлелдеді. Ал бәсекеге қабілеттіліктің басты көрсеткіші – халық тұрмысының жоғары деңгейі мен сапасында екендігін атап өтіп, оның білім беру деңгейінде, адами капиталдың дамуына, инновациялық дамуға, атқарылу сапасына, саяси ерік-жігер мен ұлттық консенсусқа байланысты болатынын кеңінен сараптады.

Қазiргi таңда мемлекетiмiздiң жас ұрпаққа саналы тәрбие мен сапалы бiлiм беру саясатының басым бағыттарын жүзеге асыруда бiлiм беру ұйымдарындағы ғылым мен тәрбие iсiне жауапты мамандар қызмет атқарады, олар кәсiби бiлiктiлiгiн арнайы курстарда арттырып отырады. Себебi, бiлiктi педагог кәсiби маман болуы тиiс. Ал, кәсiби бағдар беруде «ӨРЛЕУ» БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты тек ғана бiлiктiлiктi арттыру жұмыстармен шектелiп қоймай, өзектi мәселелер бойынша түрлi тақырыпта семинарлар, конференциялар, байқаулар ұйымдастыруда. Сондай-ақ, әдiстемелiк құралдар мен нұсқаулықтар дайындалып, таратылады. Қазіргі мәліметтер негізінде орта мектептердегі ғылыми әдістемелік жұмыс пен шығармашылық ізденісті дұрыс жолға қою да әлі де қарастыратын мәселенің көп екенін көрсетуде.Мемлекеттің инновациялық әлеуетін көтеруде болашақ мамандар орта мектептен ғылыми шығармашылық ізденіспен шұғылдануы тиіс.

Әлемдік ғылыми өркениетке жету еліміз үшін өте маңызды міндеттер қойып отыр. Ғаламдық экономикада басымдыққа ие Америка, Жапония және Қытай мемлекеттері адам капиталын, яғни адам құндылығын дамыта отырып оны пайдану арқылы биік белесті бағындырып қана қоймай, өз ішінде экономиканы, халықтың тұрмыс-тіршілігін жақсартып, әлемдік деңгейде айтары бар елге айналды.Дамыған елдердің даңғыл жолдары ғылым мен техникадағы жетістіктер тікелей мектепте алған білімнің жемісі екенін дәлелдеуде.Мектептегі ғылым ісіне жауапкершілік пән мұғалімдерінің шеберлігі мен шығармашылық ізденісіне тікелей байланысты. Отандық және шет елдік педагог ғалымдардың зерттеулерінде орта мектептегі ғылыми ізденістің мазмұны мұғалімнің интелектуалды әлеуеті мен ізденістегі әдіскерлік шеберлігіне де байланыстылығын көрсетті. Ғалымдар мұғалімнің ғылыми әдістемелік жұмысын жан-жақты талдай келе, мұғалім жәй әдіскер-сарапшы рөлінен, яғни өзіне дейін белгілі әдіс-тәсілдерді өз тәжірибесіне пайдаланып қоймай, сонымен бірге өз оқушыларының дербес ерекшеліктерін ескере отырып, оқу тапсырмаларын өзі құрастыруы, мұғалім-жобалаушы-үйлестірушіге айналатынын дәлелдеді.

Мұғалім өз іс-тәжірибесін зерделей, ұдайы өзгерістер енгізе отырып, шығармашылықпен жұмыс істеу барысында өз іс-тәжірибесін, өз іс-әрекетін жаңаша түрлендіріп, жаңаға бет бұрады, мұғалімнің жаңаны үйренсем, қолдансам деген қажеттілігі артып, иновациялық даярлығы қалыптасады.

Мұғалімнің әдістемелік кеңестік аясында іс-әрекетінің зерттеушілік іскерлігінің қалыптасуының негізгі кезеңдерін профессор К.Ж.Бызаубақова былаша талдап көрсетеді:

• 
  педагогикалық мәселені қою және оны шешу жағдайларына талдау жасау (оқушыларды қатты толғандыратын мәселелерді бөліп қарастыру, оған ойша талдау жасау);
  
• 
  ғылыми болжам жасау, гипотеза ұсыну, оның шешу жолдарын көрсету (оқушылардың шығармашылық мүмкіндіктерін дамытатындай тапсырмалар құрастыру, оқушылардың есеп шығару, теорема дәлелдеуде өзіндік «жаңалық» ашуына жол салу және т.б.);
  
• 
  мақсатты эксперимент жүргізу (өзгерген жағдайларға талдау жасау, әрдайым тиімді шешім ұсыну);
  
• 
  жұмыс нәтижесіне талдау жасау, бағалау, бақылау жұмыстарын жүргізу, тест алу;
  
• 
  жұмыс тиімді бағалаудың жаңа критерийлерін ұсыну,диагностикалық сараптама жасау.
  

Қазіргі кезеңде әрбір мектеп, әрбір педагогикалық ұжымда оқу тәрбие үрдісін жетілдіру, жаңарту бағытында көптеген жұмыстар жүргізілуде.Қазақстандық көрнекті ғалым Н.Д.Хмель «Мұғалімді кәсіби даярлаудың теориялық негізі» атты монографияда мұғалімді кәсіби даярлаудың негізін жүйелейді. Н.Д.Хмельдің пікірінше «Даярлау іс-әрекеттің мотивациялық, мазмұндық және процессуальдық компоненттерінің ажырамас бірлігі, өйткені мамандықты иеленген кез келген адам іс-әрекеттің 3 аспектісімен: психологиялық, ғылыми-теориялық және практикалық (технологиялық) кездеседі» деп ерекше атап айтады.

Аталған ғалымдардың ғылыми-зерттеулерін зерделей келе мұғалімнің иновациялық даярлығы деп мотивациялық, мазмұндық, процессуальдық компоненттерінен тұратын ғылыми-зерттеу іс-әрекетін меңгеру екендігіне көзімізді жеткіздік. Педагогикалық іс-әрекеттік мотивациялық компоненті деп мұғалімнің зерттеу іс-әрекетіне құнды бағыттылығының болуын, ғылыми-зерттеу жұмыстарына оң көзқарастырының болуын, біртұтас педагогикалық үрдістің тиімділігін арттыруда ғылыми-зерттеу жұмыстарының қажеттілігін, маңыздылығын түсінуін айтамыз. Педагогикалық іс-әрекеттің маңызды компоненттеріне мұғалімнің педагогикалық әдістемесі мен педагогикалық зерттеу әдістері бойынша білімінің болуын, ғылыми-зерттеу жұмыстарының қажеттілігін,маңыздылығын түсінуін айтамыз. Педагогикалық іс-әрекеттің маңызды компонентіне мұғалімнің педагогика әдістемесі мен педагогикалық зерттеу әдістері бойынша білімнің болуын, ғылыми-зерттеу жұмыстарының қажеттілігін, маңыздылығын түсінуін айтамыз. Педагогикалық іс-әрекеттің маңызды компонентіне мұғалімнің педагогикалық әдістемесі мен педагогикалық зерттеу әдістері бойынша білімінің болуын, ғылыми-зерттеу жұмыстарының ерекшеліктерін білу, оны тиімді ұйымдастыра алу, ғылыми-зерттеу жұмысында және өзінің іс-әрекетінде педагогикалық үрдіс зерттеу обьектсі екендігін ұғу және т.б. жатады. Педагогикалық іс-әрекеттің процессуальды компонентіне ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізе алу іскерлігі, тұтас педагогикалық үрдісті диагностикалай алуы, педагогикалық іс-әрекетті жүргізудегі оң тәжірибені жүйелей алуын жатқызуға болады.

Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру бағытында мұғалімді кәсіби даярлау деп ғылыми-зерттеу жұмыстарына, жаңалыққа, жаңа педагогикалық технологияны меңгеруге құлшыныс білдіретін, тұтас педагогикалық үрдістің мағынасын түсінетін, педагогика әдіснамасы мен пәнді оқыту әдіснамасын меңгерген, оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыратын иновациялық технологияны өз тәжірибесінде ұтымды пайдаланатын білімдер жүйесін меңгеруін айтамыз.

Қазір Республикамызда 12 жылдық мектепке арналған жаңа буын төл оқулықтарымыз, электрондық оқулқтар, әдістемелік кешендер мен оқу-әдістемелік құралдар, нұсқаулар дайындалуда. 12 жылдыққа көшу барысында осындай жаңа оқулықтармен жұмыс жасай алатын болашық мұғалімдерді дайындауда жоғарыда айтылған, ғалымдардың ұсынған ғылцыми тұжырымдарының берері көп болмақ. Бүгінгі таңда білім берудің мақсатының өзгеруі, оқу пәндерінің мазмұнын жаңашылдық тұрғысынан жетілдіру оқу үрдісінде инновациялық педагогикалық технологияларды пайдалану қажеттілігін тудырады.

Ғалым К.Ж. Бызаубақова мектеп мұғалімдерінің кәсіби-педагогикалық даярлығын қамтамасыз ететін барлық оқу пәндері үшін оқу үрдісін жобалаудың бірегей алгоритмі жаңа оқу мақсатын құрып, соған сәйкес оқу пәндерінің жаңа мазмұнын, оқутыдың жаңа технологиясын жасауды көздеп, оқу үрдісін жобалау алгоритмін төмендегідей ұсынады: оқу пәндерінің мақсатын жоболау, оқытудың педагогикалық технологияларын жобалау, оқу үрдісінде педагогикалық технологияларды пайдалану, оқу пәндерінің оқу-әдістемелік кешендерін жасау.

Негізінен орта мектеп мұғалімдерінің педагогикалық қызметі кәсіби даярлығын жетілдіру жеке тұлғаның өзін-өзі көрсете білу және алынған білімді іс жүзінде жүзеге асыра алу дәрежесімен өлшенеді. Осыны басшылыққа ала отырып К.Ж. Бызаубақова инновациялық педагогикалық технологиялар негізінде жоғары сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдірудің педагогикалық жүйесін жасаған.Ғалым К.Ж. Бызаубақова ұсынған педагогикалық жүйесін жоғары оқу орнының практикасына енгізер болсақ, инновациялық педагогикалық технологияларды бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау үрдісінде пайдалану кәсіби білім берудің сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Қорыта айтқанда, орта мектептегі зерттеу жұмысының мазмұны – мұғалімнің инновациялық педагогикалық технологияны меңгеруі мен оны өз іс-тәжірибесіне пайдалана алуына қажетті білім, білік, дағдыны игеруі. Мұғалімнің инновациялық даярлығы оның инновациялық білімді меңгеруімен бағаланады. Инновациялық білім жаңа педагогикалық технологиялар, білім беру технологиялыры мен оқыту технологияларының жаңа бағыттар бойынша білімдер жүйесі және психология мен педагогика ғылымдарының барлық жаңа ізденістері бойынша білім жиынтығы болып табылады.

1. 
   Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2010 жылдың 29 қаңтарындағы «Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына жолдауы // http://www.akorda.kz
   
2. 
   Садыков Т.С., Абылкасымова А.Е. Методология 12-летнего образования. – Алматы, 2003. – 126 с.
   
3. 
   Абылкасымова А.Е., Ушуров Е.А., Омарова Р.С. Развития системы общего среднего образования в современном мире. - Алматы, 2003.
   
4. 
   Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2011 жылдың 28 қаңтарындағы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан. - 2011, қаңтар - 29. - №29-30.
   

Среди передовых нововведений в образовательной системе Казахстана есть и культурный долгосрочный проект по развитию полиязычия в стране и воспитанию полилингвальной личности. Это значит, что теперь наряду с казахским языком, имеющим статус государственного, и русским – языком межнационального общения, большое значение будет придаваться и английскому языку, как средству общения на международном уровне.

Все это вкупе определяет одну из основных воспитательных целей современной школы, а именно: развитие поликультурной личности, способной на социальное и профессиональное самоопределение, знающей историю и традиции своего народа, владеющей несколькими языками, способной осуществлять коммуникативно-деятельностные операции на трех языках во всех ситуациях, стремящейся к саморазвитию и самосовершенствованию.

В современном образовательном стандарте имеются такие понятия, как «коммуникативная компетентность", "лингвистическая компетентность", "языковая компетентность", что нашло свое отражение в современных подходах к обучению речи. Коммуникативная компетентность - это способность человека решать языковыми средствами те или иные коммуникативные задачи в разных сферах и ситуациях общения.

Любой национальный язык возникает, развивается, функционирует в определенной культурно-исторической и социальной среде. Каждый язык идиоэтничен… [1].

Исходя из истины, что язык - это паспорт народа, можно заключить: язык - это лицо и показатель развития уровня национальной культуры этноса. Под этносом принято понимать исторически возникший вид устойчивой социальной группы людей, представленный племенем, народностью, нацией, т.е. этнос - специфическая общность людей с общей историей, культурой и языком. А с возникновением централизованных государств, в рамках строго определенных границ и единым центром управления, возникает новая исторически обусловленная общность - нация, состоящая из некоего множества различных этнокультурных и языковых групп - национальностей.

Общество современного Казахстана - это большая консолидированная нация, взявшая за идейную основу принцип процветания на основе дружбы, межнационального согласия и толерантности, веротерпимости и недопущения расовых предрассудков, а также принцип равноправного процветания всех национальных языков тех этносов, что проживают на территории Республики Казахстан.

Любое цивилизованное государство заинтересовано в стабильности и процветании, а это достижимо при взаимодействии представителей всех этносов.

Известно, что сосуществование различных этносов на одном территориальном пространстве может вызывать различные социальные проблемы. В конструктивном решении этих проблем должно быть заинтересовано правительство, стремящееся к консолидации всех своих граждан в единое целое.

В таком случае в этих условиях должна проводиться четкая лингвокультурная политика, направленная на регулирование или изменение языковой ситуации в стране. Поэтому языковая политика государства представляет собой важный аспект национальной политики вообще. Это требует четкого определения целей языковых изменений в соответствии с исторически сложившейся ситуацией, организационной работы по их достижению и выделению необходимых материальных средств. [2, с. З09-311]

С подобной целью могут издаваться законы, указы и постановления. Вaжно, чтобы они были научно обоснованными и учитывали интересы отдельных этносов. Эта задача не простая, так как в её решении наблюдаются две противоположные тенденции: стремление к одноязычию, как средству консолидации всего народа в рамках данного многонационального государства, с одной стороны, а с другой - стремлением национальных меньшинств сохранить свои язык и культуру как высшие ценности, обеспечивающие их исторически сложившуюся идентичность и самобытность в семье народов мира. Давление большинства вызывает со стороны языковых меньшинств замкнутость, избегание контакта, ошибочную интерпретацию высказываний и действий членов большинства. Совокупность проблем межэтнической коммуникации активно исследуется в рамках современного языкознания.

Предупреждать и устранять межэтнические конфликты - задача, вполне разрешаемая в условиях демократического государства. Ее решение облегчается следующими обстоятельствами:

1) уровень материальной и духовной жизни общества (важнейшая проблема для всех людей) зависит от деятельности (взаимодействие человека с природой и людьми), которая реализуется в одинаковых природно-климатических и социально-экономических условиях данного государства;

2) общение между людьми в области производства, искусства, торговли достижимо при помощи однофокусного двуязычия. Достаточно одному члену общности А овладеть языком общности Б, чтобы наладить взаимодействие между ними;

3) в-третьих, оптимальные условия для межэтнической коммуникации достижимы при помощи многофокусного двуязычия с использованием языка-посредника, что позволяет всем этносам общаться между собой независимо от их величины и культуры [3, c.с.IЗ2-IЗ4].

Карлинский А.Е., исследуя явление билингвизма в Казахстане, отмечает, что отношение к личности билингва со стороны колингвов группы изучаемого языка может зависеть от культурно-исторических и социальнополитических факторов.

Причем это отношение может иметь много разновидностей: от неприкрытой враждебности через добродушную иронию (ср. анекдоты о речевом поведении билингвов) до абсолютной толерантности, т.е. до полной терпимости к ошибкам, если они не мешают взаимопониманию. В последнем случае основным средством интеграции билингва с группой изучаемого языка является уже не язык, а другие типы групповой солидарности: экономические, культурные, политические, профессиональные и т.п.

Особо следует выделить языковую общность города с его смешанным населением и частой сменой речевых ситуаций. Тут каждый носитель языка может менять свое речевое поведение и отождествлять себя с членами различных языковых групп, с которыми индивид хотел бы общаться. Здесь он имеет возможность наблюдать и анализировать поведение людей, относящихся к различным языковым и социальным группам. Это требует от него довольно сильной мотивации для выбора модели поведения в различных ситуациях общения и способности приспособляться к поведению группы [4, c.43].

Под толерантностью (политическийтермин) понимается терпимость, отсутствие враждебности по отношению к чужим мнениям, верованиям, поведению. Толерантность самого билингва может исходить из осознания необходимости интеграции с группой изучаемого языка на основе культурной, политической, профессиональной, экономической солидарности и может основываться на осознании как данности действия в обществе принципа плюрализма - одного из фундаментальных принципов устройства правового общества, утверждающего необходимость многообразия субъектов экономической, политической и культурной жизни общества. Данный принцип устройства правового общества, проповедующий необходимость и правомерность сосуществования и конкуренции множества социальных групп, движений, организаций, партий диктует и обуславливает приемлемость и проявление иноязычной национальной культуры.

Билингв, осознающий этот фактор, будет стремиться к пониманию уникальности национальной культуры изучаемого языка и ее приемлемости для себя - на этом зиждется толерантность как культурная и политическая категория к иной национальной культуре.

Осознание же принципа культурного плюрализма как данности общества обуславливает и уважительное (политкорректное) отношение ко всем его этническим группам, что и отличает поведение поликультурной личности.

Поликультурная личность знает и может поддерживать мирные взаимоотношения в процессе межкультурного коммуникативного общения, с чем, в свою очередь, связано понятие «политическая корректность» (политкорректность).

Политкорректность - социальное явление, зародившееся в последние десятилетия в США, представляет собой идеологию, предписывающую выработку и употребление "нейтральных" слов-эвфемизмов вместо общепринятых, вошедших в разряд нормативных словоупотреблений. Однако в силу своего исторического возникновения, денотативных ассоциаций и т.д., несущих скрытую негативную коннотацию, а потому считающихся унизительными, оскорбительными или задевающими честь, чувства и достоинство людей по признаку национальности, расы, вероисповедания, социального статуса, физического состояния и т.п.. Целью политкорректных языковых единиц является желание сгладить различия и противоречия в обществе ("свои имена", утверждают сторонники "политкорректности", оскорбительны для тех, кого ими называют), так введенные вместо задевающих чувства и достоинства индивидуума нейтральные и положительные эвфемизмы призваны смягчать резкие или нарушающие нормы приличия языковые единицы.

Движение за политическую корректность началось с африканских пользователей английским языком, возмутившихся негативными коннотациями метафорики слова "черный" (black). Вот примеры тех изменений, которым подвергла тенденция к политкорректности «расистские» слова и словосочетания: Афро-Американец (African American или Afro-American) вместо "негр"(Negro), "цветной" (coloured), "черный" (black); Native Americans (коренные американцы, атохтоны) вместо Red Indians ("краснокожие индейцы); эвфемизация по признаку физического состояния: "человек с ограниченными физическими возможностями" (physically challenged) вместо "инвалид" (disabled) и т.д.

Несмотря на положительное старание не обидеть, не задеть чувства человека, сохранить его достоинство и хорошее настроение термин «политическая корректность» представляется не совсем удачным из-за слова «политическая», подчеркивающего рациональный выбор по политическим (а значит не искренним) мотивам в противоположность искренней заботе о человеческих чувствах, стремлению к тактичности [там же].

Принятие нормативных актов, регулирующих созидательную языковую политику страны, не дадут мгновенных результатов. Сознание и мировоззрение людей развивается постепенно, эволюционно, а не прыжками, революционно. Борьба за язык часто становится символом для возрождения культуры, что с точки зрения вышеизложенного совершенно логично.

Главное в этом случае - разобраться в том, что мы хотим возродить, от чего мы хотим отказаться и что мы хотим приобрести. По всей вероятности, наряду с сохранением достижений материальной культуры общества, народ и нация нуждаются в возрождении и совершенствовании:

1) Нефальсифицированного знания своей этнической истории, причем не изолированной, а на фоне истории соседних народов и стран.

2) Особенностей своей семейной культуры (обычаи) и общественных традиций, а также типизированных форм вербального и невербального поведения в различных жизненных ситуациях.

3) Отношения к родному языку как средству социализации и аккультурации ребенка. Необходимости совершенствовать обучение родному языку в семье, детском садике, школе, вузе, а также поднимая качество учебников и учебных пособий, профессионализм педагогов различного уровня.

4) Расширения общественных функций языка (литература, СМИ, наука и техника, делопроизводство, юриспруденция и др.) в сочетании с изданием словарей и справочников по отдельным отраслям знаний [5, с.106-108].

Это, конечно, не значит, что для каждого народа, независимо от количества его членов, необходимо создавать свои университеты - для малочисленных народов это нереально. Однако, семейное воспитание и обучение в начальной школе на родном языке должно быть доступно членам любого этноса по желанию родителей и в условиях компактного проживания.

Таким образом, с возрождением и развитием своего языка и культуры следует воспитывать у сограждан уважительное отношение к языкам и культуре других этносов. Речь не должна идти о давних обидах, поиске виновных, а о созидательной работе по консолидации современного общества. Любя и совершенствуя свой язык и культуру, уважай язык и культуру других этносов в своей стране и за рубежом. Данные положения должны стать краеугольным камнем языковой политики правительства любого современного, суверенного, демократического государства, а потому закономерно, что такой языковой политики придерживается сегодня и Республика Казахстан.

Литература

1. Верещагин Е. М. Психологическая и методическая характеристика двуязычия (билингвизма). М.: изд. МГУ, 1969.

2. Карлинский А.Е. Избранные труды по теории языка и лингводидактике. Алматы, 2007.

3. Карлинский А.Е. Место этнолингвистики в науке о языке // Психолингвистика и межкультурное взаимодействие: Тезисы докладов Х всесоюзного симпозиума. М., 1991, с.IЗ2-IЗ4.

4. Райт И. Термин "языковая общность" как социолингвистическая концепция в исследовании многоязычия //Общественные науки. Зарубежная литература. Реферативный сборник, Алма-Ата, 1987, С. 41-43.

5. Герд А.С. Введение в этнолингвистику, Санкт-Петербург, 2001.

ЖАҢА ӘЛЕМДЕГІ МҰҒАЛІМ КЕЛБЕТІ

Қапар Ұ .(Қызылорда)

«Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға , дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін жағдайлар жасау»

«Білім туралы» заңынанҚазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін жағдайлар жасау» делінген.

Қазақстан Республикасында білім берудің дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында «экономиканың орнықты дамуы үшін сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы адами капиталды дамыту, білімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, жеке тұлғаның қажеттілігін қанағаттандыратын және білім беру саласындағы үздік әлемдік тәжірибелерге сай келетін білім сапасының жоғары деңгейіне қол жеткізу» міндеті қойылып отыр.

Педагогикалық қызмет — қоғамдық құбылыс. Қоғамдық қарым – қатынастың өзгеруі, өндірістің жетілдіруі, әлеуметтік прогресс педагог кызметінің мазмұндық сипатын өзгертуді талап етеді, себебі ол қоғамның әлеуметтік сұранысын қанағаттандыру тиіс.

Қазіргі заман мұғалімі қоғамдық дамудың деңгейінен көрінетін, оның әлеуметтік парызына жауап беретін , жаңалыққа жаны сергек, педагогикалық құбылыстардың барысын идеялық адамгершілік тұрғысынан шеше алатын, жаңаша ойлау дағдысын меңгерген, балалардың талапкерлігі мен қабілетін, өздігінен еркін дамуын ұйымдастыра алатын, әрі шығармашылықпен еңбек ете алатын маман.

Жас ұрпақ тәрбиесі, оның жеке тұлғасының жаңаша қалыптасуы, әлеуметтік дүниеге көзқарасы , жалпы болмысы ең алдымен мұғалімге байланысты. Көрнекті педагог В.П. Сухомлинский «егер мен сабақ беруші ғана болсам педагогтық деңгейге көтеріле алмас едім, шәкірттерімнің жүрегі мен үшін қақпасын мәңгі ашпас тас қамалдай болып қала берер еді», деген тұжырымдамасы педагогикалық қызметтің мәнін аша түседі. Жаңару жолындағы Қазақстанға жаңаша ойлайтын өмірге көзқарасы тың, ақыл – ой және шығармашылық әлеуеті қалыптасқан, рухани адамгершілік мәдениеті жоғары шығармашыл мұғалім қажет.

Сапалы білім беру үздіксіз ізденумен тығыз байланысты. Үздіксіз іздену бүгінгі таңда мұғалімге қойылып отырған басты талаптардың бірі. Мұғалім өз функциясын ойдағыдай атқару үшін нені меңгеруі қажет?

Әрбір маманның қызметіне қажетті кәсіби біліктер болуы тиіс. Осы ретте математика пәні мұғалімінен арнайы математикалық білім ғана емес, педагогтық қызметке шығармашылықпен қарау, өз білімін үздіксіз жетілдіріп отыру қабілеті де талап етіледі.

Америкалық педагог — математик Д.Пойа былай деген: «математиканы білу деген не? Бұл есептерді шығара білу, онда стандарттық есептерді ғана емес, ойлаудың еркіндігін, сананың сауаттылығын, өзіндік болмысты, тапқырлықты керек ететін есептерді шығару»

Оқушылардың математикадан өзіндік іс – әрекетін қалыптастыруда есеп шығарудың ролі зор. Осыған орай математика сабағында мұғалім есеп шығару барысында мынадай қызметтерді бөліп қарауы тиіс.

оқыту — математикалық білім, білік және дағды жүйесін қалыптастыру.

тәрбиелеу – қызығуды, танымдық дербестігін, жеке қасиеттерін қалыптастыру.

дамыту – математикалық ойлауды және шығармалық қабілетті дамыту.

бақылау – бұл жерде есептер нақты математикалық білім, білік дағдыны бақылау мен бағалаудың құралы болып табылады.

Математика мұғалімінің жеке тұлғасы, білімі, нақтылығы, оқушымен қарым – қатынасы әдістемелік шеберлігі – оқушының білімге деген ынтасын арттыру кепілі. Мұғалім оқушының қызығушылығын туғызуда басты роль атқарады. Ең бастысы ол оқушының танымдық қабілетін дамыту арқылы шығармашылыққа баулитын жұмысын ұйымдастырушы болмақ. Осы орайда мынадай нұсқаны басшылыққа аламын.

Математика пәнінің өзге пәндерге қарағанда өзіндік қиыншылықтары да бар. Қайсыбір оқушы болмасын осы пән туралы сөз қозғасақ бұл пәнді меңгере алмай жүргенін, оған деген құштарлығының жоқ екенін айтады. Бұл мәселені шешу мұғалімнің кәсіби шеберлігіне байланысты. Математика сабағында жоғарыда аталған қиындықтарды жеңіп, оқушылардың белсенді іс –әрекетін қалыптастыру мақсатында өз сабағымды түрлендіре отырып, әртүрлі әдіс – тәсілдерді пайдалана отырып өтемін. Атап айтқанда «Қарапайым тригонометриялық теңдеулерді шешу», «Туынды тарауын қорытындылау», «Логарифмдік теңдеулерді шешу» т.б тақырыбындағы ашық сабақтарымды оқытудың түрлі әдістерін қолданып түрлендіре өту арқылы жақсы нәтижеге жеттім. Сабақтың тиімділігін арттыру және оқушылардың пәнге қызығушылығын тудыру жолдарының бірі – сабақ барысында математика тарихының элементтерін, математикалық туралы қызықты материалдар, әр түрлі қызықты есептер, логикалық тапсырмалар, түрлі ойындар қолдану. Математикалық ұғымдарды түсіндіру, бекіту кезінде халық педагогикасының элементтерін қолдану оқытудың сапасын біршама жақсартады.

Математиканың мәні мен маңызын тек сабақ үстінде ғана ұғындырып қоймай, пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында сабақтан тыс жұмыстар да ұйымдастырылады. Атап айтқанда пән үйірмелері, пән апталықтарын жүйелі түрде өткізіп отырамын. Үйірме отырысында ұлттық ұғымдарды, халықтық педагогика элементтерін математика заңдылықтарымен байланыстыра отырып, қарастыру оқушылардың қызығушылығын туғызады. Пән апталықтарында өткізілген «Интеллектуалды олимпиада» , «Миллион кімге бұйырады», «Табиғат құбылыстары математика заңдылығына бағынады» т.б іс-шаралар пән мұғалімнің шығармашылық ізденісін қалыптастырумен бірге оқушылардың пәнге құштарлығын арттырады.

Жалпы білімді жетілдіру негізіне құзыреттілік тұрғысынан қарау ұйғарымы бүгінгі күннің басты талабы. Құзыреттілік – алынған білім мен білікті тәжірибеде күнделікті өмірде қандайда бір практикалық және теориялық проблемаларды шешу үшін қолдана алуға қабілеттілікті білдіреді.

Құзыреттілік тұрғысынан қарауды жүзеге асыру кәсіптік салада арнаулы пәнді оқыту барысында, өндірістік оқуда математика сабағында алған білім, біліктерін қолдана білу болып табылады. Мысалы тригонометриялық ұғымдарды теміржолда cтрелка бұрмаларында қолдануға болатынын, ал геометриялық денелердің қасиеттерін өндірістік оқуларда, шеберханаларда өнім жасау барысында қалай қолдануға болатынын түсіндіріп отырамын.

Мұғалімнің кәсіби шеберлігін шыңдауда әдістемелік бірлестіктің, пән секциясының ролі зор. Осы орайда біздің оқу орнында бірнеше пән секциясы құрылған. Жаратылыстану бағытындағы пән секциясының жетекшісі ретінде де біршама игі істердің куәсі болып жүрмін. Секция жұмысын жоспарлағанда бірнеше бағыттарды таңдап аламын. Атап айтқанда:

мұғалімнің кәсіби шеберлігін арттыру мақсатында оқу үрдісіндегі жаңа ақпараттарды меңгеру.

оқушылардың пән бойынша білім нәтижесіне жету мақсатында апталықтар, пән үйірмелерін өткізу. Мұғалімнің шығармашылық ізденісін арттыру мақсатында ашық сабақтар өту.

мұғалімнің кәсіби өсуі үшін атқарылатын жұмыстар (педагогикалық оқуларға, ғылыми конференцияларға, түрлі байқауларға қатысу)Сондай – ақ оқушыларды пәндік олимпиадаларға әзірлеу, ғылыми жобалар жасату сияқты жұмыстар да мұғалім шеберлігін шыңдай түседі.Өйткені мұғалім өзгені оқыту арқылы өзі де оқиды, ізденеді.

Осы айтылған іс-шаралармен мұғалімнің қызмет аясы шектеліп қалмауы тиіс. Мұғалімдік мамандық – өмір бойы оқып өтетін мамандық. «Ұстаз — үйрену барысында ғана ұстаз, үйрену тоқтаған кезде ұстаздық та тоқтайды» деген ұлы адамдар пікірі бұған дәлел.

Мұғалім еңбегінің ақырғы өнімі оқушы. Қазіргі таңда оқушы бұрыңғыдай мұғалім берген білімді қабылдаушы емес, өзі де білім алу үрдісіне белсене араласады. Ал мұғалім оқушының білім алуына жағдай туғызушы. Мұғалім еңбегінің түпкі нәтижесі өмірге жан – жақты бейімделген оқушы тұлғасын тәрбиелеп шығару.

Ш.Құдайбердіұлының «Адамның өсуіне үш сала негіз болады, олар: адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек» деген пікірі мұғалімге арнап айтылған сияқты.

Мұғалімнің қазіргі қоғамдағы орны мен оның қызметінің мәні туралы өзімнің пікірімді қорытындылай келе жаңа әлемнің жаңашыл мұғалімінің моделін төмендегіше бейнелеймін.

Қазақстан Республикасында білім берудің дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында: «Мұғалімнің кәсіби беделін көтеру мақсатында қоғамда педагогтың оң имиджін қалыптастыру жұмысы жүргізілетін болады» деп атап көрсетілуі мұғалімнің қоғамдағы мәртебесін көтеріп, мұғалім келбетін айқындайтын игі қадам болмақ.

Әдебиеттер

1. Қ.Р «Білім туралы» Заңы

2. Қ.Р – дағы білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

3. Педагогика. Ш.Құрманалина т.б Астана 2007ж

4. Математиканы оқыту методикасы А.Е Әбілқасымова

5. Сыр мектебі №15 — 16 2009ж, 5 тамыз

Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2010 – 2020 жж. арналған мемлекеттік бағдарламасында «Бүгін білім беруді экономикалық инвистиция ретінде түсіну керек. Білім беруді инвистициялаған мемлекетте экономиканың дамуы жоғары болады» - деп көрсетілген. Бағдарлама қағидасын басты мақсатқа ала отырып, сапалы білім беруде әрбір мұғалім аянбай еңбектенуге міндетті.

Сондай-ақ, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында: «Оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану-жалпы білім беруді дамытудың басты бағыттарының бірі» екендігі көрсетілген. Сондықтан, заман талабына сай инновациялық технологияларды пайдалану арқылы сабақ барысын жаңашыл тұрғыда өткізсе, оқушының білім алуда болашаққа деген сенімі артады.

Жалпы, «инновация» деген сөзге тоқталсақ, инновация–жаңа мазмұнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу - тек қана инновациялық процесті мазмұнды дамыту, жаңаны ұйымдастыру, қалыптастыруды анықтайды, яғни, «жаңа» деген үлкен ұғымды білдіреді. Ал «жаңа» деген сөздің мазмұны өте терең...

Сапалы білім беру мақсатында жаңалық енгізу, жаңа идеялар ойлап табу, жаңа әдіс-тәсілдер енгізу бүгінгі педагогтардың басты міндеті болып табылады.

Сондықтан ғалымдар «инновация» деген ұғымды білім беру үрдісінде жаңашыл технологиялар енгізетін жүйенің бір жағдайдан екінші жағдайға көшуіне апаратын, жаңадан кіргізілетін әрекет деп түсіндіреді.

Инновациялық технологияларды ендіруде үш өзара байланысты күштер анықталады: енгізілген технологияның ерекшеліктері; жаңашылдардың инновациялық әлеуеті; жаңалықты енгізу жолдары.

Жаңа инновациялық оқыту технологиялары педагогикалық қызметтің жаңашыл түрі болып табылады. Инновациялық оқыту технологияларын меңгеру үшін әрбір мұғалім өз білімін жан-жақты жетілдіріп, жан-жақты тәжірибе алмасып отыруы қажет. Педагогикалық қызмет- өз қызметіне жауапкершілікпен, шығармашылықпен қарайтын, жас ұрпақтың болашағына алаңдайтын ұстаздарды қажет ететін жұмыс. Шындығында да әрбір педагог жаңа инновациялық технологияларды меңгеру барысында өзін-өзі дамытады және өзін-өзі қалыптастырады.

XXI ғасырда болашақ білімді, өз қоғамына үлес қосатын мамандарды даярлау, олардың кәсіби дамуын қалыптастыру мәселелері – күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан, біз болашақ педагог-психологтардың сапалы білім беруге даярлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық үлгісін инновациялық технологияларды қолдану арқылы жасау. Болашақ Мұғалімдердің жаңа инновациялық педагогикалық технологияларды білім беруде қолдануға дайындықты қалыптастыру келесі көрсеткіштерді қамтиды:

- әрбір оқушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыру;

- білімі мен дарынына сай келетін бағыт таңдап алуға тәрбиелеу;

- өз бетімен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру, жетілдіру, дамыту;

- өз алған білімін қорытындылап талдай білу үшін ойлау қабілетін дамыту.

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Жолдауда ұстаздар қауымының сапасын арттыруға ерекше көңіл бөле отырып, «Базалық педагогикалық білім стандартын, оқытушылардың біліміне қойылатын талаптарды күшейту қажет» деп атап көрсетті.

Білім берудің қазіргі жаңа құрылымымен оқу-әдістемелік мазмұнының өзгеруі- мұғалімнің өз кәсіби шеберліктерін шыңдауды, жаңартуды талап етеді. Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Қазіргі заманда жастарға ақпаратты техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп атап көрсеткеніндей, инновациялық технологияларды кеңінен қолдану-жаңаша білім берудің басты факторы. Тұлғаға бағытталған оқыту – бұл педагогикалық қызметтегі әдіснамалық бағдар, ол өзара байланысты түсініктер, идеялар мен тәсілдер арқылы өзіндік тануын, өзін- өзі қалыптасуын және жас ұрпақ қабілеттері дамуының жүзеге асуын қамтамасыз етеді.

Қазіргі таңда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі міндет. Сондықтан оқытудың ақпараттық-коммуникациялық технологияларының жаңаша білім беру мүмкіндіктерін жасау, білім сапасын бағалау, оқу тәрбиесі үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты дамытуда үлкен маңызы зор.

Жаңа ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты-оқушылардың оқу материалдарын толық меңгеруі үшін сабақ беру барысында практикалық жағынан тиімді ұсынылуына мүмкіндік беру. Бұл мақсаттарға жету жолында электрондық оқулықтар, оқыту бағдарламалары сияқты жаңашыл өнімдер қызмет етеді. Оқытудың инновациялық технологияларды пайдалануда, жаңашыл білім беруде заманауи ақпараттық құралдардың маңызы өте зор.

Қазіргі инновациялық технологиялардың қарқынды даму тиімділігі білім беру ұйымдарында мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей байланысты. Сол себепті, педагогикалық іс-әрекетте оқыту технологияларын кеңінен қолдана білу мұғалімдердің кәсіби дайындығына қойылатын жоғары талаптар бірі.

Инновациялық оқыту дегеніміз – баланың мүмкіндігіне, қабілетіне қарай, тиімді жолдарын қолдану, оған сыни көзбен қарап, шығармашылық қабілетін дамытуға үйрету. Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселенің бірі оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады.

Инновациялық технологияларды енгізуде төмендегі бағалау бағыттарын басты міндетке алу керек:

1. 
   Оқытуды бағалау білім беру құндылықтарын анықтаудан басталуы керек.
   
2. 
   Бағалау, оның оқытуда түсінуді белгілі уақыт кезеңінде байқалған қызмет арқылы көпөлшемді, кіріктірілген үрдіс ретінде көрсетілгендей айрықша нәтижелі.
   
3. 
   Бағыттарды анықтауды әбден толық жетілдіру бағытындағы айқын көрінген мақсаттарға ие бағдарламалар болса , бағалау сапасы әлдеқайда жоғары.
   
4. 
   Бағалау, нәтижелерді алуға әкелетін көрсеткіштер және тәжірибеге аса көңіл аударуды талап етеді.
   
5. 
   Бағалау, егер анда-санда емес, тұрақты болғанда дұрыс жұмыс жасайды.
   
6. 
   Бағалау, егер оған білім беру қауымдастығының әртүрлі өкілдері қатысса білім беру бағдарламаларының үлкен жетілдірілуіне мүмкіндік туғызады.
   
7. 
   Бағалау, егер ол білім беру бағдарламаларының қолдану пайдалылығын анықтаудан және әдетте жеткіліксіз көңіл аударылатын мәселелерді көтеруден басталса, әлдеқайда құнды.
   
8. 
   Бағалау, егер ол білім берудегі кең көлемді өзгерістердің бөлігі болып табылса, білім беру бағдарламаларын модернизациялауға ( жетілдіру, жаңалау, жаңғырту) мүмкіндік жасайды.
   
9. 
   Бағалаудың көмегімен білім беру қызметкерлері оқкшылар мен қоғамның алдындағы өздерінің міндеттерін орындайды.
   

1. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006.

2. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004

3. Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008

4. Нағымжанова Қ. Инновациялық технологияның құрылымы. – А.:Өркен, 2007

ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Нақыпбаева Ж.Б. (Қызылорда)
Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.

Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл - ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.

Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі – оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.

“Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әртүрлі анықтамалар берген. Мысалы, Э.Раджерс инновацияны былайша түсіндіреді: “Инновация- нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея”. Майлс “Инновация – арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін күтеміз», – дейді.

Инновациялық құбылыстар білім беру саласында өткен ғасырдың сексенінші жылдарында кеңінен тарала бастады. Әдетте инновация бірнеше өзекті мәселелердің түйіскен жерінде пайда болады да, берік түрде жаңа мақсатты шешуге бағытталады, педагогикалық құбылысты үздіксіз жаңғыртуға жетелейді. ” Масырова Р.Линчевская – “Жаңару” дегенімізді былай деп түсіндіреді: “Жаңару – белгілі бір адам үшін әділ түрде жаңа ма, әлде ескі ме оған байланысты емес, ашылған уақытынан бірінші қолданған уақытымен анықталатын жаңа идея.

Қазақстанда ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз – білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі” деген анықтаманы ұсынады. Н.Нұрахметов “Инновация” білімнің мазмұнында, әдістемеде, технологияда, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өзінің жіктемесінде инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: жеке түрі (жеке – дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі (жеке – дара кешені, бір-бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).

Әдіскер С.Көшімбетова өзінің зерттеуінде оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін қолданудың мынадай ерекшеліктерін атап көрсеткен:

дербес оқыту технологиясы оқу-тәрбие үрдісінде ғылымның негіздерін игерту үшін ізгілік, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық жауапкершілін арттырады.

• 
  қоғам мен табиғат заңдылықтарын кіріктіру негізінде меңгеруі;
  

• 
  оқытушы білмейтін шығармашылық ізденіс негізінде өмірге келген жаңа қабілет;
  
• 
  саралап деңгейлел оқыту технологиясында оқытудың мазмұны мен әдістері шығармашылық ізденіс іс-әрекет жасау негізінде адамның инновациялық қабілеттерінің қалыптасуына бағытталады.
  
• 
  ақпараттық бағдарламалап оқыту-оқытудың мазмұнын пәнаралық байланыс тұрғысынан ұйымдастыру;
  
• 
  иллюстрациялы түсіндірмелі оқытуда «адам-қоғам-табиғат” үйлесімдік бағыттағы дүниетанымында жүйелі саналы мәдениет қалыптасады;
  
• 
  ізгілендіру технологиясында педагогика ғылымының алдыңғы қатарлы ғылыми жаңалықтарды тәжірибеде «бала – субъект», «бала – объект» тұрғысынан енгізіле бастайды да, ал ғылыми білімдер «оның тұрмысының әлеуметтік нәтижесінің бірлігінде қарастырады;
  

Модификациялық инновация – бұл бұрын қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған В.Ф. Шаталовтың математикаға жазған тірек конспектісі жэне оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола алады.

Комбинаторлық модификация – бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша құрастыру. Бұған пәндерді оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.

Радикалдық инновация – білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен, мөлшерлерді, параметрлерді,деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.

Қазір республика оқу орындары ұсынып отырған көп нұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын, оқу мазмұны әрбір білім алушының жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту үрдісінің нәтижесін көретін әдіс-тәсілдері, түрлері көбіне жаңашыл, инновациялық болып табылады.

Инновациялық процестерді ендіру үш өзара байланысты күштер анықталады: енгізілген технологияның ерекшеліктерімен; жаңашылдардың инновациялық әлеуетімен; жаңалықты енгізу жолдарымен.

Жаңа инновациялық оқыту технологиясы кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады. Инновациялық оқыту технологиясын меңгеру үшін педагогикалық аса зор тәжірибені жұмылдыру қажет. Бұл өз қызметіне шығармашылықпен қарайтын, жеке басының белгілі іскерлік қасиеті бар адамды қажет ететін жұмыс. XXI ғасырда болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби бейімделуін қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан біз болашақ педагог-психологтардың жаңа педагогикалық инновациялық технологияларды қолдануға даярлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделін жасадық. Болашақ мамандардың жаңа инновациялық педагогикалық технологияларды қолдануға даярлықты қалыптастыру мына көрсеткіштерді қамтиды:

Мотивациялық өлшемдеріне танымдық қызығуды қалыптастыру бейнесі жатады. Оған болашақ мамандарды қалыптастыру, құндылық қарым-қатынас, болашақ маманның өзінің кәсіби шеберлігін дамытуға талпынуы, болашақ мамандығын ерекше жақсы көруі, ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың жетекші орнын сезінуі, кәсіби жеке біліктілік деңгейін көтеруге бағыттылығы, инновациялық іс-әрекетке ұмтылу әрекеттері кіреді.

Мазмұндық өлшемдеріне болашақ маманның жалпы мәдениеттілік дайындығы мен мәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, мамандығы бойынша білімі, педагогикалық біртұтас білім жүйесі, біртұтас педагогикалық үрдістің заңдылықтары, мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен қарулануы кіреді. Оған біртұтас педагогикалық үрдістің теориялық негіздерін және жеке тұлға теориясының ғылыми негіздерін меңгеруі, педагогикалық іс-әрекет теориясының негіздерін білуі, білім алушылардың барлық мүмкіндіктерін пайдаланғанда инновациялық іс-әрекеттің көбіне нәтижелі болатындығын сезіне алуы жатады.

Бейімділік өлшемдерін болашақ маманның барлық жағдайға бейімделе алу қабілеті атады: бейімділік жағдаятына бағдарлана алуы, микроорта өзгерістеріне сай қолайлы инновациялық педагогикалық технологияларды таңдай алуы. Бейімділік өлшемдері болашақ маманның білімгер мәртебесінен оқытушы, ұстаз мәртебесіне ауысуының ерекшелігін сезіне білуімен бейімділік іс-әрекетті жүзеге асырудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалана алуларымен ерекшеленеді.

Танымдық өлшемдері болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны жедел тани алуымен, өзін кәсіби жүзеге асырудың нәтижелі әдіс-тәсілдерін пайдалануымен, инновациялық педагогикалық технологияларға қызығу танытумен ерекшеленеді. Оған болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны біліп тануы, кәсіптік білімін өз тәжірибесінде қолдана білуі, инновациялық педагогикалық технологияларды оқып меңгеруі, үйренуі жатады.

Іс-әрекеттік өлшемдері болашақ маманның өзінің кәсіби іс-әрекетінің мақсаты мен міндеттерін анықтай алуы және педагогикалық қарым-қатынастық үрдісті тиімді жүзеге асыра алуымен өлшенеді. Оған болашақ маманның өз пәнін жете меңгеруі, біртұтас оқу-тәрбие үрдісінің психологиялық, педагогикалық негіздерін білуі, педагогикалық үрдісті жоспарлап, жүзеге асыра алуымен өлшенеді.

Технологияның өлшемдері оқытудың әдістемелік мақсаттары, оқыту үрдісі, оның міндетттерін анықтай алуы, оқытудың нәтижесін болжай алуы және психологиялық -педагогикалық білімдерді меңгерумен анықталады. Оған болашақ маманның біртұтас оқу- тәрбие үрдісінде сабақты тиімді ұйымдастыра білуі, оқушылармен ынтымақтастық қарым- қатынасты жүзеге асыра алуы, біртұтас педагогикалық үрдісті диагностикалай алуы және сабақтың нәтижесі жоғары болатындай ең тиімді педагогикалық технологияны таңдай алуы қажет.

Шығармашылық өлшемдеріне шығармашылық ептілікті, шығармашылық белсенділікті болашақ маманның шығармашылық-ізденушілік дамытуы кіреді. Оған болашақ маманның ғылыми – зерттеу жұмыстарына өзіндік талдау жасай алуы, өз білімін көтеруге, жетілдіруге талпыныстың болуы мен инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануға өзіндік жаңалықтар, өзгерістер енгізумен және жаңалықты шығармашылықпен қолдана алуымен сипатталады.

Әрбір педагогтің инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары: инновация туралы білімі; инновацияны жан-жақты меңгеруі; инновациялық іс-әрекет диагностикасын меңгеру; инновацияны тәжірибеге ендіру жұмыстары; инновацияны практикада дұрыс қолдану болып табылады.

Әрбір білім беру ордаларында бүгінгі таңда белең алып отырған кемшіліктері баршылық, атап айтатын болсақ:

• 
  білім сапасының төмендігі; білім саласына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқудың нәтижесінің болмауы;
  
• 
  құжаттар көптеп шығарылғанымен мардымсыздығы;
  
• 
  білім алушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
  
• 
  білім алушылар мен оқытушылардың бірлескен шығармашылық еңбектерінің болмауы.
  

Білім сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технологияларды оқып, үйреніп, сараптай келе, мынадай тұжырым жасауға болады:

- білім алушылардың білім, білік сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технология түрлері сан алуан, оларды таңдау және одан шығатын нәтиже оқытушының кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты;

- жаңа инновациялық оқыту технологияларын енгізу барысында әрбір оқу орнының материалдық-техникалық базасының бүгінгі талапқа сай еместігі, әрі жетіспеуі, кадрлық әлеуметтің төмендігі көп кедергі жасайды.

Қорыта келгенде, жаңа инновациялық педагогикалық технологияның негізгі, басты міндеттері мынадай:

- әрбір білім алушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу;

- білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде тәрбиелеу;

- өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, дамыту;

- аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.

Әдебиеттер

1. Бұзаубақова Қ.Ж. “Жаңа педагогикалық технология”. Алматы: - 2006ж

2. Білімдегі жаңалықтар №3-4 2009ж.

3. М.Қалиева «Білім беру технологиясы және оқу – тәрбие үрдісіне енгізу жолдары» Алматы 2002 жыл

4. Искакова Р., Ерназарова Зафура «Жаңа технологияны пайдалану әдістері» Қызылорда 2004 жыл

ПРИМЕНЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННОЙ ТЕХНОЛОГИИ

В ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
Нуржаубаева Р.Б. (Актобе)
Любая педагогическая технология - это информационная технология, так как основу технологического процесса обучения составляет получение и преобразование информации.

Более удачным термином для технологий обучения, использующих компьютер, является компьютерная технология. Компьютерные (новые информационные) технологии обучения - это процесс подготовки и передачи информации обучаемому, средством осуществления которых является компьютер.

При подготовке к уроку с использованием ИКТ учитель не должен забывать, что это УРОК, а значит составляет план урока исходя из его целей, при отборе учебного материала он должен соблюдать основные дидактические принципы: систематичности и последовательности, доступности, дифференцированного подхода, научности и др. При этом компьютер не заменяет учителя, а только дополняет его.

С появлением информационно-коммуникационных технологий (ИКТ), которые предоставляют огромные объемы знаний и информации в любое время и в любом месте, возникла потребность в специальных компетенциях в сфере образования и обучения. Сегодня тот факт, что ИКТ уже не просто можно, а необходимо внедрять в педагогический процесс никто не подвергает сомнению. Но к сожалению, часто использование инновационных методов на основе ИКТ не облегчает и оптимизирует учебную деятельность, а скорее перегружает и осложняет ее, приводя к разочарованиям и неудачам. Избежать подобных ошибок просто - методически обоснованное и целесообразное применение компьютерных средств обучения должно происходить с учетами при наличии основополагающих условий успешной интеграции ИКТ в учебный процесс, а именно:

• 
  технического оснащения школы (наличие компьютеров, доступ в Интернет);
  
• 
  информационной образовательной среды школы, которая представляет собой единую систему компьютерных средств, программного обеспечения, обучающих баз данных, электронных обучающих и методических ресурсов, виртуальных образовательных сред и других элементов, реализующих информационные процессы;
  
• 
  компьютерной безопасности процессаобучения;
  
• 
  устойчивой мотивации педагога и обучающегося;
  
• 
  информационно-коммуникационной компетенции педагога и обучающегося.
  

Таким образом, наличие хрестоматийных условий успешной интеграции ИКТ и формирование электронных образовательных ресурсов налицо, за исключением очень важной составляющей процесса информатизации образования – наличия ИК компетенций педагогов. Совершенно очевидно, что необходимы качественно новые педагогические технологии, повышающие ИК компетенцию как педагогов, так и обучающихся в системе непрерывного образования, с учетом конкретизации требований профессиональных стандартов для всех уровней образования. Однако необходимы "продуманные решения, позволяющие избежать дорогостоящих ошибок, которые могут привести к нежелательным результатам. Для достижения успеха важны не только мониторинг и анализ результатов, но и обучение через практику, в процессе деятельности".

Совершенно очевидно, что любая программа повышения квалификации педагогов в области ИКТ должна:

• 
  опираться на разработанную на основе международных стандартов в области ИКТ;
  
• 
  учитывать профили подготовки;
  
• 
  быть практически ориентированной, те быть нацеленной не просто на передачу навыков и знаний, а на реальные изменения в обучении;
  
• 
  помочь педагогу создать свою учебную интегрированную среду (имеется в виду создание собственного сайта на основебазысистемы управления Joomla!или блога с интегрированными в него многочисленными социальными сервисами Веб 2.0);
  

Международные стандарты качества подготовки преподавателей в области ИКТ стали разрабатываться еще в 90х годах XXвека. Для сферы высшего образования такие стандарты подготовлены Международным общество информатизации образования (InternationalSocietyforTechnologyinEducation) в 2002 году. Стандарты включают четыре содержательных блока: технологический; социально-этический; педагогический; профессиональный. Одним из достоинств данных стандартов является то, что социально-этические вопросы, связанные савторским правом в Интернете, с плагиатом, с созданием условий для студентов с ограниченными возможностями и др., и профессиональный вопросы, предназначенные для развития навыков и умений, которые позволят педагогам повышать свой профессиональный уровень посредством ИКТ, вынесены в отдельные блоки.

Несомненным лидером разработки стандартов ИК компетенции педагогов и анализа условий успешного развития этого вида компетенции, внедрения ИКТ в учебный процесс является Департамент образования и обучения правительства Западной Австралии (штат Квинсленд). На основании глубокого анализа уровня ИК компетенции преподавателей средних школ, исследователи пришли к выводу, что можно выделить три уровня данной компетенции - базовый, средний и продвинутый/профессиональный, также были подробно описаны умения, соответствующие этим уровням, была составлена таблица-карта ИК компетенции. Интересно, что профессиональный уровень, согласно данной карте, предполагает наличие знаний и умений в:

• 
  создании учебных онлайн материалов;
  
• 
  использовании и доступе к лучшим учебным и исследовательским ресурсам;
  
• 
  использовании ИКТ для администрирования учебного процесса;
  
• 
  коммуникации с коллегами и другими профессионаламикоммуникации с обучающимися и их родителями;
  
• 
  профессиональном онлайн обучении.
  

Особое значение приобретают представление об ИКТ как инструменте исследовательской деятельности, так как преподаватель высшей школы должен владеть как представлениями о возможностях ИКТ в предметной области, так и об их педагогических/образовательных потенциалах, поэтому ядро педагогических ИК компетенций описывается через набор необходимых преподавателю умений:

• 
  создать тесты по лексике, грамматике по существующим веб-шаблонам или с помощью программ HotPotatoes, Quia;
  
• 
  cоздать творческие и поисковые задания форматовHotlist,
  
• 
  MultimediaScrapbook, TreasureHunt,
  
• 
  WebQuest для развития социокультурной компетенции;
  
• 
  создать свой собственный учебный сайт на базе системы управления Joomla!;
  
• 
  cоздать свой собственный обучающий блог, уметь инкорпорировать в него другие социальные сервисы, обеспечивающие мультимедийную поддержку учебного процесса;
  
• 
  создать и разместить динамическую учебную программу курса на блоге, сайте;
  
• 
  подготовить основные этапы внедрения веб-проектов и е-портфолио в учебный процесс;
  
• 
  использовать сервисы Веб 2.0 – подкасты, видеосервисы (YouTube), вики,микроблоги, сервисы социальных закладок для развития навыков аудирования, говорения, письма;
  
• 
  использовать сервисы Веб 2.0 для создания мультимедийных лекций;
  
• 
  использовать коммуникационные технологии, в частности электронную почту, телеконференции, форумы, чаты, видеоконференции, веблоги, для развития собственной профессиональной компетентности;
  
• 
  использовать коммуникационные технологии для проведения вебинаров;
  
• 
  использовать коммуникационные технологии для развития коммуникативных компетенции обучающихся;
  
• 
  создать свой учебный подкаст, страницу на сервисе социальных закладок (Delicious, Diigo), на сервисе обмена видеопрезентациями(SlideShare);
  
• 
  пользоваться форумом, микроблогом для проведения дискуссий в учебном процессе;
  
• 
  осуществлять научно-исследовательскую деятельность с использованием информационных и коммуникационных технологий, новейших сервисов Веб 2.0 и тд.
  

1. 
   Davies G. ICT “can do” lists for teachers of foreign languages// Davies G. (ed.) Information and Communications Technology for Language Teachers (ICT4LT). Slough, Thames Valley University, 2009. URL: http://www.ict4lt.org/en/ICT_Can_Do_Lists.doc
   
2. 
   Education Queensland. Minimum Standards for Teachers-Learning Technology. 1999. URL: http://education.qld.gov.au.
   
3. 
   European E-competence Framework. Version 2.0. September 2010. URL: www.ecompetences.eu
   

«Инновациялық білім беру» түсінігі барлық білім беру үдерісіне қатысушылардың толық қанды дамуы үшін жағдай туғызатын, білім алушының өзін-өзі дамытуына мүмкіндік беруімен түсіндіріледі. Олай болса, жоғарыда аталған инновациялық білім берудің «инновациялық білім беру технологиясымен» байланыстылығы - бір-бірімен тығыз байланысты үш құрамдас бөліктен тұратын кешен:

1. 
   Пәндік білімді ғана меңгеруді емес, сонымен қатар құзыреттілікті дамытатын жаңашыл мазмұн. Бұл мазмұн қазіргі коммуникациялық ақпараттар көмегімен, мультимедиялық оқу материалдары түінде ұсынылатын және үздік деңгейде құрастырылуы қажет.
   
2. 
   Оқытудың қазіргі әдістері – білім алушылардың өзара іс-әрекеттеріне, меңгерілуі тиіс ақпараттарды енжар қабылдауға емес, олардың оқу үдерісіне қызығушылығын тудыруға негізделген, құзыреттіліктерді қалыптастырудың белсенді әдісі.
   
3. 
   Оқытудың қашықтықтан оқыту түрінің басмыдылығын тиімді қолдануға мүмкіндік беретін, ақпараттық, технологиялық, ұйымдастырушылық және коммуникациялық құрамдастықтан тұратын оқытудың қазіргі инфрақұрылымы.
   

І – жаңа идеяны іздеу (жеке тақырып бойынша компьютерді қолдану, жеке дидактикалық есептер бөлімі)

ІІ – Ең бастысы, анықтау, оның ішіндегі ақпараттық бөлікті қолдану.

ІІІ. Монотехнология (барлық оқыту түрлері, оқу үрдісінің барлық бағыты, диагностикалық барлық түрлерін қосу, мониторинг, бәрі компьютермен қолдану талап етеді).

Мұғалімдердің ақпараттық коммуникативтік технологияларды қолданудағы функциялары

• 
  Сыныпты оқу үрдісі кезінде, пән бойынша тұтас қамту (оқу үрдісінің графигі, сыртқы диагностика, қорытынды бақылау)
  
• 
  Сынып ішіндегі ұжымдық,белсенділік,жұмыс орнының орналасуы, жүргізілу бағытын орналастыру
  
• 
  Оқушылардың жеке басына бақылау жасау,жеке көмек көрсету жеке басына адамдық қарым-қатынас жасау. Компьютер көмегімен жекеше оқыту көптеген жетістіктерге жеткізеді.
  

• 
  Басты мақсаты-оқушы тұлғасының жеке қабілеттері мен қасиеттерін дамыту;
  
• 
  Білім беру жүйесі басынан-ақ оқушыдан бастап оқыту және тәрбиелеу мақсаттарына, мазмұны мен технологияларына қарай бағыттала құрылуы тиіс
  
• 
  Оқушы дамуын диагностикалау мен ынталандыруды мұғалім олардың қызметін ұзақ уақыт бойына байқау әдістері негізінде іске асыруы тиіс.
  

3. Оқушының сапалы білім алуын басқару мен оқу үдерісін ақпараттық-аналитикалық қамтамасыз ету.

Оқыту сапасын басқарудың ақпараттық-аналитикалық әдісі секілді технологияны оқу үдерісіне енгізу тұтас бір мектепті, жекелеген кластардағы әр оқушының дамуын бірізді бақылауға мүмкіндік береді. Кейбір модификацияларда кластық - қорытынды бақылауға даярлық барысында, оқу жоспарындағы кез келген пәнді зерделеу жағдайында маңызды болады.

4. Интеллектуалдық даму мониторингісі

Әрбір оқушының оқыту сапасын саралау және диагностикалау жағдайында тестілеу және үлгерушілік динамикасын құруға жағдай жасайды.

Бұл технология қазіргі оқыту жағдайларында біртұтас факторы болып табылады. Тұлғаны дамытудың қосымша формаларында оқушыларды оқу үдерісіне қызықтыру түрінде жүзеге асырылады: ұлттық, дәстүрлі мерекелер бойынша мәдени-массалық іс-шараларға қатысу.

Бұл тәсіл белгілі бір уақыт ішіндегі түрлі сала бойынша қол жеткізген жетістіктері мен жұмыс нәтижесін тиянақтау, белгілеу, жинақтау және бағалау. Портфолио – «педагогикалық екпіннің» ауыспалылығын қамтамасыз етеді.

Портфолио технологиясы білім беру үдерісінде мынадай функцияларды қамтамасыз етеді:

●диагностикалық (белгілі бір уақыт аралығындағы жағымды өзгерістерді (өсу, динамика) белгілейді; ● мақсатқа бағытталған (стандарт бойынша құрастырылған білім беру мақсатына қолдау көрсетеді;

● мотивациялық (жағымды нәтижеге қол жеткізу мен педагогтар және ата-аналардың өзара әрекеттесуін ынталандырады);

● мазмұндық (орындалатын жұмыс пен жетістіктің барлық спектрін мүмкіндігінше жүзеге асырады);

● дамытушылық (оқыту мен тәрбиелеуді, даму үдерісінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді);

● рейтингілік (дағды мен біліктілік деңгейін, диапозонын көрсетеді);

Сонымен қатар:

● білім берушілік (квалиметрикалық құзыреттіліктер негізін қалыптастыруда зор мүмкіндік береді);

● түзетуші (стимулирует развитие в условно задаваемых стандартом и обществом рамках).

Оқушылар үшінпортфолио – оқу әрекетін ұйымдастырушы, ал мұғалімдер үшін бағалау құралы және кері байланыс тәсілі.

Портфолионың кеңінен тараған бірнеше түрлері мынадай сипаттарға ие:

● жетістік портфолиосы;

● портфолио – есеп

● портфолио – өзін-өзі бағалау

● өзіндік жұмыс жүйесін жоспарлау портфолиосы

Портфолионың түрін таңдау оның құрылу мақсатына тәуелді.

Порфолионың айрықша ерекшелігіоның тұлғаға бағдарланған сипаттамасында:

- оқушы мұғаліммен бірлесе отырып анықтайды немесе портфолионың құрылу мақсатын нақтылайды;

- ақпараттарды оқушы жинақтайды;

- нәтижелерді бағалау негізінде өзін-өзі бағалау мен өзара бірін-бірі бағалау жатқызылады.

Портфолио инновациялық технологиясының классификациясын төмендегідей келтіруге болады:

1. білім берудің құрылымдық элементтеріне қатынасы

● бақылауда, нәтижелерді бағалауда

● оқушылар мен мұғалімдердің белгілі бір қабілеттіліктерді дамыту саласында

● олардың білім, білік, дағдыларын, іс-әрекетке қабілеттіріктерін, құзыреттілктерін

3.Педагогика саласында

● оқу үдерісінде

● ұжымдық оқыту (тұлғаға бағдарланған)

- жекеше, фронталды, топтық формада

● отбасылық оқытуда

● жаңашылдықты енгізу (педагогикалық құралдар, жобалар, технологиялар және т.б.)

● жүйелілігі

● халықаралық деңгейде

● мектепте

8. Жаңашылдықты енгізудегі көлемділік белгісін анықтау

● барлық мектептерді жүйелік қамтамасыз ету

● кез келген типтегі білім беру мекемелерінде

● комбинаторлық

● жаңашылдық

11. Өз бастамашылдықтарына қатысы бойынша

● алмастыра алатын (орнын басатын)

● жаңа ашылымдары

Қорыта келе, жоғарыда аталған технологияларды, оқытудың жаңашыл әдістері мен тәсілдері туралы сөз қозғағанда меңгерілуі тиіс ақпараттың ерекшеліктері мен құрылымын креативтілікпен қолдана білуге ерекше назар аудару қажет. Сонымен қатар, оқытудың инновациялық жүйесі білім беру, оқыту үдерісінде инновациялық технологияларды тиімді пайдалана біліктілігі мен іскерлігін қалыптастырудың білім беру жүйесінде зор маңызға ие.

1. 
   Назарбев Н. "Қазақстан — 2030" Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы, Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы: Білім, 1997ж.
   
2. 
   Амонашвили Ш.А. Воспитательная и образовательная функции оценки учения школьников. М.: Просвещение. – 1984
   
3. 
   Войниленко Н.В. Совершенствование контрольно-оценочных процессов как фактор управления качеством начального общего образования. // Мир науки, культуры, образования. - № 4 (23) – 2010. – с.148-150
   
4. 
   Загашев И.О., Заир-Бек С.И. Критическое мышление. Технология развития. СПб.: Альянс «Дельта». - 2003
   
5. 
   Заир-Бек С.И., Муштавинская И.В. Развитие критического мышления на уроке. М.: Просвещение. - 2010
   
6. 
   Колюткин Ю.Н., Муштавинская И.В. Образовательные технологии и педагогическая рефлексия. СПб.: СПб ГУПМ. – 2002, 2003
   

Көпмәдениетті тұлға — көпұлтты және көпмәдениетті ортада белсенді, әрі тиімді өмір сүре алатын, өз халқының мәдениетін білетін, қастерлейтін, өзге мәдениеттерге құрметпен қарай алатын, елдегі басқа халықтармен ынтымақтастықта өмір сүруге бейім азамат.

Жалпы педагог ғалымдар «көпмәдениеттілік», «көпмәдениетті тұлға», «көпмәдениетті құзыреттілік» түсініктерінің мәнін ашу мен құзыреттілігін қалыптастырудың жолдарын қарастыруда. Әрине, біздің көп ұлтты елімізде жастардың көпмәдениеттілік құзіреттілігін дамыту аса қажеттілік деуге болады. Сондай-ақ, жаһандану заманында әр түрлі мәдениеттердің тұрақты дамуы үшін оқушылардың көпмәдениетті құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі өзекті болып отыр.Білім, білік және дағдыны ғана игеру оқушы құзыреттілігі үшін жеткіліксіз. Сондықтан оқушыларды біліммен сусындатумен бірге, бірнеше құзіреттіліктерді қатар меңгерту маңызды (құндылықтарды бағалау құзыреттілігі,мәдениеттану құзыреттілігі, оқу-танымдық құзыреттілігі, коммуникативті құзыреттілігі, ақпараттық-технологиялық құзыреттілігі, әлеуметтік еңбек құзыреттілігі, тұлғаның өзін-өзі дамыту құзыреттілігі). «Педагогикалық Шеберлік Орталығы» және «Назарбаев Зияткерлік мектебі» шетелдік серіктестерімен біріге келе, әлімдік тәжірибе мен педагогикалық тәжірибені қолдана отырып, ҚР педагог қызметкерлерінің біліктігігін арттыру мақсатында көпдеңгейлік Бағдарлама құрды. Осы Бағдарламаның негізгі міндеті – қазақстандық мұғалімдерге педагогикалық тәжірибесін жетілдіру мен бағалауға көмектесу. Сондықтан білім беру мен оқытудың қазіргі заманғы әдістері мұғалімнің күнделікті тәжірибесі және кәсіби мәнмәтінмен өзара байланыста қарастырылады. Бағдарлама барысында педагогиканың әртүрлі аспектілері талқыланады. Осы Бағдарламаның негізгі қағидаты тәжірибелік қызметті нақты ғылыми зерттеулердің дәлелденген нәтижелерімен кіріктіру болып табылады.

«Назарбаев зияткерлік мектептері» мен Кембридждік бағдарлама модулдері ( білім берудегі және білім алудағы жаңа тәсілдер; сыни тұрғыдан ойлауды үйрету; білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау; білім беруде АКТ-ны пайдалану; талантты және дарынды балаларды оқыту; оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес білім беру және оқыту; білім берудегі басшылық және көшбасшылық) негізіндегі оқыту әдіс-тәсілдерінің маңызы зор. Бағдарламаның әрбір модулін сабаққа кіріктіре отырып, оқушыларды көпмәдениеттілікке, мәдениетаралық қатынас жасай алуына тәрбиелей аламыз. Жеті модульдің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері арқылы білім берудің жаңа тәсілдері қалыптасады. Әлеуметтік-сындарлылық тұрғыдан білім беруді түсіну (Vygotsky, 1978; Wood, 1998) осы Бағдарламада айтылған «Білім беру мен білім алудың жаңа тәсілдер» негізінде жатыр. Балалар өзінің түсінігін өзіндік зерттеулері мен әлеуметтік өзара байланысқа сәйкес құратын белсенді білім алушылар болып табылады. «Диалог негізінде оқыту және оқу» (Mercer, 1995; Alexander, 2008), метасана немесе «Қалай оқу керектігін үйрету» (Flavell, 1976; Vygotsky, 1978) деген атаулармен танымал педагогикалық тәсілдер әлеуметтік-сындарлылық идеяларының қазіргі заманғы маңызды түсіндірмелері ретінде қолданылады.«Қалай оқу керектігін үйрету» білім міндеті қоятын талаптарды түсінуге, мұғалімнің өзінің сабақ беруіне емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытуға назар аударуы керектігі, мұғалім бұл үдерісте көмек көрсететін тұлға екені айтылған. Мәдениетаралық оқушы тәрбиелеу — заманауи қоғамда халықтар мәдениетін жақсы түсінуге үйрету, бұл адамдарға мәдениетаралық хабардарлықты байытуға мүмкіндік береді, сол арқылы әртүрлі мәдениет адамдары бір-бірімен араласуға мүмкіндік алады, қоғамдағы мәдениеттердің алуан түрлілігіне қатысты икемді бола алады, әлеуметтік өзара іс-әрекетке қатыса алады және адамзаттың жалпы мұрасын түсінетін болады. Шет тілі сабағында диалог тәсілі бұрыннан бар. Десек те, аталған бағдарлама бойынша пікір алмасу барысында оқушы мен мұғалім тең құқылы серіктестер болып табылады. Әңгіме-дебат, топтық, зерттеушілік әңгімелер оқудың ажырамас бөлігі іспетті. Диалогта оқушы сындарлы сөйлеуге, білімін қалыптастыруға, сыни тұрғыда ойлауға үйренеді, өз сезімдерін ашық білдіре алады. Шет тілі пәндерінде сыни тұрғыдан ойлауды үйретуде тақырыпқа байланысты суреттер, естелік жазбалар мен зерттеу еңбектерін жинап, топтастырып, оларды бағалауға, сұрақ қойып, болжам мен ұсыныстарды қайта қарауға үйренеді. Рефлексивтік әрекеттер арқылы оқушы өзінің және өз даму бағдарының жолын анықтай алады. Бұлардың барлығы оның әртүрлі өмір жағдайында өзін өзі тануына, өмірде жолын табуға көмектеседі.

Мінсіз оқушы- жарқын болашақ ертеңі. Жарқын болашақ- халық ертеңі. Мінсіз оқушы тәрбиелеу жолында аянбай еңбек ету- әр ұстаздың басты міндеті. Сабақ барысында жаңа тәсілдерді қолдана отырып, оқушылардың қызығушылығын арттыра аламыз. Ынтымақтастық атмосферасын құру арқылы өз түсінігі, өз зерттеулері мен тұжырымы бар белсенді оқушы тәрбиелей аламыз. Сыни ойлау дағдысы қалыптасқан ортада әр бала өзіне «нені білемін, нені үйрендім және нені білгім келеді» деген сұрақ қоя алады. Осы сұрақтар оны ізденуге жетелейді. Сын тұрғысынан ойлауға үйрету барысында біз қандай жетістіктерге жете аламыз?

Сыни тұрғыдан ойлау Бағдарламаның өн бойында екі мағынада қарастырылады: оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамыту және мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауын дамыту. Бағдарлама өзара байланысты бұл үдерістердің екеуін де дамытуды қарастырады. Оқушыларға қатысты сыни тұрғыдан ойлау ақпарат пен идеяларды синтездеу қабілеті, ақпарат пен идеяның шынайылығы мен салыстырмалы түрде маңыздылығы туралы ойлана білу қабілеті, өзінің оқуына қатысты таңдау жасау және басқалардың идеяларына күмәнмен қарау қабілеті ретінде түсіндіріледі. Мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауы өзінің жұмыс тәжірибесін, жаңа тәсілдерді қолдану және бағалау әрекеттерін сыни тұрғыдан бағалауды қамтиды.

Ең маңыздысы- әр оқушы мәселелерді талқылайды, ой елегінен өткізеді, зерделейді, бақылай отырып бағалайды. Алдына мақсат қоя алады, сол мақсатқа жету үшін бар күш- жігерін жұмсай отырып білімін жетілдіреді, өзіне сенімі артады және белсенді болады. Мәселелерді шешу барысында проблемалық сұрақтар қоя алады, сұрақ қоя отырып өзгенің пікірін тыңдайды, саралайды, санасады. Белгілі бір тұжырымға келеді. Осы арқылы оқушылар арасында және оқушы мен мұғалім арасында диалог қалыптасады. Диалог- жәй ғана қарым- қатынас емес, білім беру мен білім алудағы үдерістің дамуында пайдасы зор әдіс- тәсілдердің бірі болып табылады. Сыныпта диалог қалыптасқан жағдайда оқушылардың қызығушылығы артып қана қоймайды, сонымен қатар олардың білім деңгейі өседі. Диалог барысында оқушы өз ойын еркін жеткізе отырып, дәлелдейді. Дәлелдеу үшін ол ізденеді. Өз бетімен іздену- білім деңгейінің дамуында орасан зор мүмкіндік береді. Оқушы өз ойын еркін жеткізу барысында оның бойында көшбасшылық қабілеті дами түседі. Қошбасшы өз сыныптастарының арасында әрдайым көзге түсіп, ерекшеленіп тұратын оқушы. Көшбасшылық қалыптасса сол оқушының бойындағы басқа да қабілеттері ашылады.

Қабілетсіз оқушы болмайды, сол қабілетті дамыту- мұғалімнің шеберлігінде. Қабілеті ашылған оқушы дарынды, талантты оқушы қалыптастырады. Бұл да 7 модульге кіретін идеялардың бірі.

Көшбасшы, талантты және дарынды оқушы өз ойын, өз идеясын дәлелдеу үшін, басқаның пікірімен санасу үшін басқа оқушының не айтып, не істегенін және өзін- өзі бақылап отырады. Іс- әрекетін саралап, ой түйіндейді, белгілі бір нәтижеге келеді. Бақылай отырып бағалайды. Бұл білгенін айту, білмегенін жетілдіру болып табылады. Оқушы дербес тұлға, оның әр пікірі құнды. Сондықтан ол өзін, өзгені және оқытуды бағалауға қалыптасады.

Осы айтылып кеткен барлық білім беру мен білім алудағы модульдік идеялар оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты жүзеге асуы тиіс. Яғни әр тапсырма беру кезінде оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеріп отыру маңызды.

Болашақта дарынды және талантты оқушы, бір сөзбен айтқанда «мінсіз оқушы» қалыптастыру үшін мұғалім жан- жақты ақпараттық- коммуникациялық технологияны жетік меңгерген болуы тиіс. Себебі бұл заман талабы. Мінсіз оқушы қалам немесе кітаппен шектелмейді, АҚТ –ды пайдаланады.

Білімберуде 7 модульді идеяларды бірінен- бірін ажыратып ала алмаймыз. Олар бір- бірімен тығыз байланыста. Жарқын болашақта сын тұрғысынан ойлау қабілеті қалыптасқан, өзіндік «МЕН» тұжырымы бар, алған білімін өз өмірінде жетік пайдалана алатын, ақпараттық- коммуникациялық технологияларды жетік меңгерген, бақылай отырып бағалайтын, ой толғайтын, еркіндігі шыңдалған, кез- келген қиыншылықтарға төтеп беретін, пікірін анық жеткізе отырып дәлелдей алатын, кез- келген ситуациядан шыға алатын ұрпақ шығары сөзсіз.

Тегеуіріні - мықты, тәуелсіздігі – шуақты еліміздің болашағының баянды болуы білімді ұрпақтың қалыптасуында жатыр. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған «Жарқын болашаққа нық қадаммен» атты мемлекеттік бағдарламасындай, шебер мұғалім қалыптасқан, мінсіз оқушы тәрбиелеген, кез- келген дамыған ел қатарлы, иық тірескен, тұғыры биік Қазақстан Мемлекеті боламыз деген сенімдемін. Осы жолда аянбай еңбек етіп, кездескен кедергілерді жеңе білейік.

Болашақ ұрпақ- кемел келешек кепілі. «Болашақ ертеңі- біздің қолымызда, ұстаздар!» дегім келеді.

1. 
   Біліктіліктіарттыру орталығы. «Мұғалімге арналған нұсқаулық» .Үшінші (негізгі) деңгей, 5-40 беттер www.cpm.kz
   
2. 
   Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері, 2010ж. «Методы обучения различным видам чтения». Автор: Ф. С. Баурова
   
3. 
   Мектептегі шет тілі, 2010ж. «Техникалық құралдарды пайдаланудың тиімділігі». Автор: Ж. Т. Бектаева
   
4. 
   Орта мектепте оқыту процесінде көптілділікті дамыту мәселелері. Әдістемелік құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2013
   

Ертедегі адамдар жұлдыздарды аспанның хрусталь (шыны) күмбезіне ілінген жанып тұрған кішкене фонарьлар деп ойлаған. Олар: «Әрбір адамның жұлдызы бар, ол өлген сәтте сөнеді» дегенге сеніп, аспанда жарық жұлдыз ағып өтіп, сөнген кезде «Құдай біреудің жанын алды» дейтін болған. Халықтың бұл түсінігі ақын-жазушылардың шығармаларында көптеп кездеседі.

Мысалы, қазақтың ақиық ақыны Мұқағали Мақатаев:

...Бірадамтуса,

Біржұлдызбіргекеледі.

Сенбесеңсенбе, әйтеуір, мен сенем.

Құлазыпқалам, біржұлдызағыпсөнсе, мен.

Несі бар оның,

Айып па адамтағдырын

Бүкілғаламныңбиіктігіменөлшеген.

Аспандакейде

Біржұлдызағыпбаратса,

Тұрам да қаламбұралмайқалғансағатша.

Кереметнеткен,

Адамныңкелтеөмірін

Жұлдыз бен жердіңқашықтығынанжаратса!.. - дептолғанады.

Сөздіктерде «жұлдыз» атауының беретін заттық, ұғымдық, сезімдік мағынасы қандай? Халықтың өмірлік тәжірибесінде қолданылатын жұлдызға қатысты атаулар түгелдей дерлік өз бағасын алды ма? Бұл орайда қолымызға түскен қазақ және орыс тіліндегі ғылымның әр саласы бойынша сөздіктерді парақтадық.

Қазақ тілінің он томдық түсіндірме сөздігінің төртінші томында «жұлдыз» ұғымына мынадай түсінік беріледі: «Жұлдыз. зат.». 1. Астр. Жерден өте қашық орналасқандықтан нүктедей ғана болып жылтырап көрінетін аспан денесі. 2.Көне. Жылдың он екіден бір бөлігі, ай. 3.Ауыс. Маңдай алды, халық қалаулысы, бетке ұстары. Жұлдыз зат. Бес бұрыш (тармақ) етіп жасалған Совет мемлекетінің айырым белгісі, эмблема [3,213]. 2002 жылы Ә.Нысанбаевтың басқаруымен шыққан «Қазақстан» Ұлттық энциклопедиясында: «Жұлдыз - өте күшті қызған газдан тұратын, өзінен жарық шығаратын және табиғаты жағынан Күнге ұқсас аспан денелері» деп ғылыми тұрғыдан негізделеді.

Қазақ тіліндегі сөздіктер мен орыс тіліндегі сөздіктерде «жұлдыз» космониміне берілген анықтамаларды салыстыру мақсатында 1955 жылы СССР Ғылым академиясынан шыққан «Словарь современного русского литературного языка» кітабының төртінші томынан «жұлдыз» (звезда) сөзінің бес түрлі лексикалық мағынасын ұшыратамыз: 1.Небесное тело, пео своей природе сходное с Солнцем, вследствие огроиной отдаленности видимое как светащаяся точка. 2. Перен. О человеке, прославившемся чем либо, о знаменитости. 3. Геометрическая фигура, облдающая остроконечными выступами; предмет в форме подобной форме подобной фигуры. 4. Светлое пятно на лбу у животного 5. Знак отличия, орден, имеющий форму звезды [6, 1133-1135]. Көріп отырғанымыздай, қазақ тілі және орыс тілді лексикографиялық деректерде «жұлдыз» сөзінің дыбысталуы әр басқа болғанымен, танылу деңгейі мен лексикалық мағынасында ұқсастық бар.

Қазақ халқы дүниетанымының кеңдігін «жұлдыз» ұғымына қатысты теңеулердің көптігінен аңғаруға да болады. 1990 жылы Т.Қоңыров құрастырған «Қазақ тілінің тұрақты теңеулері» сөздігінде мынадай көркем теңеулер берілген: «ағып түскен жұлдыздай, аққан жұлдыздай сырғу, жарқыраған жұлдыздай, жұлдыздай жайнау, жұлдыздай құлпыру, жұлдыздай жалтылдау, жұлдыздай жарқырау, жұлдыздай жылпырау, жұлдыздай жану, жұлдыздай маздату, жұлдыздай жылтылдау, жұлдыздай ағу, жұлдыздай құлдырау, жұлдыздай жалт ету, жұлдыздай жүйтку, жұлдыздай жиі, жұлдыздай (көп), жұлдыздай жыпырлау, жұлдыздардай жүзім, жұлдыздай гүл, қосжұлдыздай жанары, Үркер жұлдызындай шоқтану, Үркердей (аз),Үркердей жиі тізілу, Үркердей болып тұру, Үркердей аз,Үркердей болып жиналу, Шолпан жұлдызындай, Шолпандай ойнау, Шығыстың шолпанындай» [4,180-181]. Аталған теңеулер көбінесе М.Әуезовтың, Т.Ахтановтың, С.Сейфулиннің, С.Мұқановтың, Ғ.Мүсіреповтың, Ғ.Мұстафиннің шығармаларында және қазақ батырлар жыры мен ертегілерінде көп кездеседі. Негізінен қимыл-әрекетті, нәрсені аспандағы жұлдызға теңеуі адамдардың дүниені тану мақсатында қоршаған орта құбылысын жіті бақылауынан туындаса керек.

Ал 1977 жылы І.Кеңесбаевтың жалпы редакциясымен шыққан «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігінде» жұлдыз сөзімен тіркескен бірнеше тұрақты тіркестердің мағынасын ашып көрсетеді:

Жұлдыздай ақты – қатты жүгірді, оқша атылды.

Жұлдыздай толғанда.диал. Ел орынға отырған соң, кеш әбден түскен соң.

Жұлдызы жарқын. 1.Өмірі кіршіксіз; 2. Беті ашық.

Жұлдызы жоғары. (жоғарыкөрінді). Мерейіүстем, дұшпанынмұқатып, иығыөсіптұрдегенмағынада (көбінесе бал ашқандаайтады).

Жұлдызықарсы.өш, қас.

Жұлдызыоңынан (соңынан) туды.Бағы ашылды;жолы болды.

Жұлдызы сөнді (ұшты). 1. Өлді, дүниеден қайтты. 2. Бақыты тайды.

Жұлдызы түзелді.Тағдыр таразысы оңғарылды; ісі, беті оңғарылды.

Жұлдызы ыстық. Сүйкімді, кісіні өзіне тартатын қасиетке ие [10,209].

«Жұлдыз» сөзі қосымша қабылдамай, тек қана бір өзі жеке тұрып мағына бермейді, сонымен бірге оған сөзден сөз тудырушы, сөзден сөз түрлендіруші аффикстер жалғану арқылы және басқа сөз таптарымен бірігу, тіркесу арқылы мағыналық түрлене алады. Мысалы, түбірге аффикстердің жалғануы арқылы жұлдызша, жұлдыздай, жұлдызды, жұлдызсыз, жұлдыздайын, жұлдыздық, жұлдысшы сөздері туындаса, басқа сөзбен бірігу арқылы жұлдызгүл, жұлдызшөп, жұлдызшешек, жұлдызтүк сөздері, басқа лексикалық сөзбен тіркесуі арқылы жұлдызды аймақ, жұлдыз тәріздес нейрондар, жұлдызқұрт жайы, жұлдыз ауруына ұшырау, жұлдыз астрономиясы, т.б. сөз тіркесін жасап, тілдің лексикалық жүйесін құрайды.

«Грамматика - белгілі бір тілдегі сөздердің өзгертілуі, сөйлемде тіркесуі туралы ережелердің жиынтығын баяндайтын ғылым. Ол морфология (сөз формаларын зерттейді) және синтаксистен (сөйлемдегі сөз тіркестерін зерттейді) тұрады» [1,14]. Грамматикалық көрсеткіштердің қалыптасуы, даму жолы мен қазіргі түркі тілдеріндегі қалпы салыстырмалы-тарихи зерттеу объектісіне жатады. Сөз тудырушы жұрнақтардың «жұлдыз» негізгі түбірге жалғану арқылы тіліміздегі қолданылатын сөздер сөздіктерде де көрініс табады.

Қ.Жұбанов өзінің «Қазақ сөйлеміндегі сөздердің орын тәртібі тарихынан» атты зерттеу еңбегінде (1936 ж.) қазіргі аффикстер мен әр алуан көмекші сөздер бірте-бірте негізгі мағыналарынан айырылып, оған сәйкес, дыбыстық өзгеріске ұшыраған түбір сөздерден пайда болған» деген пікірдің дұрыстығын нақты деректермен дәлелдейді.

Біздің айтпақ ойымыз – «жұлдыз» сөзіне жалғанған қосымшалардың әуелгі кезде жеке түбір болып, ол да бір жеке мағына бергенін дәлелдеу. Мәселен, 10 томдық қазақ тілінің түсіндірме сөздігінен «жұлдызша» заттық ұғымда беріліп, оның «түнде аспан әлемінде жарқырап кішкентай болып көрінетін планеталар» деген сипаттамасы берілсе, сонымен қатар, жұлдызшаның қоғамдық қызметінің екі түрін, яғни Совет үкіметі кезінде «бес тармақ бұрыш етіп жасалған октябрят белгісі, значек» және полиграфияда «жұлдыз тәрізді баспахана белгісі» жұлдызша қойылады. Бұл әлі де біздің өмірімізде өз қызметтерін атқарып келеді. Қазіргі уақытта жұлдызша октябрят белгісін бермесе де, еліміздің елтаңбасында белгіленіп, кітаптарда анықтама берілген, түсіндірілген ұғымды ерекшелеу мақсатында «жұлдызша» белгісін қояды.

Осыны негізге ала отырып, бізде де жұлдыз негізгі түбіріне -шы аффиксі жалғауы арқылы «жұлдызшы» деген заттық атаудағы сөзді қолданамыз. «Жұлдызшы – ежелгі дәуірлер мен орта ғасырларда аспан денелерінің қозғалыстарын бақылаумен шұғылданған адам, астроном» [1,65] деген анықтама берілсе, «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің» 4-томында осы мәндес мынадай анықтама беріледі: «Жұлдызшы – аспан денелерінің қозғалыстарын бақылаумен шұғылданған адам, ерте кездегі астроном» [3,215.]

«Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде «жұлдыздай» сөзі сын есімнің қызметін атқарып, «жұлдыз сияқты, жұлдыз тәрізді» деген анықтама береді және де «жұлдыздай ақты – көз ілеспеді, зымырады, жұлдыздай самсады – жұлдызша жыпырлады, жайнады, құйрықты жұлдыздай ағып өтті – жалт етті де жоқ болды» [3,214] деген түрлеріне сипаттама береді. «Жұлдыз» түбіріне «тең» сөзімен салыстыру мағынасын тудыратын теңеулік тәсіл ретінде қолданылған. Ал проф. Т. Қоңыров –дай, -дей аффиксі қазақ тіліндегі «тең» сөзімен төркіндес дегенді негіздейді.

Ғалым Ж.Тектіғұл өзінің «Тарихи грамматика» атты зерттеу еңбегінде Ғ.Мұсабаевтың мына бір пікірін келтіреді: «-дай, -дей қосымшасы түрлі кезеңдерден өтсе де, әлі жіктеліп жетпеген, оның семантикасының екі жағы бар деуге тиіспіз. Оның бірі – сөз арасын байланыстыратын жалғаулық мәні, екіншісі - өзі қосылған сөзге үстеме мағына туғызып, жалғау категориясы тұлғаларынан бұрын жалғанып, жұрнақтық мәнге ие болуы. Сөйтіп, бірде жалғаулықтың, бірде жұрнақтың қызметін атқаруы осы –дай,-дей... қосымшасының ерекшелігі» [7,36].

Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде сындық мағынада қолданылатын, фольклорда сақталған «жұлдыздайын» деген туынды сөзді келтіріп, оған «жұлдыздай» деген мағынасын береді. Сондай-ақ сандық мәнде «жұлдызды» - жұлдызы көп, жұлдызы мол, «жұлдыздық» - жұлдызға қатысты деген мән түрлерін келтіреді. [3,214].

«Жұлдыз» сөзі сонымен қатар септеледі, тәуелденеді, жіктеледі, көптеледі. Бір сөзбен айтқанда аффикстермен қоса, жалғаулардың барлық түрін қабылдап, түрлене алады. «Жұлдыз» түбіріне көптік жалғауының тек ғана – дар қосымшасы жалғанса, септелген уақытта көмектес септігінің жалғаулары жалғанғанда буын үндестігіне бағынбайды.

Бүкіл әлемнің бастауын, құрылымының түп негізін, кескін-келбетін бабаларымыз қапысыз түсініп, табиғат пен адам арасындағы үйлесімдікті ажырата білген. Осы орайда сөздің мәнін, астарлы ойын, тұспалды мағынасын, ишара белгісін, ғылыми-сандық, санаттық негізін айқын түсіне отыра ұтымды атауларды қолданған.Табиғатта болып жатқан көптеген құбылыстарды ата-бабаларымыз өзінше қабылдап, болжам жасап отырған.

Біз зерттеу жұмысымызда белгілі ғалымдардың лексикографиялық деректер туралы құнды теориялық пікірлерін басшылыққа ала отырып, тілімізде кездесетін «жұлдыз» космонимінің шығуы, оларға қатысты туған аңыздар мен мифологиялық түсініктерге кеңірек тоқталдық. Сонымен бірге лексикографиялық сөздіктердегі космонимдік атаулардың ертеден келе жатқан әр халықтың таным-түсінігін, салт-дәстүр, мәдениетін, шаруашылығын көрсететін тілдік бірлік екендігін дәлелдеуге тырыстық. Мәні мен мазмұны лексикографиялық деректерде сақталған космонимдік атаулар әлемнің тілдік бейнесін жасайтын ұлттық менталитеттің өзіндік ерекшелігін айқындаса, сол ұғымдар осы күні де тілдік қолданыстан тыс қалған емес. Әрбір жұлдыздық атаудың шығу төркіні мен беретін мағынасын білу үшін сөздіктерге жүгінсек, осының өзі біздің аспан әлемінің жұмбағын білмекке ұмтылуымыздың бір айғағы деп білеміз.

Сөздердің сырын біліп, қолданылған жердегі мән-мағынасын түсіну, олардың түп-төркінін танып білу, ана тілінің сөз сырына үңілу кім-кімге де қажет. Ұлы Абай атамыз айтқандай, «пенде адам болып жаратылған соң, дүниеде ешбір нәрсені қызық көрмей жүре алмайды. Сол қызықты нәрсесін іздеген кезі өмірінің ең бір қызықты уақыты болып ойында қалады». Ал ана тіліміздің «жұлдыз» ұғымына қатысты сырлы бояулары мен сөздік байлығын білмекке ұмтылу біздің дүниетанымымызды кеңейту үшін, білімімізді молайту үшін атқарылатын ғанибетті әрекет. Себебі, қазіргі ұлттық тіліміздің мәртебесі көтеріліп, әлеуметтік маңызы артқан кезде, ішкі ойымызды жалаң сөзбен жеткізбей, көркем жеткізуде тіліміздің бар байлығын игеріп, оны тиісті қолдана алуымыз уақыт талабынан туындап отырған мәселе.

Сөзімізді қорыта келе, лексикографиялық деректердегі «жұлдыз» атауының берілуі әр халықтың танымының, философиялық ойлау деңгейіне қарай көрініс табуы, сонымен қатар, тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрпымен тікелей күнделікті өмірімен тығыз байланыста болып, қатар жасағандығын және күнделікті тіршіліктің аспанмен байланыста болғандығын айқындадық деп ойлаймыз.

Жұлдыздың көркемдік ролі қай кезеңде де еш бәсеңдеген емес, жұлдыз әр елдің тулары мен елтаңбаларында, қолөнер туындыларында, алтын медальдарда, ордендер мен әскери белгілерде және газет-журналдар атауы ретінде қолданылады. Бұның өзінен жұлдыз атауының халық санасында, дүниетанымында өмір сүре беретіндігін көреміз.

Әдебиеттер

1. С.Кеңесбаев. Т. Жанұзақов. Тіл білімі терминдерінің орысша – қазақша сөздігі. 2-ші басылым. Алматы – 1966.

2. Т.Жанұзақов. Қазақ есімдерінің тарихы) лингвистикалық және тарихи-этнографиялық талдау). Жауапты ред. Кеңесбаев І.К. Қазақ ССР-ның Ғылым баспасы. Алматы, 1971.

3.Қазақтілініңтүсіндірмесөздігі. 4-том. Ж-К. Алматы, Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы, 1979. 679-бет. Ред. Б.Қ.Қалиев.

4. Қоңыров Т. Қазақ тілінің тұрақты теңеулері сөздігі. – Алматы: Ғылым, 1990-320 бет.

5. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. КеңесбаевІ.К. Алматы Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы, 1977ж. – 712 бет.

6. Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. Т.1. (А - Д): пер. С нем. И доп. О.Н.Трубачева под ред. Ис. Предисл. Б.А.Ларина. 2-е изд, стер. – М: Прогресс, 1986. – 576 с.

7. Тектіғұл Ж. Тарихи грамматика танымдары. Алматы: Ғылым, 1999. – 195 бет.

БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ПЕДАГОГ КРЕАТИВТІЛІГІН ДАМЫТУ

Білім – адам сапаларының өзгеруін басқаратын үрдіс болғандықтан, ол педагогикалық мамандықтың кәсіби біліктілік қабілеттерін дамытуға бағытталады. Сондықтан «адамды» өмір сүру барысында өзгеруге әлеуеті жететін ашық жүйе деп қарастырғанымыз жөн. Ол белгілі бір саладағы маман болғандықтан, «адамды» — маман тұрғысынан қарау «біліктілік» ұғымына шығарады. Біліктілік – бұл білімді меңгерудегі, тәжірбиедегі білімділікті, құндылықты бейнелейтін жалпы қабілеттілік. Бүгінгі күн мұғалімнің біліктілігін арттыруды жалпықоғамдық мәселе ретінде қарастыру қажеттігі туған кезең. Себебі білімді тереңдету, молайту, жетілдіру, арттыру жеке басы үшін ғана емес, қазіргі қоғамға қажет әрекет деп қабылдауымыз керек. Бұл мұғалімнің өз қызметінде табысқа жетуін ғана көздемейді, оның аясын одан әлдеқайда кеңірек қарастырған жөн.

Бүгінгі оқушы – ертеңгі қоғамның, елдің тірегін өмірге дайындаушы. Мұғалім мамандығының құндылығы да осында деп түсінгеніміз дұрыс.

Біліктілікті арттыру курстары арқылы мұғалімдерді оқытуда оқытушы жетекшілік, бағыт берушілік, ұйымдастырушылық, түзетушілік әрекеттерді атқаруы керек. Оқытушының осындай әрекетіне білім алушы мұғалімнің өзі де бойындағы бар білімін көрсете байланыс жасағанда ғана сапалы нәтижеге жетуге болады деп ойлаймыз. Мұғалімдердің өз білімдерін жүйелі көтеріп отырулары – олардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ететін негізгі фактор. Еліміздің білім беру саясатындағы көкейтесті мәселелердің бірі де осы мұғалімдердің біліктіліктерін жүйелі арттыру болып табылады.

Мұғалімдердің біліктілігін арттыру мәселесін зерттеген ғалымдар бұл саланың даму тенденциясын жан-жақты көрсеткен. Іс-тәжірибе барысындағы қиындық мұғалімнің кәсіби-педагогикалық қызметі мен даярлық деңгейіне қойылатын талаптар арасындағы сәйкессіздік салдарынан туындайтыны сөзсіз. Жас мұғалімдер оқушылардың өзбетімен әрекет ете білу дағдыларын қалыптастыру, оның қарқынын зерттеу, оқушылардың өзара қарым-қатынасын ұйымдастыру мәселелерінде қиындық көреді. Бастауыш сынып мұғалімдері оқушылардың пән мазмұны бойынша білімді меңгеруінен емес, сол бойынша жұмыс істету әдістерінен қиындық көреді. Сонымен бірге мұғалімдер оқу мақсаттарын қою, міндеттерін белгілеу және оның нәтижесін жоспарлау, қиындықты жеңу әдістерін іздестіру т.б. бойынша да қиындықтар көретіндігі байқалады.

Ұлттық білім берудің негізгі бағыты – адамды қоғамның ең негізгі құндылығы ретінде танып, оның рухани баюына, саяси көзқарасы мен шығармашылық белсенділігінің, кәсіби іскерлігінің қалыптасуына толық мүмкіндік беру, жағдай жасау. Сондықтан жас маманның бойында үш түрлі біліктілік қалыптасуы қажет: а) пәндік біліктілік. 

Пән бойынша алған теориялық білімі мен іскерлігі жатады. Теориялық білім пән арқылы беріледі. ә) педагогтік біліктілік. Педагогиканың негізін, ұстанымдарын, әдіс –тәсілдерін, сабақты ұйымдастырудың негізгі нысандарын білуі тиіс. б) технологиялық біліктілік. Білім берудің сапасын көтеру, өз бетімен іздену қабілетін қалыптастыру. Білімді де білікті маман даярлаудың мақсаты – маманның бойында іргелі де жүйелі білім, кәсіби іскерлік пен дағды, шығармашылық белсенділік пен еркіндік, мәдени ойлай білу қабілеттерін қалыптастыру болса, білім ғасырындағы білім берудің жаңа жүйесі нені оқыту (білім мазмұны), қандай жүйеде оқыту (құрылымы), қалай оқыту (педагогикалық технология) мәселелерін шешуге бағытталуда. Оқытушының қызметін өз дәрежесінде атқара алуы оның біліктілігіне байланысты. Атап айтқанда: гностикалық, педагогтік, қоғамдық –экономикалық, коммуникативтік. Білікті маманның тәрбиелеген шәкірті білімді болары сөзсіз. Ал білім – қоғам дамуының шешуші факторы.

Еліміздің бүгіні мен ертеңі өскелең ұрпақ еншісінде. Ал осы ұрпақты бүгінгі таңда жан–жақты, терең білімді, интеллектуалдық деңгейі жоғары өзбетімен ізденуге қабілетті етіп қалыптастырудың бірден-бір жолы – оқушыны шығармашылыққа жетелеу. Бұл мұғалімнен терең біліктілікті қажет етеді. Себебі шығармашыл ұстаз ғана шығармашыл тұлғаны қалыптастыра алады. Бүгінгі қазақстандық мектептерге қоғамның қарқынды дамуына ілесе алатын, заман талабына сай ойлайтын, ғылыми-әдістемелік білімі жеткілікті, педагогика мен психологияны терең меңгерген ізденімпаз мұғалім қажет. Бұл мұғалімнің кәсіби шеберлігінен көрінеді. Басқаша айтқанда, білім беру үдерісі мұғалімнің дайындық деңгейі мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол мұғалімнің өзін-өзі дамуына, өзіндік білім алуына және өздігінен шығармашылық түрде қызметтерін іске асыруға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта мұғалім білім беру жүйесіндегі кез келген қайта құрулардағы педагогикалық үдерістің негізгі субъектісіне айналып отыр. 

Біліктілікті арттыру құрылымына жаңаша көзқарас жаңартылған жүйеде педагогтердің мінсіз қызмет атқаруынан басталады. Облыс орталықтарында құрылған педагогтердің біліктіліктерін арттыру филиалдары: педагог кадрлардың қосымша білім беру жүйесіндегі білім беру қызметінің сапасына бірыңғай талапты; мазмұны, ұйымдастыру әдісі және түрі жағынан әртүрлі, бірақ қай өңірде болса да бірдей жоғары сапалы курстық дайындыққа педагогтердің қолжетімділігін; ұлттық деңгейдегі курстық дайындықтың сапасын басқаруды мониторинг жүйесінің көмегімен қамтамасыз етеді. Біліктілік жүйесіндегі мониторинг белгілеу, түзету және болжау қызметтерін жүргізуге мүмкіндік беретін инновациялық технологиялар арқылы жүзеге асады.
ҚАЗІРГІ САБАҚТА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Сулейменова С.К., Койшугулова Г.М.(Ақтөбе)
«Сабақ беру – үйреншікті жай ғана шеберлік

емес, ол – жаңадан жаңаны табатын өнер».

Ж.Аймауытов.
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманында ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту ешқашан да өзектілігін жоймақ емес. Бұл дегеніміз бүгінгі білім беру кеңістігінің жаңаруы, жаңа тұрпатты мұғалім, білім берудің жаңа парадигмаларының берер нәтижелерінің жемісі болмақ. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын инновациялық технологиялардың маңызы ерекше екендігі баршаға мәлім. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа инновациялық технологияны ендіруді міндеттейді.

“Инновация” ұғымына ғалымдардың түрлі анықтамаларды ұсынады. Мысалы, Э.Раджерс инновацияны былайша түсіндіреді: “Инновация- нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея”. Майлс “Инновация – арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін күтеміз», – дейді.

Н.Нұрахметов«инновация» түсінігіне мынадай анықтама береді: “Инновация, инновациялық үрдіс– білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі”. Н.Нұрахметов “инновация” білімнің мазмұнында, әдістемеде, технологияда, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өзінің жіктемесінде инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі:

• 
  жеке түрі (жеке – дара, бір-бірімен байланыспаған);
  
• 
  модульдік түрі (жеке – дара кешені, бір-бірімен байланысқан);
  
• 
  жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).
  

Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, инструменталдық және методологиялық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді. /Кларин М.В./

Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі /Монахов В.М./.

Технология – дидактикалық жүйенің процессуалды бөлігі. /Чошанов М./

Педагогикалық технология – практикада іске асырылатын педагогикалық жүйенің жобасы /Беспалько Б.П./.

Осы орайда математика сабақтарында пайдаланатын бірнеше инновациялық әдіс-тәсілдерге тоқталып қолдану тиімділігін былайша көрсетуге болады:

Оқу-тәрбие үрдісінде ғылымның негіздерін игерту үшін ізгілік, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық жауапкершілін арттырады.

- қоғам мен табиғат заңдылықтарын кіріктіру негізінде меңгеруі

Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы

Оқытудың мазмұны мен әдістері шығармашылық ізденіс іс-әрекет жасау негізінде адамның инновациялық қабілеттерінің қалыптасуына бағытталады.Саралау білімді терең меңгеруге, индивидуалды қабілеттерді, өзіндік шығармашылық ойлауды дамытады. Әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар оқушылардың өз мүмкіндіктеріне сәйкес тапсырмаларды белсене орындауына мүмкіндік береді.

Оқушылардың индивидуалды қабілеттіліктерін дамыту үшін, сабақта шығармашылық атмосфераны құруда жағымды жағдай жасайды.

«Адам-қоғам-табиғат” үйлесімдік бағыттағы дүниетанымында жүйелі саналы мәдениет қалыптасады;

Педагогика ғылымының алдыңғы қатарлы ғылыми жаңалықтарды тәжірибеде «бала –субъект», «бала-объект» тұрғысынан енгізіле бастайды да, ал ғылыми білімдер «оның тұрмысының әлеуметтік жағдайы мен іс-әрекетінің әлеуметтік нәтижесінің бірлігінде қарастырады.

Проблемалық жағдаяттар мен оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру мақсатында қолданылатын бұл әдіс күрделі тапсырмалардың шешілу әдістерін іздестіруді қамтамасыз етеді. Сабақта проблемалық жағдаяттарды іс-әрекетті, мәселені, жаңаны тану көмегімен қолданамын. Проблемалық жағдаяттарды сабақтың түрі кезеңдерінде: жаңа сабақты түсіндіруде, білімді бекітуде және бағалауда қолдануға мүмкіндік бар. Бұндай бейнеде проблемалық оқыту оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеруге бағыттауға, өзіндік ізденімпаздылығын, танымдық және шығармашылық қабілеттерін арттырады.

Оқушыларға өз бетінше білім толықтыруға, берілген тапсырманы терең түсініп, оның шешілу жолдарын болжалдауда, сонымен қатар әрбір оқушының жеке даму траекториясын анықтауда маңызды.

Оқытуда ойын технологияларын қолдану эмоционалдық және рационалдық бірлікке қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Сабаққа ойын сәттерін енгізу оқыту үдерісін тартымды, қызғылықты етеді, күрделі тапсымаларды шешуді жеңілдетеді. Өз тәжірибемде мен ойын технологиясын түрлі кезеңдерде пайдаланамын. Ұйымдастыру кезеңінде «Сабақтың тақырыбын тап», берілген білімді бекіту кезеңінде «Қатені тап» ойындарын ұйымдастырамын. Сонымен қатар ойын технологияларын викториналарда, қызықта математика сәттерінде де қолдануға болады. Жоғарыда аталғандардың барлығы оқушының ойлау көкжиегін кеңейтуге, танымдық әрекеттерін арттыруға, тәжірибелік әрекеттегі белгілі бір білік пен дағдыны қалыптастыруға бағытталған.

Оқыту тәжірибесінде кеңінен қолданылатын тапсырмалардың қатарында тесттік негіздегі тапсырмалар да орын алады. Аталмыш технологияны да ойын технологиясы тәрізді сабақтың әр кезеңінде қолдануға мүмкіндік зор:

• 
  түрлі типтегі тапсырмаларды орындауда;
  
• 
  индивидуалды, топтық, фронталды тапсырмаларды орындауда;
  
• 
  оқытудың басқа да әдіс-тәсілдерін сәйкестендіруде.
  

Сабақта белсенді өзіндік жұмыстарды ұйымдастыруда топтық технологияның мүмкіндігі зор. Бұл технология меңгерілген ақпаратты қайталап еске түсіруде статикалық жұпта, динамикалық жұп жұмыстарында қысқа мерзім аралығында барлық оқушылардың жұмыс үдерісіне қатысуына мүмкіндік береді, бұл жағдайда оқушы мұғалімнің, жауап берушінің роліне еніп, сабақта жайлы ахуал тудырады. Сонымен қатар берілген тапсырманы орындаған соң, өзін-өзі және өзара бірін-бірі тексеру жұмыстары жүзеге асырылады. Нәтижесінде оқушылардың жауапкершілігі артып, өз мүмкіндіктерін адеквадты бағалау қалыптастырылады.

Қазіргі таңда білім беру үдерісінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың алып отырған маңызы ерекше. Аталмыш технологияның негізгі басымдылығы ақпараттың басым бөлі көру арқылы меңгерілетін көрнекілігінде болғандықтан, оқыту үдерісіне ықпалы зор. Сабақта ақпараттық технологиялар білім беру және оқыту бағдарламаларын қолдана отырып, математикадағы әр түрлі тақырыптық бөлімшелер бойынша слайд-презентациялар, видео көрсетілімдер үшін мультимедиялық құрал-жабдықтарды қолданамын. Математика сабақтарында ақпараттық-коммуникацяилық технологияларды қолдану мультимедиялық мүмкндіктердің негізінде оқу үдерісін қызғылықты, тартымды етіп көрсетуге; сабақты түсіндіруде көрнекілік құралдар мәселесін тиімді шешуге; оқу материалын визуализациялауға мүмкіндік береді.

Шындығында да әрбір педагог жаңа инновациялық технологияны меңгеру барысында өзін-өзі дамытады және өзін-өзі қалыптастырады.

Әрбір педагогтың инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары: инновация туралы білімі; инновацияны жан-жақты меңгеруі; инновациялық іс-әрекет диагностикасын меңгеру; инновацияны тәжірибеге енгізу жұмыстары; инновацияны практикада дұрыс қолдану.

Сонымен жаңа инновациялық технологиялардың негізгі, басты міндеттері:

- әрбір білім алушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу;

- білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде тәрбиелеу;

- өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, дамыту;

- аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.

Тұжырымдай келе, жоғарыда аталған қазіргі заманғы инновациялық технологияларды сабақта пайдалану оқу үдерісінің тиімділігін арттыруға, математика пәнін оқытуда тиімді нәтижеге қол жеткізуге, пәнге деген танымдық қызығушылықты арттыруға зор мүмкіндік береді.

1. 
   Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006.
   
2. 
   Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004
   
3. 
   Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008
   
4. 
   Нағымжанова Қ. Инновациялықтехнологияныңқұрылымы. – А.:Өркен, 2007
   
5. 
   Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008.
   
6. 
   Ж.Садуова «Инновациялық технологияларды білім беруде қолдану».// Білім. Алматы, № 5, 2006ж., (22-24).
   

Қазір білім саласының қызметкерлері мен жұмыс беруші бизнесмендердің ойы бір жерден шығуда. Біз өндіріске нақты қажет және елдің дамуына үлес қосатын мамандарды оқытуға зор көңіл бөліп отырмыз.

Оң өзгеріске екі түрлі жағдай себеп болды деп ойлаймын.

Біріншіден, Ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен Мемлекеттік индустриалды – инновациялық даму бағдарламасы қабылданып, іске аса бастады.

Екіншіден, Елбасы бизнес өкілдерін қатыстырып, кадрлар даярлау жөнінде Ұлттық кеңес құру туралы бастама жасады.

Бірінші фактор – экономикаға кәсіби деңгейі жоғары мамандардың қажеттілігін арттырды.

Екінші фактор – еңбек нарығында кәсіби мамандарға деген ұсыныстың көбеюіне әсер етті. Техникалық және кәсіптік білім жүйесі бизнестің сұранысына бағытталды.

Нәтижесінде қазіргі кезде Қазақстанда техникалық және кәсіптік білімді басқарудың бұрын-соңды болмаған жаңа жүйесі пайда болды.

Біздің лексиконымызға алғаш рет «кәсіптік стандарттар» деген термин енді. Бұл термин жұмыс берушінің талабына сай, бітірушіні қайта оқытып жүрмейтін және әрбір бітіруші білуі тиіс талап ретінде қалыптасып отыр.

Өйткені бұл стандарттар жұмыс берушілердің сұранысы бойынша жасалады.

Мамандар даярлауда оқытудың дуальді жүйесі маңызды орын алады. Бұл жүйе дамыған елдерде өз нәтижесін беріп отыр.

Негізгі бөлім.

Біріншіден, оқыту өндірістің нақты сұранысына сай жүргізіледі және жұмыс берушілер өздеріне қажетті мамандарды алады.

Екіншіден, болашақ мамандар өз кәсібін қызығушылықпен оқиды және бітірген соң сол кәсіпорында қалуға ұмтылады.

Үшіншіден, бітірушілерге деген сұраныс пен оларды жұмысқа орналастырудың деңгейі жоғарылайды.

Бұл – еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына барынша әсер етеді.

Осылайша, бизнес, адам мен мемлекет мүддесін біріктіріп, үш жақты әріптестік орнатамыз.

«Білім туралы» Заңға «кооперативтік оқыту» деген жаңа ұғым және «Кәсіптік білім беру саласындағы әлеуметтік әріптестік» деген жаңа бап енгізілді.

Мамандарды даярлау, кәсіптік практиканы ұйымдастыру, жұмысқа орналастыру бойынша жұмыс берушілер мен білім ұйымдары арасындағы өзара байланыстың бағыттары анықталды.

Бүгінде білім мен бизнес қандай маман қажет деген сұрақты емес, оны қалай бірлесіп даярлау керек деген мәселеге көп көңіл бөліп отыр.Бұл – үлкен жетістік.

Кәсіпорындарда оқушы орындары, шеберханалар ашуды немесе бөлуді қамтамасыз ету керек.

Білім мекемелерінде оқу уақытының 60-70%-ын практикада өткізуді қамтамасыз ету бойынша кәсіпорындармен шарт жасалуы қажет.

Оқушылар кәсіпорындарда міндетті түрде стажировкадан өткізуді енгізу қажет.

Әріптестікті дамытудың келешегі зор.

Сондықтан ұсынымдарын барлық техникалық және кәсіптік құрылымдарға, бизнес-қауымдастықтарға, кәсіпорындарға, жергілікті атқарушы органдарға жеткізу қажет.

Білім берудің дуалды жүйесі диплом алған әрбір жастың кәсіби білікті маман болып шығуына септігін тигізбек. Әрі саланың бәсекелестікке қабілеттілігін арттырады. Сондықтан бұл бағыттағы жұмыс жалғаса бермек.

Айта кетейік, дуалды жүйе бірқатар Еуропа елдерінде мектеп бағдарламасына енген. Елімізде тәжірибелік оқыту енді қолға алынды.

Теориялық біліммен қатар практикалық дайындыққа ие болатын білікті мамандар дайындау мәселесін шешуге бағдарланған және бизнес – құрылымдармен, сондай ақ білім беру мекемелерімен сұранысқа ие болатын дуалды білім беру жүйесін енгізу мәселенің негізін қалаушы принциптері:

Оқу үрдісіне дуалды білім беру жүйесін сәтті енгізу келесі мәселелерді шешуге мүмкіншілік береді:

1. Талапкерлердің кәсіби өзін өзі билеуі;

2. Оқу мекемесінің тартымдылық беделінің артуы, студенттер контингетінің жоғарылауы;

3. Оқушылардың қызығушылығы мен сұранысына қарай бағдарламалар, элективті (икемді) курстар бағдарламаларын әзірлеу;

4. Мамандықты тереңірек ойланып таңдауға, социализация, тапқырлық пен шығармашылыққа бейімдейтін біліктіліктің дамуы;

5. Дуалды жүйе бойынша оқытылатын тұлғаның қажетті біліктілік пен еңбек дағдыларына, кәсіби білімге ие болып еңбек нарығында сұраныс деңгейінің жоғарылуы;

6. Бітірушілерді дайындау деңгейінің жоғарылауы;

7. Бітірушілерді одан әрі жұмысқа орналастыру, жұмыссыздықтың қысқаруы;

8. Бітірушілердің әлеуметтік бейімделуі;

9. Білім беру мекемелерінің жобаларды жүзеге асыру кезеңдерінде қосу арқылы кәсіпорындармен өзара әрекеттесу аясын кеңейту;

10. Білім беру мекемелерінің бәсекелесуге қабілеттілігін жоғарылату.

Халықпен және әлеуметтік серіктестермен ақпараттық – түсіндірме жұмыстарын жүргізу. Дуалды білім беруді жүзеге асыратын мекемелерді ресурстық қамтамасыз ету, эксперименталдық модульдерді жүзеге асыру.

 кәсіби – бағдар қызметі;

 оқу – теориялық қызметі;

• 
  кәсіби – практикалық қы