«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»

басым кӛпшілігінің қҧнары аз болғандықтан ауылшаруашылығы ҥшін 
жарамсыз болып келеді.
Қазіргі таңда Республика жерінің 70 пайзы әр тҥрлі дәрежеде 
дегдарацияға-бҧзылуға ҧшырап шӛл далаға айналуда. Жылыжай қҧнарлы 
топырақта соғылса, ол жердің топырағы субстратты пайдаланғандықтан 23 
жыл демалып ӛзінің қҧнарлығын жоғалтпайды. Сонымен қатар дақылдың ӛсіп 
дамуын әр тҥрлі этаптарға бӛліп тастауға болады, яғни 1ші этапта дақыл 
тҧқымынан ӛсіп –кӛктейді, одан соң оны кең басқа субстратқа кӛшеттеп 
ауыстырады. Бҧл жерде ӛсімдік кҥш алып, бойы ӛсіп жетілгеннен кейін, соңғы 
этапта оны субстратты қап деп аталатын қапқа отырғызады.
Жылыжай бағасы.
Қәзіргі таңда әлемде жылыжайдың ҥш тҥрі кең 
тараған. Олар: шынылы, пластикалық және пленкалы. 
Осылардың ішіндегі ең қымбаты және жйі қолданылатыны, бҧл 
шыныдан жасалған жылыжайлар. Бірақ бҧл жылыжайларды салудың 
қиындығы кӛп және олар қол еңбегін кӛп қажет етеді, ӛйткені 1 га комплексті 
салу ҥшін массасы 100 тонна шыны қажет. Сонымен қатар шынының жоғары 
жылу ӛткізгіштік қасиеті жылудың кӛп мӛлшерде шығындануына алып келеді. 
Сондықтан оның каркасын тҧрғызып шынымен жабу ҥшін, ауданы 1 
гектар жылжай қҧрылысы кемінде 800 мың евро тҧрады және бҧған қосымша 
жарыққа, жылуға, суаруға кететін шығындарды қосу керек. Сонда орта есеппен 
ауданы 1 гектар жылыжай салу ҥшін кемінде бағасы 2 млн. евро болатын 
қаражат керек. 
Жылыжай 
конструкциясын 
таңдауда 
оның 
қандай 
сферада 
пайдаланатындығына кӛңіл бӛлу қажет, ӛйткені жылыжайда раушан гҥлін 
ӛсіретін болсақ ол 50% рентабелділік береді, хризонтемма гҥлін ӛсірудің 
рентабелділігі 60-65%, ал кӛкӛністердің кӛрсеткіштері тым тӛмен. 
Мамандардың есептері бойынша кӛкӛніс дақылының рентабелділігі 15%-дан
30% аралығында және ол жылыжай салынған аймаққа, пайдаланылатын жылу 
кӛздеріне және алынған ӛнімді ӛткізетін жердің арақашықтығына байланысты. 
Сондықтан жылыжайларда кӛкӛніс ӛндірісіне қарағанда гҥл ӛсіру -40-
50% жоғары пайда береді. Гҥл ӛсірілетін 1га жылыжайлардың ӛзінің қҧнын 
ақтауы максимум 34 жыл, ал кӛкӛністің ӛзін-ӛзі ақтауы 56 жылға созылады. 
Бҧл шын мәнінде ӛте ҧзақ мерзім, ӛйткені кредит беретін банктар мҧндай ҧзақ 
мерзімге кӛнбеуі мҥмкін. 
Сонымен қатар жасанды субстраттардың қҧны –дақылдың беретін 
ӛнімінің бағасына да әсерін тигізеді. Ӛйткені жасанды субстраттарда ӛскен 
дақылдарды белгілі бір биіктікке ілетін жіптер мен субстрат салынған латоктар 
желісі, қоректік ерітіндіні беріп шығаратын дренаждар жҥйесі, тыңайтқыш 
беретін торап мен тамшылатып суару жҥйесінің бағалары ескерілуі қажет. 
Барлық бӛлінген қаражаттың ең кӛп бӛлігі 50% жылу мен ветиляция 
жҥйелеріне кетеді, бҧған қосымша шығын –қаражаты қараңғылау пердесіне, 
жылу жинағыш экранға және микроклиматты реттейтін автоматтандырылған 
жҥйеге жҧмсалады. Сонымен қатар барлық бӛлінген қаражаттың 2/3 бӛлігі 
жылыжайды кҥтіп ҧстайтын персоналдың айлығына кетеді. 

Егер соғылатын жылыжайларда қҧны бойынша бағалайтын болсақ ең 
қымбаты бҧл Израйль елінің фирмалары шығарған жылыжайлар, ӛйткені олар 
ең жақсы қәзіргі заманғы қҧралдармен жабдықталған, олардың жасаған 1 га 
жылыжайының бағасы 2 млн. евродан асады.
Ӛзінің сапасы жӛнінен Израйль елінің жылыжайларынан кем тҥспейтін 
бҧл Ресей елінің фирмалары жасаған жылыжайлар, олардың бағасы 1га 
жылыжай ҥшін1,1 млн. евро. Бҧлардың негізгі кемшілігі жылыжай 
комплектациясы толық емес, оны толықтыру ҥшін кейбір жабдықтарды осы 
Европа елдерінен қосымша сатып алу керек.
Турция елінен шығарылатын жылыжайлардың бағасы осы Израиль мен 
Ресейде шығатын жылыжай бағаларының ортасында, бірақ олар толығымен 
Турция елінен шығатын қҧралдармен толық жабдықталған.
Оңтҥстік Корея елінен шығарылған ауданы 1 га жылыжайлардың бағасы 
700.000 доллар, бірақ бҧларда толық жабдықпен келмейді.
Ең арзан баға бҧл Қытай елінен шығайтын жылыжайлардың бағасы, 
ауданы 1га жылыжай 250.000 доллар тҧрады. Бҧл жылыжайлар тамшылытып 
суару және вентиляциялық жҥйесімен, қаранғылайтын пердемен қамтамасыз 
етіліп, поликарбонатпен жабылады олардың жҧмыс істеу мерзімі 110 жыл, ал 
пленкамен жабылатын жылыжайлардың жҧмыс істеу мерзімі 57 жыл. Бҧл 
жылыжайлар толық жабдықтармен жабдықталмаған. 
Қәзіргі кезде кӛптеген жылыжай шығарушы елдердің ӛндіріс 
орындарының ӛкілеттері Қазақстанда бар, оларға сҧраныс беру арқылы осы 
жылыжайларды алуға болады. 
Жылыжай кӛрсеткіштерін салыстыру. Жалпы жылыжайлар ірі 
ӛнеркәсіптік жылыжайлар мен майда жылыжай кӛрсеткіштер тҥрінде болады.
Ӛнеркәсіптік жылыжайларды барлық аймақтарда 
салуға болады. Маусымаралық кезеңде базарды кӛкеніс ӛнімдерімен толық 
қанағаттандыра алады, бірақ дайын ӛнімдердің ӛзіндік қҧны ӛте жоғары- 
қымбат болады.
Майда жылыжайларды (жылыту жҥйесімен) салу Оңтҥстік аймақтарда 
жҥзеге асады және маусымаралық кезеңдері базарды кӛкеніс ӛнімдерімен 
жарым-жартылай қамтамасыз ете алады.

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: