ауа режимін ретке келтіру арқылы және басқа шаралардың кӛмегімен,
ӛсімдіктердің қоректену жағдайын жақсарта отырып, 1 г қҧрғақ
заттың пайда
болуы ҥшін жҧмсалатын су шамасын айтуға болады. Алайда, қҧрғақ заттың
пайда болуы ҥшін жҧмсалатын судың азайғанына қарамай, тыңайтылған жердің
бір гектарға жҧмсалатын жалпы ылғалдың қоры ҧлғаяды, ӛйткені оның ӛнімі
ӛседі. Мҧндай жағдайда ылғал мейлінше тиімді пайдаланылады.
Топырақ ылғалы - топырақ тҥзілудің маңызды факторларының бірі.
Топырақ қҧнарлығы да ылғал мен байланысты. Топырақ ылғалдылығы оның
қҧрылымының тҥзілуіне, физика- механикалық қасиеттеріне әсер етіп,
топырақты ӛңдеу сапасын және оған жҧмсалатын
шығынды болжауға
мҥмкіндік береді.
Топырақтың ылғал мӛлшері -2 тҥрге бӛлінеді:
1) топырақ ылғалдылығы 2) Топырақтағы ылғал қорымен
Топырақ ылғалдылығы –белгілі бір топырақ кӛлеміндегі ылғал
массасының ал кӛлемдегі қҧрғақ топырақ массасына қатынасы, ол %-ен
ӛлшенеді. Мҧндай ылғалдылықты –массалық (салмақтық)
ылғалдылық деп
атайды.
Ылғал кӛлемінің топырақ кӛлеміне қатынасын –кӛлемдік ылғалдылық деп
атайды. Кӛлемдік және массалық ылғалдылықтың байланыс теңдеуі
β
о
= p
1
β
m
Мҧндағы; β
о
-кӛлемдік ылғалдылық; β
m
-массалық ылғалдылық;
p
1
-топырақ
тығыздығы
Ылғал қорын, әдетте белгілі бір топырақ қабаты ҥшін анықтайды. Оны
шамамен м
3
/га немесе мм ӛрнектейді. 1мм. су қабаты= 10м
3
/га сәйкес келеді.
Ылғал қорын анықтау ҥшін әр топырақ қабатының ылғалдылығын мына
теңдеу бойынша анықтайды.
n
W= 10.000 ∑ hi β
о
i
Мҧндағы; n- қабат саны; β
о
- hi –қабатындағы топырақтың кӛлемдік
ылғалдылығы.
Қәзіргі кезде топырақтың ылғалдылығын далалық жағдайда анықтаудың
әр тҥрлі тәсілдері қолданылып жҥр. Ылғалдылықты ӛлшеудің 4-
тәсілі жиі
қолданылуда. Олар:
1.Салмақтық - топырақ ҥлгілерін кептіруге және ӛлшеуге негізделген.
2.Тензометрлік –фаза шекарасында пайда болатын топырақ ылғалын
тартатын беттік кҥштерді ӛлшеуге негізделген.
3.Радиоактивтік –радиоактивтік сәулелену кӛздерінің ӛзара әрекеттесуіне
негізделген.
4.Электрлік – топырақ ылғалдылығына тәуелді электрлік қасиеттерін
ӛлшеуге негізделген.
Топырақтағы судың тҥрлері оның агрегаттық кҥйімен, оның қатты және газ
тәріздес бӛліктерінің ӛзара әрекеттесуімен анықталады. Топырақ ылғалы 2-
топқа ажыратылады.
1.Байланысқан ылғал –ол
химиялық байланысқан, кристалданған,
физикалық (адсорбцияланған) байланысқан деп аталады.
2. Еркін ылғал.
1) Химиялық байланысқан - ылғал топырақтың минералдардың
молекулаларының қҧрамына гидрооксиндік он топтары тҥрінде кіреді. Бҧл
ылғалды 400-800
о
С қыздыру арқылы ғана бӛліп алады. Осы кезде минерал
бҧзылады, химиялық байланысты су ӛсімдіктер ҥшін
пайдасыз, топырақта
қозғалмайды және булануға ҧшырайды.
2)
Достарыңызбен бөлісу: