Қожа мұхтар баһадырұлы ортағасырлық Отырар: тарихи-археологиялық деректер негізінде
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
| 3.5 «Сауда, ақша айналымы» деп аталатын бөлімде Отырар арқылы өткен ертедегі сауда жолдары баяндалудан басталады. Сауда жолдарымен келген шетелдік заттар баяндалады. ІІІ-V ғғ. жататын Көкмардан мазаратындағы қазбаларымыздан янтарь моншақтар табылды. Янтарь негізінен Балт жағалауынан немесе Карпат-Днепрлік өңірде өндірілген. Археологиялық зерттеулер янтарьдың сауда жолдары Әмудария мен Сырдария өзендері бойымен жүргенін көрсетеді. Орта Азияда янтарь саудасы біздің заманымыздан бұрын бірінші мыңжылдықтың ортасынан бастап б.з. V ғ. дейін кең өріс алған, ал Қытай еліне янтарь бұдан едәуір кейін, тек б.з. ІІІ ғ. бастап қана белгілі болған. Кейбір үш тұғырлы ыдыстардың түрлері Қытайдағы ыдыстарға жақын. Бұл да байланыстардың бағытын көрсетеді.
Отырар өңірінде табылған оймышты геммалар ирандық бағыттағы байланыстарды көрсетіп тұр. Мұндай тастар Жетіасар ескерткіштерінде кездескен. Олар ІІІ-V ғғ. жатады. Отырар ауданының Маяқұм ауылында тұратын Күләш Орынбаева сақтап келген гемманы Отырар қорық-музейіне тапсырды. Әже бұл тасты ақық деп атады, минерологияда мұндай тастар халцедон деп аталады. Оны Қызылқұм ішінен тауып алған екен. Тас бетіне үлкен тарам-тарам мүйізді бұғы бейнеленген. Қоңыртөбе мазаратынан бір топ сасанилік геммалар табылып отыр [24, с. 163-171]. Сыртқы сауда байланыстарының бағыттарын Отырар қазбаларынан табылған VІІ ғ. Соғды ихшидтерінің, Ферғананың түркі билеушілерінің, Қытайдың Тан әулеті мен бұқараның «гитрифи» үлгісіндегі теңгелері, Шаштың VІІ ғ. аяғы - VІІІ ғ. басындағы көне түркі теңгелері айғақтап тұр. Бұлар қала аралық, ел аралық сауда байланыстарының көрінісі еді. Жергілікті сауда-саттықтың дамуының айқын көрінісі деп жергілікті түркі билеушілері соқтырған бір бетінде арыстан бейнелі, екінші жағында таңбалары бар теңгелерді айтуға болады. Осы теңгелер Отырартөбе, Құйрықтөбе, Қоңыртөбе қалашықтарын қазу барысында табылған. Р.З. Бурнашеваның анықтауынша, олар VІІ-VІІІ ғғ. жатады және Отырардың төл теңгелері иеліктің қала мен ауыл-аймақ, отырықшы мен көшпелілер арасындағы сауданы қамтамасыз еткен. жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|