Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) – 30 сағат
жүктеу/скачать 1,31 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ш.Монтескье
- М.Лацарус
| Дәріс мазмұны:
1. Батыс ойшылдарының этнопсихологиялық идеялары 2. Антикалық ойшылдардың еңбектеріндегі әртүрлі халықтардың өмір сүру ережесі 3. ХІХ ғасырдың ортасындағы Германия халықтарының психологиясы зерттеу (В.Вундт, Лацарус, Штейнталь) Мақсаты: Ежелгі және орта ғасырлардағы этнопсихологиялық түсініктердің қалыптасуы, француз, неміс, ағылшын ойшылдарының этнопсихологиялық ойлары жөнінде студенттердің білімдерін кеңейту. Геродоттан бастап ежелгі ғасыр ғұламалары барлық елдердің ұлттарының тұрмыс салттарына, ұлттық ұстанымдарына үлкен назар аударды. Халықтардың ұлттық ерекшеліктері туралы білімдер елдер арасында тиімді жолмен сауда саттық және мәдени қарым – қатынас орнатуға мүмкіндік беріп отырды. Тайпалар мен ұлттардың бет пішіндеріндегі, салт-дәстүрлері мен мәдениеттеріндегі айырмашылықтарды қарастыра отырып ғұламалар сол айырмашылықтардың табиғатын анықтауға тырысты. Гиппократ (б э д 460-370ж ) ұлттардың физиологиялық және психологиялық айырмашылықтарын географиялық орналасу және климаттық жағдайлардың ерекшеліктерімен түсіндірді. Ұлы географиялық жаңалықтар кезеңінде Жер шарының тұрғындарының өмір салты мен мінезіндегі айырмашылықтарға үлкен қызығушылық туындағанымен, халықты ғылыми психологиялық бақылаулардың пәні жасаудың алғашқы қадамдары тек ХҮІІІғ. жасалды. Тағы да орта мен климат халықтар арасындағы айырмашылықтардың негізінде жатқан факторлар ретінде қарастырылды. Осылайша, интеллектідегі айырмашылықтарды анықтай келе, оларды климаттың сыртқы (температуралық) жағдайларымен түсіндірді. Интеллекет ғана зерттелмеді. ХҮІІІғ ағартушылары халық рухы түсінігін енгізді және оның географиялық факторлармен байлынсытылығы мәселесін шешуге тырысты. Француз философтарының ішінде географиялық детерминизмнің айқын өкілі болып Ш.Монтескье (1689-1755) табылады. Ол «көптеген заттар адамдарды басқарады: климат, дін, заңдар, басқару принциптері, өткен өмірдің үлгілері, дәстүр; осының нәтижесінде халықтың жалпы рухы пайда болады» деп түсіндірген болатын. Бірақ көптеген факторлардың ішінен бірінші орынға климатты көрсеткен. Философ, тарихшы Шарль Монтескье қоғамды – ұлттың рухынан көрінетін заңдылығы бар әлеуметтік ағза ретінде қарастырды. Халық рухы идеясы ХҮІІІғ тархының неміс философиясына енді. Көрнекті өкілдерінің бірі болып И.Г.Гердер (1744-1803) табылады. Ол халық рухын қарастыра отырып, «хылықтық жан», «халықтың жан» және «халық мінезі» түсініктерін бөлмеді. Гердердің көзқарасы бойынша, халық рухын сзімдері, тілі, істері арқылы білуге болады, яғни олардың бүкіл өмірін зерттеу қажет. Халықтардың мінезі туралы білімнің дамуына өз үлестерін ағылшын философы Д.Юм, ұлы неміс ойшылдары И.Кант, Г.Гегель қосқан болатын. Олар халық рухына әсер ететін факторларға қатысты ойлар айтып қана қоймай, сонымен қатар олардың кейбіреулеріне «психологиялық портреттер» ұсынды. Гельвеций өзінің «Адам туралы» деген еңбегінде ұлттардың мінез-құлық ерекшеліктерімен оған әсер ететін факторларға үлкен тарау арнаған. Оның пікірінше әрбір халық оның мінез-құлық ерекшелігін анықтайтын өзінше ойлау және сезіну қабілетіне ие. Барлық халықта бұл мінез- құлық өзгеріп, өшіп отыруы мүмкін. Ғұламаның пікірі бойынша мінез-құлық бұл қоршаған ортаны қабылдау әдісі. Көптеген ғылымдардың, соның ішінде этнография, психология және тіл білімінің дамуы ХІХғ. ортасында дербес ғылым саласы ретінде қалыптасуына әкелді. Бұл Германияда болғаны барлығына белгілі. Жаңа пәннің «негізін қалаушы-аталары» – М.Лацарус (1824-1903) және Г.Штейнталь (1823-1893) – 1859ж «Халықтар психологиясының және тіл білімінің журналын» шығаруға кірісті. «Халықтар психологиясы туралы ой» атты бірінші номеріндегі мақалада халықтар психологиясын – психологияның құрамына кіретін жаңа ғылымды – дамыту қажеттілігін олар жеке индивидтердің ғана емес, сонымен қатар тұтас қауымдастықтың рухани өмірінің заңдарын зерттеу қажеттілігімен түсіндіреді. Осы қауымдастықтардың ішінде (саяси, әлеуметтік-экономикалық, діни) халықты (яғни, біздің түсінігімізде этникалық қауым) бөліп көрсетеді. Бір халықтың барлық индивидтері «бірдей сезімдері, тілектері, қызығушылықтары» бар, олардың барлығы бір халықтық рухқа ие. Лацарус пен Штейнталь жаңа ғылымның негізгі міндеттерін бөліп көрсетті: 1) халық рухының психологиялық мәнін тану; 2) өмірде, өнерде және ғылымда халықтың ішкі іс-әрекеті жүзеге асатын заңдарды ашу; 3) белгілі бір халықтың ерекшеліктерінің пайда болу, даму және жойылуының негізгі себептерін анықтау. В.Вундт (1832-1920) – әлеуметтік-психологиялық білімдердің алғашқы формасы ретінде халықтар психологиясының негізін қалаушы. Вундт алғашқы этнопсихологиялық мақаласын 1886ж басып шығарды, кейін оны кітап етіп өңдеді және ол «Проблемы психологии народов» деген атпен 1912ж оры тіліне аударылып шығарылды. Өмірінің соңғы 20 жылында ғалым толықтай «Психология народов» атты онтомдық еңбегін шығаруға арнады. Вундттың негізгі идеяларымен танысқаннан кейін, ол халықтар психологиясының негізгі әдісі ретінде рухани өмірдің нақты-тарихи өнімдерін талдауды қарастырады. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|