Қожа мұхтар баһадырұлы ортағасырлық Отырар: тарихи-археологиялық деректер негізінде
«ІХ ғ. - ХІІІ ғ. басы аралығындағы Отырар»
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
| 4.2 «ІХ ғ. - ХІІІ ғ. басы аралығындағы Отырар» деп аталатын бөлімде аталған мезгілдегі саяси тарих, қала жағдайы баян етіледі. Х ғ. басында бұл өңірді саманиліктер басып алады. Барабта 922-923 жж. әмір Насыр ІІ ибн Ахмад атынан соғылған мыс теңгелерге қарағанда саманилік әулеттің өкілімен қатар Барабта Әлі (Али) атты кісі әкім болған [29]. Теңге соғу қаланың экономикалық тұрғыдан өсіп-көркеюінің бір айғағы.
Х ғ. аяғында қарлықтар арасынан шыққан қарахан әулеті саманиліктерді талқандап, Орта Азияны өзіне бағындырады. Отырар қарахандар билік жүргізген жеке иелікке айналды. Сафи ад-дин Орын Қойлақының «Насаб-намасында» қарахандықтардың Отырарда болған билеушілерінің тізімі беріледі: «Қылыч Арслан хан Отрарда келіб 40 йыл падшаһлық қылды. Анық оғлы Ысмайыл хан. Анық оғлы - Йлйас хан. Анық оғлы Ахмад хан. Анық оғлы – Санжар хан. Анық оғлы - Хасан хан. Анық оғлы- Мұхаммад хан, лақабы Білге хан ерді. Анық оғлы- Дадбек хан. Анық оғлы - Абд ал Халық хан. Жұмласы Отрарда турур ерділар» [25, 26-б.]. Б.Д. Кочневтің пікірінше, Отырардағы соңғы қарахандықтың аты Шамс ад-Дүнйа ва д-Дин (немесе Тадж ад-Дин) Кутлук Билга-хакан Хасан б. Абд ал-Халик болды. Ол һижра бойынша 590-600 жж. билікке келіп, 1210-11 жж. биліктен айырылды. Оның алдында әкесі Абд ал-Халик Отырарда билік жүргізді [30, с. 109-120]. Қарахандықтар дәуірінде түркілер арасында ислам діні тарады. Түркі сопыларының басында Қожа Ахмет Иасауидің ұстазы Арыстанбаб тұрды. Кейін де Отырар түркі сопыларының орталығы болды. Сафи ад-дин Орын Қойлақы [25, 29-б.] шежіресінде бұл жөнінде мынадай мағлұмат бар: «... Ахмад Йасауи Суфи Мухаммад Данышмандга ижазат берді: «Суфи Мухаммад Данышманд Отырарда 40 йыл суфра тутди..Мазары Отрарда суфиханада турур. Суфихананың йер суйны 300 қызыл алтунға еліден сатқұн алды. Суфи Мухаммад Данышманд ханакаға уақыф қылды». ХІІ ғ. 30-40 жылдары қарақытайлар (кидандар) барлық дерлік қарахандық иеліктерді өздеріне қаратты. Жатжұрттықтардан қысым көрген Отырардың ең соңғы қарахандық билеушісі ал-Хакан ал-Әділ Шамс ад-Дуниа ва-д-Дин Кутлуг Білге хақан (лақап аты Тадж ад-Дин Білге хан) діні бір ғой деп хорезмшах Мұхаммедты қоштады. Фараб қаласы Испиджаб, Тараз, Субаникет, Сауран қалаларымен қатар хорезмшах Мұхаммедтің Кучлукпен болған соғысы барысында 1211–1215 жж. қиратылған деген хабар бар [31, с. 86]. Каталог: wp-content -> uploads -> 2013 2013 -> Ф 7 –007-02 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 2013 -> Мазмұны Кіріспе–––––––––––––––––––––––– 3-9 2013 -> Мазмұны Кіріспе Тарау -I. Кеңестік шығармашылық интеллигенциясы калыптасуының бастапқы кезеңІ 2013 -> Жанғабыл Қабақбаев, Қазақстан Республикасы журналистер Одағының 2013 -> Әл Фараби дүние жүзілік мәдениет пен білімнің Аристотельден кейінгі екінші ұстазы атанған. Ол данышпан философ, энциклопедист ғалым, әдебиетші ақын, математик. Әл Фараби 870 ж 2013 -> Өмірбаяны ІІ негізгі бөлім 2013 -> Ф 15-07 Қазақстан Республикасының білім ЖӘне ғылым министрлігі 2013 -> Кіріспе. Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмысының өзектілігі жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|