Омская гуманитарная академия

1. 
   Алехина Е.В. Организационно - деятельностные особенности функционирования православного детского лагеря / Е.В. Алехина // Человек и общество: история и современность: межвузовский сборник научных трудов. - Воронеж: ВГПУ, 2003. - С. 142 - 147.
   
2. 
   Байбородова Л.В. Воспитательная работа в детском загородном лагере / Л.В. Байбородова М.И. Рожков. - Ярославль: Академия развития, 2003 - 256 с.
   
3. 
   Буданова Г.С. Летняя страна детства / Г.С. Буданова // народное образование. - 2001. - №3. - С. 26 - 34.
   
4. 
   Игра в тренинге. Возможности игрового взаимодействия / Под ред. Е.А.Левановой. - СПб.: Питер, 2006. - 208 с.
   
5. 
   Методика воспитательной работы: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. В.А. Сластенина. - М.: Издательский центр «Академия», 2005. - 144 с.
   

Қазіргі Француз ғалымдарының айтуы бойынша, әлемде 6551 тіл бар. Соның ішінде қазақ тілі сөйлеушісі көп 70 тілдің қатарына кіріп тұр. Алайда, алдыңғы 125 - 130 жылдар шамасында біздің тіліміздің жойылу қаупі тұр. Міне, біздің жұмыс істейтін тұсымыз осында.Не болса да, өзімізден бастауымыз қажет. Барлық халық болып, ел болып, тілімізді аман алып қалып, оны одан әрі дамыту болмақ. Қазақта «Көш жүре түзеледі» деген сөз бар. Егер біз отаршыл тілдер үстемдігіне төтеп беріп, интернет жүйесіне тілімізді қосып, заман ағымына, заман көшіне қосыла алсақ, көшпен бірге жүріп, бәлкім, түзеліп те кетер едік. Әзірге асықпаған арбамен қоян қуып жететін заман емес екендігін ескеріп, тіл саясатын нақты қолға алып, жүрісімізді жылдамдатпасақ, әліптің арты неге айналатындығын ойлаудың өзі қорқынышты.

Қазіргі жаһандану дәуірінде, Қазақстан бірнеше сырт мемлекеттердің қоршауында тұрғаны анық. Олай болса, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың сөзімен айтсақ: «біздің ұрпағымыз өзіне тән тектілігімен, бұлалығымен, жасқануды білмейтін тәкаппарлығымен, батылдығымен, айлалығымен дараланатын Барыс болмақ. Ол, ешкімге бірінші болып шабуыл жасамайды, әрі тікелей соғыстардан тартынатын болады. Бірақ, ол өзінің еркіндігі, тұрағына, ұрпағына қатер төнген жағдайда, ол бұларды басын тігіп, бойындағы барын салып қорғайтын болады. Ол сыптай да, серпінді болуға және семіздік пен жалқаулыққа бой алдырмауға тиіс, әйтпеген күнде ол қатаң табиғи ортада өмір сүре алмайды» - деп тұжырымдаған [7]. Ендеше, бүгінгі жас ұрпақты ұлттың ұлы ұлыларының үлгісінде оқытып, тәрбиелеу-қазіргі заманның алға қойып отырған міндеттерінің бірі болса керек.

1. 
   Бес ғасыр жырлайды. 2 томдық / құрастырған М. Мағауин. - Алматы: Жазушы, 1989. - 384 б.
   
2. 
   Сапаргалиев Г. Карательная политика царизма в Казахстане (1905 - 1907 гг.). Алма - Ата, 1966. - 250 с.
   
3. 
   Көпеев М.Ж. Екі томдық таңдамалылары. - Алматы: Ғылым, 1991. - 150 б.
   
4. 
   Қазақ ССР тарихы. 5 томдық. - Алматы: Ғылым, 1982. - 595 б.
   
5. 
   Казахская ССР Краткая энциклопедия. т.1. - Алма-ата, 1995. - 550 с.
   
6. 
   Н. Назарбаев: Қазақстан - 2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы: Білім, 1997, 176 б.
   
7. 
   Назарбаев Н.Ә. Мұғалімдердің ІІ съезіндегі сөзі. // Егемен Қазақстан. - 2001. - 3 ақпан.
   

Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:

• 
  жеке тұлғаны дамыту;
  
• 
  қатысушылардың әлеуметтік-психологиялық компетенттілігін, білімін көтеру;
  
• 
  қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру;
  
• 
  өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту;
  
• 
  өзін-өзі және басқалардың толық тану;
  
• 
  жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестілікті жоюға әсер ету.
  

Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктерін туралы тоқталып өтейік. Кез-келген практик-психолог өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр турлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, «тренинг» ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау.

Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі.

Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттгегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі.

Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі.

Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі - өзінің жекедаралық қасиеттерін арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді. Ал ол үшін ең бастапқы жағдайда адам өзін жеке тұлға ретінде қабылдап және түсіне білуге үйренуі қажет. Тренингтердің жағымды нәтижелі болуына жаттықтырушыға бірнеше талаптар қойылады:

• 
  қоршаған жағдай туралы мағлұмат;
  
• 
  қатысушылар саны қаншалықты үлкен;
  
• 
  бөлме көлемі қандай;
  
• 
  бөлме жаңғырығын, акустикасы қатысушыларға түгелдей естіледі ме;
  
• 
  жаттығудың негізгі құрылымы қандай;
  
• 
  қандай оқу құралдары қолданылмайды;
  
• 
  жаттықтырушы бөлменің қай бұрышында тұрады;
  
• 
  плакат, тезис, резюмелер қолданылады ма;
  
• 
  орындықтар қалай орналасқан;
  
• 
  бөлмеде сағат бөлу қажет пе.
  

• 
  білімдерді толық меңгеру;
  
• 
  жаңаны үйрену мен тапсырманы орындау барысында және топтық қарым-қатынас өрісңнде ептілік иен дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  табысты бірлескен іс-әрекет орнатуды дамыту;
  
• 
  өзін-өзі және басқа адамдарды танудың толық және тепе-теңдік мүмкіндіктерін дамыту.
  

• 
  Мен қандаймын?
  
• 
  Мен не істей аламын және осыны қалай қолдану керек?
  
• 
  Менде жоқ қасиеттерді мен қалай дамытуым және икемдеуін керек?
  

• 
  сәлем беру рәсімі;
  
• 
  жаттығу тапсырмалары;
  
• 
  үй жұмысы, өткен сабақтың рефлекциясы;
  
• 
  тапсырманың негізгі құрылымы;
  
• 
  өткен сабақтың рефлекциясы;
  
• 
  қоштасу рәсімі.
  

Қатысушылармен жүргізілетін дамыту-түзету жұмыстарының құрылымында келесі бөлімдер ерекшеленеді:

Білім беру орындарындағы оқыту ісінде теориялық даярлық, қоғамдық, педагогикалық және арнайы ғылымдардағы меңгеру психолог мамандарының қызметімен үйлестіре жүргізіледі, ал оны ұйымдастырудың негізгі формасы - тренинг екенін дәлел. Тұлғаның жаңа орта енуі, құрбыларымен дұрыс қарым-қатынас жасай алуы дұрыс ұйымдастырылған топтық жұмыстарға байланысты.

Тренинг мақсаты - адамды нақты тапсырманы орындауға қажетті білім, шеберлік және бағытпен қамтамасыз ету. Тренингте өзгеріс, нәтиже бірден көрінеді. Осы міндеттерді шешу кезінде ұймдастырылатынтренингтеңдігін түрлері де ерекшеленеді. Рөлдік тренинг, видеотрениг, қарым - қатынас тренинг, іскерлік қарым-қатынас тренинг, мәдениетаралық өзара әрекет және т.б. Тренингтер белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзете, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуін мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызуға көмектеседі. Тренинг принципіне жататындар:

1. 
   Белсенділік принципі.
   
2. 
   Зерттеу және шығармашылық қатынастағы принцип.
   
3. 
   Мінез құлық объективтілік принципі.
   
4. 
   Қарым-қатынаста субъек, субъектілік принципі.
   
5. 
   Шындық принципі.
   
6. 
   Қазір, осы жерде принципі.
   

Тренинг арқылы жақын адамдардың адамдық қасиеттерін ашып, бағалауға көмек беріледі, сөйлеу мәдениетін, тұлғаның қоғамдық өзін ұстау іскерлігін және әдептілігін ережелерін сақтаудан енгізген. Дұрыс ұйымдастырылып, жүргізілген тренинг жеке тұлға қалаптасуының жетекші құралы екендігіне толық сенімдеміс.

Әлеуметтік психологиялық тренинг арнайы ұйымдастырылған қарым-қатынас формасы. Тренингтің бұл түрін тек психология маманының қызметкерлері ғана емес арнайы психологиялық білімі жоқ мұғалімдер де сабақ беру барасында қолдана алады. Оқу және тәрбие жұмысына жағымды өзгерістер енгізуге, оқу процесін белсендіруге тренингтердің ықпалы жоғары. А.С. Прутченков мектептегі әлеуметтік - психологиялық тренинг еңбегінде, дұрыс ұйымдастырылған тренингтің оқушыларға жағымды әсер, ұйымдастырушының шеберлігі, педагогикалық қақтығысты реттеуші құрал екендігін атап көрсеткен.

Кез келген тұлғының жаңа ортаға бейімдулуі, құрбылар арасында үйлесімді қарым-қатынас орнатуы, өзін дұрыс таныстыра білуі және т.б. жағдайлары кейде айналасындағылар тарапынан ұйымдастырылған әрекеттерге да байланысты әсер етеді. Сондықтан ең алғашқы кездесуде Танысу тренингін жүргізуге болады. Бұл тренингтерде қолданылатын ең басты жаттығу болғандықтан қатысушыларды жұмысқа жауаптылықпен қарым-қатынас жасауға жұмылдыру қажет. Кейде жай ғана танысу мен кездесу адамды түсінуге үлкен маңыз береді. Адам туралы ақпаратты тек сыртқы келбетінен ғана емес, сөзі арқылы да есте сақтауға болады.

Шеңбер бойынша сөз тізбегі ойыны тренинге қатысушылардың сөздік мағыналы ойлауын, топтық қатынасын, сөйлеу мәнеріне дамытуға ықпал етеді. Ойынның ережесі: Қандай да бір қарапайым сөйлем таңдап, қатысушылар сол сөйлемді түрлі дауыс ырғағымен жалғастырулары қажет. Мысалы, Біз компотентті, кәсіби білімді маманбыз. Енді оң жақтағы ойыншыдан бастап осы сөйлемді кезекпен айтамыз. Ойынның әр қатысушысы сөйлемді жаңа интонациямен айтуы тиіс сұраулы, қуанышты, таңқалушы, немқұрайлы және т.б. Егер қатысушы жаңа дауысқа сала алмай айтылғандай қайталаса ойынан шығарылады.Осылайша ойын бірнеше рет ойналады. Басқа адамның интонациясын қайталауға болмайды.

Комплимент ойыны.

Жаттығудың тапсырмасы - қатысушылардың бірін бірі түсінісуі арқылы эмпатия деңгейін көтеру тіл табыса алу қасиеттерін, бірі бірін толық тануын дамыту. Тренингке қатысушылар шеңбер бойымен орналасады. Кез келген қатысушы жағымды комплимент айтады. Ал қалғандары ол кімге арналғанын табады. Комплимент алған қатысушы ойында әрі қарай жалғастырады. Барлық түгелдей жағымды эмоция алмайынша ойын аяқталмайды.

Осы жаттығу тренинге қатысушылардың қаншалықты қызығушылықпен тапсырмаларды орындағандарын дәлелдейді.

Тренинг аяқталғаннан кейін қорытынды тренигте «Тренинг саған не берді?» деген сұраққа қатысушылар өздерінің ойларын ортаға салады.

Осыдан тренинг нәтижесінде бірлескен іс-әрекет қарым-қатынас қабілетін арттырып қана қоймай, сонымен қатар тұлғаның дамуы мен өзгеруіне тікелей ықпал етеді.

Іскерлік ойын «Жағымсыз қасиеттерін жәрмеңкесі».

Ойын ережесі: Шеңберде қатысушылар өздеріне жағымсыз деген қасиеттерін атайды. Олардың тізімі тақтаға жазылады. Осылайша жағымсыз қасиеттерін тізімі құрылды. Топтың міндеті осы жағымсыз қабылдау себептерін анықтау болып табылады. Ал жағымды сипаттама жасап, сол қасиетті қорғап алған қатысушы оны өзіне алады.

Жоғарыдағы жаттығудан кейін эмоциялық қысымды шығару арт-терапиялық тапсырма орындалады.

Тапсырма ережесі: Қатысушыларға А4 және А1 / 4 қағаз беріледі. Олар А1 / 4 қағазға жағымсыз көңіл күйін тусіреді. Сол қағазды үлкеннің үстіне жапсырып өзінің қалауы бойынша суретті жалғастырады. Кішкентай қағазды жапсырар алдында мына сөздерді айту маңызды Өмірді ашық, жарық, көңілді жағдайлар өте көп. Сурет қатысушының қалауы бойынша, өзі қалай өзгерткісі келгенше салынады, боялады.

Тапсырманы қорытындылау үшін талқылау сұрақтары беріледі:

- Суретте ненің бейнесі салынған?

- Осы суретті салғанда қандай сезімде болдыңыз?

- Бұл сурет сізге нені көруге әсер етті? т.б.

Ойын ережесі: Қатысушыларға келесі тапсырмалар беріледі. Олар жылдам жауап қайтарулары тиіс:

• 
  Қандай жағдайда үстелде тамақ жеуге, ал үстелде отыруға болады.
  
• 
  Астроном айға телескоппен қарап тұр, ал егер оған айдан біреу қарап тұрма ше?
  
• 
  Полмен потолокты аударыңыз.
  
• 
  Картинаны аяғынан басына төңкеріңіз.
  
• 
  Кеме мен балықтың ауада ұшып жүргенін елестетіңіз.
  

Сонымен танымдық белсенділік адамның өмірлік іс-әрекетінің, әсіресе білім, ғылым, өнер салаларында бөлінбейтін біртұтас бөлшегі. Топта үйлесімді қарым-қатынас орнауы үшін адамның, оқушының, маманның, және т.б. іс-әрекетін сапалы ұйымдастыру, ақпаратты жүйелеу, оны қабылдауға жағдай жасай отырып, бағыт, бағдар беру болып табылады.

Оның дәлелі ретінде психологиялық тренинтер жүргізу арқылы тұлғаның танымдық белсенділігін дамытуға тиімді қол жеткізуге болады.

«Күн шуақты алаңқай» жаттығуы.

Мақсаты: Қатаюдан арылу, жылы достық қарым-қатынасты қалыптастыру.

Нұсқау: Елестетіңіз, күн шуақтын көк шалнын алаңқайда, дем алып отырмыз. Күн шуағы көздеріңізге қарайды. Көздеріңізден беттеріңізге қарай жылжиды. Алақандарыңызбен сипалаңыздар. Ол ары қарай маңдайыңызға, мұрынызға, ауызыңызға, бетіңіздің ұшына, иегіңізге түсті. Одан кейін мойыңыздан, қолыңыздан денеңізге, арқадан сипап өтті. Күн шуағы сізді жылытты.

«Күн шуақты алаққай» қызыл - сары, қош иісті, әсем гүлдерге толы. Өз өзіңіздің ұнатқан гүліңіздің түйіп, жылы лебізіңізді, тілегіңізді білдіріңіз.

Тиімді жұмыс атқару үшін маман өзінің беретін пәнін, әр түрлі әдіс-тәсілдердіжетік білуі керек, оқушылармен тығыз қарым-қатынаста болуы қажет. Осы мәселелерді әрдайым сабақта, сабақтан тыс уақытта, белгілі бір мақсатта емес, әр түрлі жағдайларда қолданып отыру, атқарылған жұмыстардың нәтижесін көрсетеді.

Баланың жеке тұлға ретіндегі дамуы, өзіндік көзқарасының қалыптасуы, ой-өрісінің кенеюіне психологиялық диагностиканың қосар үлесі мол. Адамды байқағыштық пен байсандылыққа, зейінділік пен зеректілікке, тапқырлық пен ойланғыштыққа баулып, тәрбиелейтін де - осы ғылым.

Қорыта айтқанда, кәзіргі кезде қоғамдарынды, қабілетті адамдарды қажет етеді. Жеке тұлғанын рухани өсуіне психологиялық-педагогикалық жағдай жасай отырып, өз ортасында және өзге ұжымды өзін еркін сезіне алуға тәрбиелеу, өзіне-өзі сенімді, жауапкершілік қасиетті сінірген тұлға ретінде қалыптастыру қажет. Жас нәрестенің дені сау болса, отбасына зор қуаныш пен бақыт әкеледі. Еліміздің өркениетті қоғам құру үшін, тәрбиелі, дені сау азаматтарды көп болып тәрбиелеуміз керек.

Екі қол, он қол, сол қол

Оң қол, сол құлақ

Сол қол, оң құлақ

Оң қол, ауыз (мұрынды ұстау, жаңылдыру)

Сол қол, бас

Оң қол, бес саусақ

Сол қол, бес саусақ

Екеуін қоссақ (9 саусақ, жаңылдыру)

10 саусақ балалардың жауабы.

Екі қолдын алақанын беттестіріп, екі бас бармақты бір-біріне ашып - жауып, «Ала-ала», балан үйрек саусақ «Немене?» шылдыр шумек саусақтар Қонақ келді, кішкене бөбек саусақтар келсе, келсін ортан терек саусақтар «Амансыз ба», амансызба? содаң соң барлық саусақтар «Амансыз ба, амансызба?» деп бір-бірмен амандасады.

1. 
   Ақиқатты тани біл. №7, 8, 9, 2005.
   
2. 
   Өзін-өзі тану әдістемелік құралы, 2001.
   
3. 
   Мектептегі психология ғылыми - әдістемелік журнал №2, 2008.
   
4. 
   Мектептегі психологиялық диогностика Әдістемелік құрал, Астана, 2005.
   
5. 
   Рогов Е.И. Психологтың үстел кітабы Баспа ВЛАДОС орталығы, 2004.
   

Дүниеге келген баланы бірінші көретін адам ата-анасы, жанұясы. Оның әлеуметтік ортасы бала дамуына жан-жақты әсер етеді. Әрбір отбасының мүшесі дара болғандықтан бір-бірінің дамуына едәуір ықпал жасайды. «Бала нені білсе жастан - ұядан, өле-өлгенше соны таныр қиядан. Ата-анадан өсіп, ұрпақ тараған, жақсы, жаман болса бала - солардан», - деп Бауыржан Момышұлы бала тәрбиесіндегі отбасының рөлін құлаққа ұғымды, ойға қонымды етіп тұжырымдайды. «Адам бақыты - бала» деген ғұлама ойшылдардың пікірін біздің қазақ былайша өрбітіп, түйіндейді: Адам бақыты - бала, егер ол саналы болса. Ұрпақ тәрбиесіндегі кемшілік дегеніміз мертігумен бірдей. Тәрбие бала тумай тұрып, дүние есігін ашпай тұрып басталуы тиіс. Кейбір отбасында тәрбиенің қиындығы әке мен шеше өзінің кемшіліктерімен күреспей, қайта оны жуып-шайуға ұмтылумен сипатталады. Солай бола тұрса да оларбалаларынантәртіптіболудыталапетеді. Ал, өтебайқағыш, сезім тал балалар ересектердің мұндай қылықтарын жылдам байқайды. Бұл жағдай балалардың азамат болып өсуіне кері әсер тигізеді. Осы ретте А.С. Макаренко ата-аналарға оқыған дәрісінде: «Әр бір әке, әр бір шеше өз баласында қандай қасиетті тәр биелеп жатқанын жақсы білулері қажет», - деген. Бала тәрбиесі ата-аналарға жауапты, міндетті жүктейді, ал ол міндеттердің көңілден шығуы ата-ананың отбасындағы әрбір үлгілі ісіне байланысты. Олай болса, А.С. Макаренконың: «Біздің балаларымыз - біздің қартайған кездегі болашағымыз. Оларға берілген дұрыс тәрбие - ол біздің болашақ қасіретіміз, көз жасымыз», - деген даналық тұжырымынан жемісті нәтиже шығарайық [4].

1. 
   Жарықбаев Қ.Б. Психология негіздері: Оқулық. Алматы: Эверо, 2010. - 462 б.
   
2. 
   Майерс Д. Социальная психология (Social Psychology). Оқулық: Питер, 2007 г., 794 б.
   
3. 
   Захаров А.Н. Психологические особенности диагностики и оптимизации взаимоотношении в конфликтной семье // Вопросы психологии. 1981. №3. С. 58 - 68
   
4. 
   Андреева Г.М. Социальная психология. Оқулық, Мәскеу: Аспект Пресс, 2008. 78 б.
   

1. 
   устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять процентов оклады и тарифные ставки по сравнению со ставками педагогических работников, занимающихся педагогической деятельностью в городских условиях;
   
2. 
   выплачивается единовременно денежная компенсация на покрытие расходов за коммунальные услуги и на приобретение топлива для отопления жилых помещений за счет бюджетных средств в размерах, устанавливаемых по решению местных представительных органов;
   
3. 
   Педагогическим работникам образования, работающим в сельской местности, предоставляются дополнительные меры социальной поддержки, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.
   
4. 
   Педагогическим работникам образования, работающим в сельской местности, имеющим скот в личной собственности, предоставляются корма, земельные участки для пастьбы скота и сенокошения по решению местных представительных и исполнительных органов [1].
   

История человеческой цивилизации прочно связана с двумя основными типами поселений - городом и деревней. Это деление оказалось более глубинным, чем деление на классы. Оно играет и определяющую роль в появлении различных типов личности. Если цель школы - воспитание неповторимой и оригинальной личности, то сельская школа по своим задачам должна отличаться от школы города. Система организаций педагогического труда в селе тоже должна быть во многом отличаться от городских школ. Разрушение деревни во многом связано с недооценкой традиционной сельской культуры, сельских форм соседского общения, особенностей рабочего и свободного времени и т.д. С этими неустранимыми особенностями деревни ребенок сталкивается с первых же лет своей сознательной жизни. Сельская школа сегодня является важнейшим фактором жизнеобеспечения сельской семьи, развития сельскохозяйственного производства и стабилизации социальной жизни села. Сельская школа формирует менталитет личности. При всех разрушительных тенденциях именно школа сохраняет возможность воспитания юного поколения в духе общности, социальной ответственности, любви к Родине. Школа на селе - это не просто заведение, где ученик получает определенные знания (хотя и это, несомненн о, крайне важно). Сельская школа несет в себе еще гораздо более важную миссию - это место, где ребенок социализируется, то есть становится человеком общественным, постигает свою значимость в образе гражданина. В городе у школьника есть много иных возможностей, чтобы вписаться в общество: кружки, секции, детские дома творчества и т.п., а на селе всего этого недостаточно. Все это там может восполнить деятельность образовательного учреждения, в котором профессионально самореализуется компетентный педагог с внутренней мотивацией к работе в сельской школе [2].

Учитель - это важнейшая социальная фигура на селе. К нему предъявляется особые требования, сельский учитель должен уметь:

• 
  эффективно реагировать на изменяющиеся образовательные запросы учащихся, родителей, сельского социума, с учетом нормативных документов модернизирующегося казахстанского образования;
  
• 
  широко использовать многообразные формы организации учебно-воспитательного процесса и деятельности школы в целом, коррелировать их с конкретными социально- экономическими, как правило, ограниченными условиями;
  

• 
  осуществлять взаимодействие с различными административными органами, работодателями, общественными организациями и гражданами в целях их привлечения и координации совместных усилий, направленных на развитие образования на селе;
  
• 
  выделять перспективные тенденции развития сельского социума на основании чего проектировать и реализовывать направления модернизации образовательного пространства;
  
• 
  в условиях многопредметной деятельность выстраивать учебно-воспитательный процесс на основе интегративных курсов;
  
• 
  мотивировать на повышение образовательного статуса не только учащихся, но и взрослое население в рамках усиления влияния школы на сельский социум [5].
  

Сельская модель школы нуждается и в новых принципах организации учительского труда, которые вытекают из особенностей организации учебного процесса в сельской малокомплектной школе:

- совмещение разных предметов одним учителем;

- совмещение должностей;

- низкая стабильность педагогического состава;

- "педагогическое одиночество";

- ограниченные возможности для самообразования;

- загруженность общественной работой и др. [3].

Система подготовки учителей для работы в сельской малокомплектной школе только начинается. Педагогические училища, институты и университеты готовят учителей, диффе-ренцируя их только по специальностям. Между тем, сельская школа должна формировать личность определенного типа, для чего нужен особо подготовленный педагог. Подготовка и чтение спецкурсов об особенностям организации труда учителя сельской школы и о соци-альных проблемах жизни деревни с использованном местного статистического и социологи-ческого материала представляется одной из путей постепенного введения новой программы обучения учителей для села.

Проблема социально-психологической адаптации молодых учителей в сельской местности, неоднозначна и достаточно сложна. Современная ситуация вызывает необходимость быстрой и многоаспектной адаптации молодых педагогов к реалиям сегодняшнего дня в связи с изменившейся стратегией в образовательной сфере Казахстана и запросов государства и рынка трудовых услуг.

Процесс профессиональной адаптации педагога в сельской школе в современной социально-экономической ситуации остается актуальным. Развитие сельского учителя в ходе адаптации происходит при условии, что адаптация рассматривается не как простое приспособление к окружающей среде, а как системное взаимодействие с социальной средой, ведущее в соответствии с теорией систем к качественным изменениям и учителя, и самой среды.

Успешная адаптация сельского учителя происходит в ходе принятия на личностном уровне позитивных норм и правил сельского социума, внимательного контроля за собственным поведением в новой социальной среде, последовательной выработке положительного эмоционального состояния, обеспечения эффективной педагогической и социальной работы, сохранения психологической устойчивости. На основе реализации этих механизмов происходит успешная адаптация и самореализация как важнейшие составляющие развития сельского учителя.

• 
  доступность новых технологий обучения и воспитания, научных исследований в области педагогики и психологии;
  
• 
  непрерывность и планомерность повышения профессионального уровня в системе повышения квалификации и профессиональной переподготовки работников образования, а также в ходе самообразовательной деятельности;
  
• 
  наличие устойчивых связей с различными субъектами, заинтересованными в развитии сельской школы (коллегами, родителями, администрацией, органами управления образованием, работодателями, научно-методическими и культурными центрами и т д.);
  
• 
  обеспечение высокого статуса образования и учителя в сельском социуме;
  
• 
  развитие системы школьного самоуправления с широким использованием принципов государственно-общественного управления;
  
• 
  наличие региональной программы развития сельской школы и образовательной программы школы;
  
• 
  доброжелательный климат в высококвалифицированном педагогическом коллективе;
  
• 
  развитие инновационной деятельности в школе [3].
  

• 
  адаптированность в сельском социуме;
  
• 
  удовлетворенность профессиональной деятельностью;
  
• 
  умение контролировать собственное поведение;
  
• 
  включенность в управление школой и социумом;
  
• 
  активная деятельность в социуме;
  
• 
  взаимодействие с субъектами деятельности сельской школы.
  

• 
  системная деятельность по определению своих профессиональных и личностных качеств;
  
• 
  наличие и выполнение плана саморазвития;
  
• 
  систематическое решение творческих задач;
  
• 
  приверженность творческим видам деятельности.
  

• 
  высокая мотивация на педагогическую деятельность;
  
• 
  системное совершенствование психолого-педагогических знаний и умений;
  
• 
  эффективность педагогической и социальной работы;
  
• 
  владение способами саморегуляции;
  
• 
  высокая психологическая устойчивость;
  
• 
  уверенность в собственном профессионализме;
  
• 
  индивидуальный стиль педагогической деятельности;
  
• 
  широкое использование передового педагогического опыта и новых информационных технологий;
  
• 
  внедрение инноваций в учебно-воспитательный процесс [3].
  

6. 
   Обеспечение в школах условий для успешной профессиональной адаптации, которые позволили бы начинающим учителям полнее раскрыть свои возможности, а именно создать в педагогическом коллективе атмосферу творческого поиска, в котором каждый педагог может полнее реализовать свои способности и реализовать свой творческий потенциал.
   
7. 
   Целенаправленное руководство деятельностью администрации школ, учителей-наставников по организации процесса профессионального становления молодых специалистов.
   
8. 
   Разработка различных форм методической помощи молодым учителям на основе выявленных затруднений и коррекция их педагогической деятельности.
   
9. 
   Изучение и популяризация педагогически ценного опыта организации работы с молодыми учителями с целью внедрения наиболее эффективных форм в практику работы сельских школ [4].
   

Таким образом, модель развития сельского учителя представлена концептуальными подходами (целевая установка, задачи, определяемые требованиями к педагогу и предложенная совокупность принципов), направлениями (адаптация, профессиональное и личностное развитие, формирование индивидуального стиля в работе, творческое развитие, развитие профессиональной культуры) и механизмами реализации [5].