Омская гуманитарная академия

1. 
   Гребеньков А.А. О совершенствовании системы мер уголовно-правового характера, применяемых к алкоголикам, наркоманам и лицам, совершившим преступление в состоянии опьянения. - М.: Проспект, 2008. - 117 с.
   
2. 
   Федорова Е.А. О необходимости противодействия уголовно-правовыми средствами преступлениям, совершенным лицами в состоянии опьянения.- Красноярск: СибЮИ МВД России, 2010, Ч. 1. - 215 с.
   
3. 
   Сидоренко Э. Назначение наказания лицам, совершившим преступление в состоянии опьянения // Законность. - М., 2006, №11. - С. 9 - 11.
   
4. 
   Максимова Н.Ю. Психологическая профилактика алкоголизма и наркомании несовершеннолетних. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2000. - 261 с.
   

Объектами субъективных гражданских прав, а последние существуют лишь в правоотношениях, по п. 1 ст. 115 могут быть, во-первых, имущественные и, во-вторых, личные неимущественные блага и права. Характеристика их как объектов прав означает, что имущественные и личные неимущественные блага и права являются предметом воздействия субъектов гражданского права, поскольку под объектом в общем смысле этого слова понимается все то, на что оказывает воздействие субъект. При этом воздействие субъекта права на объект права специфично. Оно не изменяет естественных и иных свойств объекта, а влияет лишь на его юридические свойства и состояния, причем только в рамках, предусмотренных законодательством. Под имущественными благами ГК понимает все те материальные предметы и иные ценности, в частности, энергию, работы и услуги, которые могут удовлетворять материальные и иные потребности субъектов права и включены в сферу отношении, регулируемых гражданским правом. Объекты природы, являющиеся природными ресурсами могут быть объектами гражданского права, и соответственно, признаются законодательными актами объектами собственности. Их можно отнести к имущественным благам. Так, например, согласно п. 3 ст. 6 Конституции РК и ст. 193 ГК земля, ее недра, воды, растительный и животный мир, другие природные ресурсы находятся, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами, в государственной собственности и, следовательно, относятся к имущественным благам.

Под имущественными правами понимаются гражданские субъективные права на имущественные блага, их приобретение, использование и отчуждение. Среди имущественных прав выделяются вещные (ст. ст. 188 и 195 ГК) и обязательственные (см. ст. 268 ГК). Основания возникновения гражданских прав, включая имущественные, указаны в ст. 7 ГК. Иногда законодательство включает в понятие имущества не только имущественные права, но и обязанности (например, п. 3 ст. 47 ГК регламентирует, что имущество (права и обязанности) переходят к правопреемнику в момент его регистрации, если иное не предусмотрено законодательными актами или решением о реорганизации) [2].

Поскольку общим термином «право» охватываются и право в объективном смысле (нормы права), и право в субъективном смысле (обеспеченная государством правовая возможность субъекта), следует уточнить, что имеет в виду статья 115. Очевидно, субъективные права потому, что термин «право» во множественном числе к объективному праву не применяется. Но и применительно к субъективным правам нередко различают объект права конкретного субъекта и объект гражданского правоотношения как определенной правовой связи между субъектами. Особенно важно такое различие для широко применявшейся в советское концепции возможности существования субъективных прав вне правоотношений.

Поэтому, признавая правоотношение необходимой оболочкой, необходимым условием самого существования субъективного гражданского права, логично исходить из того, что именно объект субъективного гражданского права очень близок к объекту конкретного правоотношения, в пределах которого такое право возникает, существует и реализуется. Из этого мы и будем исходить. Имущественные блага и имущественные права объединяются общим понятием имущества. Поэтому под имуществом могут пониматься как отдельные имущественные блага или имущественные права, так и их совокупность. Впрочем, в некоторых случаях ГК понимает под имуществом как имущественные требования, так и долги (п. 2 ст. 119 ГК). Кодекс использует также понятие имущественного комплекса (ст. 119 ГК).

Свойство имущества у материальных предметов - это их социальное, а не природное свойство. Экономически имущество, как правило, обладает свойством товара, т.е. имеет потребительскую стоимость и стоимость. Перечень основных видов имущества дан в п. 2. ст. 115. Но этот перечень, как указано в самом п. 2, не является исчерпывающим. Виды имущества разнообразны, и их нельзя полностью охватить одним перечнем. Например, в п. 2 не упомянута информация, которая, несомненно, является одним из важных объектов гражданских прав, не указан в качестве объектов гражданских прав и радиочастотный спектр, хотя он также является объектом гражданских прав. Можно привести и другие примеры объектов гражданских имущественных прав, которые объединены п. 2 статьи 115 понятием «другого имущества».

Пункт 2 статьи 115 содержит лишь перечень основных видов имущества, правовой режим которых раскрывается как в главе третьей ГК, посвященной объектам гражданских прав, так и в других главах ГК и ином гражданском законодательстве. Поэтому здесь мы приводим лишь самую общую характеристику вещей как объектов гражданских прав. Далее следует обратить внимание на ряд обстоятельств. Первое - общее понятие имущества разделяется здесь на блага и права. Правильность такого объединяющего наименования вызывает сомнения. Первыми среди поименно перечисленных предметов названы вещи. Но они в понимании пространственно ограниченных осязаемых предметов внешнего мира сами по себе не могут признаваться благом, ибо понятие блага непременно включает желаемую возможность получать от этих предметов удовлетворение определенных потребностей. Эта возможность вытекает из общих качеств и свойств вещей, которые приобретаются через правоотношение [3].

Блага могут быть различными для разных субъектов, стремящихся их получить: потребить предмет, пользоваться им, перепродать его другому лицу, подарить кому-либо, сохранить для себя как память, даже уничтожить. Любое удовлетворение, сознательно вызванное интересом, любое свойство или качество предмета может проявиться как благо, к которому стремится субъект правоотношения. Благо может быть естественным свойством вещи, либо свойством, которым оно наделяется людьми. Поэтому следует отделить понятие блага от понятия вещи, которая служит источником блага, но не совпадает с ним, ибо вещь по существу своему объективна, а благо неизменно носит субъективную окраску, То же можно сказать о других предметах, названных пунктом 2 статьи 115 ГК РК. Деньги и ценные бумаги - это тоже предметы, внешние для cубъектов правоотношений, являющиеся для них (субъектов) источником своих благ, вытекающих из обладания деньгами или ценными бумагами, даже если они зафиксированы в форме бумажных или электронных записей. Своей предметной спецификой наделены и другие виды объектов, перечисленные во втором пункте названной статьи.

Таким образом, исходя из буквального смысла пунктов 1 и 2 статьи 115, вещи либо иные предметы, названные в качестве объектов, одновременно именуются и благами. Такое обозначительное отождествление прочно укоренилось в юридической разговорной и официальной лексике. Но мы полагаем это упрощением. И при серьезном раскрытии понятия объекта субъективных прав считаем необходимым отличать вещи (иные имущественные предметы) как источники благ от благ как таковых [4].

Соответственно благо можно определить как свойство предметов внешнего мира или действий других лиц для удовлетворения материальных либо духовных потребностей и желаний.

Второе обстоятельство. Закон говорит, что объект - это благо либо право. Научные же споры о том, может ли право быть объектом субъективного права, давно уже ведутся на страницах печати и в устных дискуссиях. Главным возражением против объединения блага и права в общем понятии объекта субъективного права служит то, что субъективное право как элемент гражданского правоотношения - это его содержание, которое нельзя отождествлять с его другим элементом - объектом. Но такое толкование игнорирует разноплановость понятия субъективного права, во всяком случае - имущественного субъективного права на различных cтадиях его существования [5].

Разумеется, субъективное право как содержание гражданского правоотношения не может одновременно являться его объектом. Но право субъекта на одни свойства (или части) какого-либо предмета может существовать отдельно от права другого субъекта на иные свойства (части) этого же предмета. Здесь разные субъективные права, выполняющие разные функции.

В случае передачи субъективного права другому лицу при сохранении правоотношений нового кредитора с тем же должником (цессия, перемена - кредитора в обязательственном правоотношении) передаваемое право сохраняется в качестве содержания правоотношения, меняется лишь субъект (правообладатель). Неизменным остается, и объект такого субъективного права. Но само право от цедента к цессионарию может перейти по договору дарения, купли-продажи либо по иной отчуждательной сделке. И здесь отчуждаемое одним субъектом и приобретаемое другим субъективное право служит для приобретателя объектом договора купли-продажи, дарения и т.о. Аналогичный режим для прав банкрота, продаваемых в числе других его активов на конкурсной стадии банкротства, скупка в биржевых операциях прав на взыскание задолженностей и в некоторых сходных случаях. Вот и получается, что на стадии приобретения определенного субъективного права, принадлежащего другому лицу, такое право служит благом для приобретателя, то есть объектом правоотношения (субъективного права приобретателя), в рамках которого осуществляется передача (переход) права.

На стадии реализации этого права, его осуществления оно становится содержанием правоотношения, в рамках которого оно реализуется, осуществляется. Объектом этого второго правоотношения будет то благо, которое приобретает правообладатель и которым он может пользоваться и распоряжаться. Иначе говоря, объектом не может быть мое право, но объектом может быть чужое право, которым я могу распоряжаться. Например, собственник, распоряжаясь предметом собственности, продает его, и благом для него (в правоотношении купли-продажи) служат деньги (точнее - свойство денег), получаемые в результате осуществления права. Следовательно, право в положении объекта субъективного права может с полным основанием оцениваться как благо, к которому стремится приобретатель этого субъективного права. И общее понятие объекта субъективных гражданских прав может быть обозначено одним словом - благо.

1. 
   Указ Президента Республики Казахстан от 31 декабря 2003 года №1270 «О дальнейшем совершенствовании системы государственного управления Республики Казахстан» // Правовая система Параграф, 2009 г. // СПС «Юрист».
   
2. 
   Закон Республики Казахстан от 4 июля 2003 года №474-II О государственном регулировании и надзоре финансового рынка и финансовых организаций // Правовая система Параграф, 2009 г. СПС «Юрист».
   
3. 
   Закон Республики Казахстан от 30 марта 1995 года №2155 «О Национальном Банке Республики Казахстан» // Правовая система Параграф, 2009 СПС «Юрист».
   
4. 
   Басин Ю.Г. К вопросу о понятии объекта гражданского права как элемента гражданского правоотношения. Гражданское законодательство: Статьи и комментарии. Практика. Вып. 18. - Алматы: ЮРИСТ, 2003. - 56 с.
   
5. 
   Ожегов С.И. Словарь русского языка. - М.: Норма, 1953. - 323 с.
   
6. 
   Братусь Д. Институт «бестелесных вещей» в гражданском праве. Гражданское законодательство: Статьи и комментарии. Практика. Вып.18. - Алматы: ЮРИСТ, 2003. - 138 с.
   
7. 
   Гражданский Кодекс Республики Казахстан (общая часть). Комментарий, В двух книгах. Книга 1. Ответственные редакторы: М.К.Сулейменов, Ю.Г. Басин. - Алматы: «Жетi жаргы» 1997. -286 с.
   
8. 
   Алексеев С.С. Гражданское право в современную эпоху. М.: Юрайт, 1999. - С. 23.
   

Саяси жүйе - елдің саяси өміріне қатысатын мемлекет пен мемлекеттік емес қоғамдық құрылымдардың біртұтас кешенде қарастырылуы. Соныен, қоғамның саяси жүйесі - мемлекетік және қоғамдық ұйымдардың, еңбек ұжымдарының бірігіп, елдің саяси өміріне кірісіп, қоғамды дамытуға, нығайтуға үлес қосуы.

Саяси жүйенің ең күрделі, ең маңызды элементі - мемлекет. Саяси жүйенің қоғамды басқарудағы ең орталық буыны - мемлекет. Біріншіден, ол саяси жүйенің билігін, мүдде-мақсатын іске асыратын ең негізгі аппараты. Екіншіден, мемлекет саяси жүйенің барлық элементтерін біріктіріп, саяси функция арқылы қоғамның игілікті құндылықтарын әділетті болу процесін басқарып отырады. Бұл процесті басқару, бақылап отыру дегеніміз - қоғамдағы қарым-қатынастарды, олардың өзара байланысын реттеп отыру, тұрақты, жақсы дамуын қамтамасыз ету. Жоғарыда көрсетілген саяси жүйенің элементтерінің даму процесінен қоғамда әр түрлі саяси жүйелер қалыптасады: әкімшілік, жарыстық, әділетті- бірлік жүйелері. Қоғамның жақсы-жаман дамуын осы жүйелер шешеді, соған сәйкес саяси жүйе әр түрлері қалыптасып жатады.

1) Формациялық саяси жүйелері - құл иелену, феодалдық, буржуазиялық, социалистік формацияларының саяси жүйелері.

2) Авторитарлық саяси жүйелер - тоталитарлық, партократтық, деспотиялық, фашистік т.б. саяси жүйелер.

3) Демократиялық саяси жүйелер - либерал-демократиялық, социалдемокра-тиялық т.б.

4) Прогрестік, реформаторлық, консервативтік, реакцияшыл т.б. саяси жүйелер. Бұл курстық жұмыстың тақырыбы «Мемлекет - қоғамның саяси жүйесінің негізгі элементі ретінде» деп аталады. Бұл тақырыптың мазмұнын толығымен ашып көрсету мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады.

Олардың қатарына мыналар жатады: - Қоғамның саяси жүйесінің түсінігі және оның мазмұны - Саяси жүйе түрлері және даму заңдылықтары - Қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің орны мен рөлі - Қазақстан Республикасындағы саяси күштердің кемелдену үрдісі - Қазақстандағы саяси жүйені реформалау Адам қоғамы дамып, қалыптасып, өмірге келген күннен бастап міндетті түрде оның бағдарламасы, саясаты, биліктің түрі анықталады.

Саяси жүйенің мәні мен құрылымы. Ең алдымен саяси жүйе дегеніміздің өзі не, соны айқындап алуымыз керек. Оның табиғаты, мазмұны қандай, атқаратын қызметі қандай?

1) Қалыптасқан дәстүр бойынша, қоғамның саяси жүйесі (ұйым) мемлекет, құқық және басқа саяси құбылыстар, институттар мен мекемелер сияқты таптық ұғым болып табылады. Оның өмір сүруі мен жұмыс істеуіне тікелей байланысты. Бүкіл өмір сүрген тарихында қоғамның саяси жүйесі үстем таптардың мүддесін қорғайтыны белгілі.

2) Марксистік ілім бұл ретте жалпы адамгершілік, топтық, ұлттық және басқа да мүдделерді жақтайды. Олардың мүдделері бір-біріне қарама-қарсы қойылмайды. Қоғамның саяси мазмұнын біріктіре келе ол шынында да мемлекет, саяси партиялар, әртүрлі қоғамдық ұйымдарды қамтиды. Сол арқылы саяси өмірге араласады.

Қоғамның саяси жүйесі өзіне қатысты бұл құрылымдардан тысқары тұрмайды. Қоғамның саяси жүйесі өзінің қалыптасу процесінде идеологияға, құқыққа және моральға кері ықпал жасайды. Бұл қоғамның саяси жүйесінің дербестігін көрсететін жағдай.

Сипаты жағынан қоғамның саяси жүйесі мен қоғамның материалдық базисі болып табылатын экономиканың арасында да осындай жағдай қалыптасады. Басқа сөзбен айтқанда: «саясат - экономиканың жинақталған көрінісі». Экономика саясатқа шешуші ықпал жасайды. Өз тарапынан саясат та экономикаға ықпал етеді.

Қоғамның саяси жүйесінде бір-біріне қарсы тұратын экономикалық мүдделердің иелерінен шығатын жағдай бар. Мысалы, кейбіреулері билеуші таптардан тұратын ұйымдардың жүйесін құрса, басқалары - бағынышты таптардың ұйымдарының жүйесін құрады. Таптық белгілерімен қатар тапаралық, жалпыәлеуметтік, топтық және жалпыадамдық қасиеттері мен белгілері де болады.

Барлық саяси жүйелер әлеуметтік жағынан әртекті қоғамдарда өмір сүріп дамиды. Саяси жүйелердің әрқайсысы қоғамды тұтасымен қамтиды. әрбір саяси жүйе өзінің табиғаты бар, басқадай айтқанда, саяси табиғаты бар құрылым ретінде көрінеді. Кезкелген саяси күйе экономиканың типіне, әлеуметтік құрылымға және идеологияға сүйенеді. Кезкелген саяси жүйенің құрылымдық элементі ретінде әртүрлі мемлекеттік, партиялық және қоғамдық ұймыдар болып табылады.

Қоғамның саяси жүйесі құбылыс ретінде және іс жүзіндегі факті ретінде көрінеді. Қоғамның саяси ұйымдарының барлық құрылымдық элементтеріне тәртіптілік, ұйымшылдық және аз да болса саясаттылық талабы қойылады.

Қандай болмасын ұйымның сипаттық белгілері ретінде: оның құрылуындағы, қызметіндегі тәртіптілік, жарғысы, құрылуының заңдылығы, алдында тұрған нақты мақсаттары, қоғамның мүддесіне бағытталған қызметі болуы керек.

Тағы бір қойылатын талап: олардың аз да болса қызмет жасау механизмінің саясаттылығы қажет. Қоғамның саяси ұйымының әрбір құрылымдық элементі жай ғана ұйым емес, сипаты жағынан саяси ұйым болып қалыптасуы қажет. Біріншіден, белгілі бір таптың немесе кезкелген басқа әлеуметтік қауымның саяси мүддесін көрсетуі қажет. Екіншіден, саяси өмірге араласушы және саяси қатынастарды жеткізуші болуы қажет.Үшіншіден, мемлекеттік билікке қатысы болуы керек, жақтаса да, қарсы шықса да. Төртіншіден, күнделікті қызметінде елдегі қалыптасқан саяси нормаларды басшылыққа алып отыруы шарт. Қоғамның саяси жүйесінің құрылымдық элементтерінің баршасында мазмұны жағынан саяси аспектілері бірдей болып келеді.

Осыған байланысты қоғамның саяси ұйымының құрылымдық элементтері тікелей саяси (собственно политические) және тікелей емес саяси (несобственные политические) ұйымдар деп бөлінеді. Тікелей саясиға: мемлекет, саяси партиялар және кейбір қоғамдық бірлестіктер жатады. Тікелей саяси ұйымдарда мемлекет шешуші рөл атқарады.

Қоғамның саяси жүйесінде мемлекет объективті түрде ауадай қажет және ажырамас құрамды элементі болып табылады. Ал қалғандары белгілі бір функцияларын атқарғаннан соң жойылуы да мүмкін.

Тікелей емес саяси бірлестіктерге: саяси қажеттіліктен емес экономикалық немесе басқадай себептермен құрылатын бірлестіктер жатады. Оларға кәсіподақтар, кооперативтер сияқтылар жатады. Олардың қызметінің негізін саяси мақсаттар емес, өндірістік, әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени, сауда және тағы басқалар құрады.

Көптеген ұйымдардың ішінде жеке мүдделері бойынша құрылатындары да бар: нумизаттар, филателистер, автоәуесқойлар, туристер және басқалары.

Саясаттанушылар қоғамның саяси жүйесін қарастырғанда біреулері: оның құрылымдық элементтерімен қоса әртүрлі қоғамдық-саяси инстиуттармен қоса саяси қатынастарды да қарастырмақшы, екіншілері: құрылымдық элементтеріне, институттарына қоса еңбек ұжымдарын, таптарды, халықты, ұлтты, отбасын, түрлі қоғамдық ұйымдарды, бұқаралық ақпарат құралдарын, демократияның тікелей формаларын және басқаларды жатқызады. Үшіншілері: құрылымдық элементтеріне саяси идеяларды, көзқарастарды, нанымдарды, саяси сананы, саяси идеологияны т.с.с. жатқызады.

Қорыта келгенде, саяси идеялар, көзқарастар, нанымдар қоғамның саяси ұйымының материзацияланған құрылымы болып табылады. Осыдан келіп қоғамның саяси ұйымы материалдық жүйе болғандықтан оның құрамды бөліктері де материалдық болып келеді деп тұжырымдай аламыз. Бірақ олардың барлығы өзара тығыз байланыста ғана комплексті түрде қоғамның саяси жүйесінің элементтері ретінде көрініс таба алады.

Шетелдік саясаттанудағы саяси жүйе проблемалары. Проблеманы толық түсіну үшін шетелдік саясаттанушылардың көзқарастарын білу қажет. Бұл ретте отандық және шетелдік көзқарастар сәйкес келуде. Дегенмен, батыс саясаттануында қоғамның саяси жүйесі туралы бір нақты түсінік жоқ.

Сонда батыс саясаттануында қоғамның саяси жүйесі қалай түсіндіріледі? Бірнеше нұсқалар бар. Әрқайсысы өзінің мүддесін көздейді. Мысалы, Дэвид Истон мен Габриэль Алмонд деген саясаттанушылардың бағыты жиі айтылады. Олар саяси жүйені құратындарды жиыстырып қарастыруды ескерген. Ал К. Дойтчтың «Ұлтшылдық және әлеуметтік байланыс», «Басқару нервілері» деген еңбектерінде саясат саласынла теримнологияның атауларын механикалық жолмен енгізуді және кибернетиканың басты қағидаларын енгізуді көздейді. Бұдан басқа Д. Трумэннің «Американ саяси жүйесінің дағдарысы», «Басқарушылық процесі» деген еңбектерінле саяси жүйе теориясы әлеуметтік плюрализмнің негізгі қағидалары мен «қыспаққа алу топтары» теориясына сәйкес жағдайлар қалыптастырылған.

Мұндай теориялардың көптеп қалыптасуы олардың қоғамның саяси жүйесі туралы бір-біріне қарама-қайшы теориялардың жасалғанын көрсетеді. Олардың біреулерінде саяси жүйе қоғамдағы субъектілердің бірлесе қарым-қатынас жасау арқылы қоғамдағы құндылықтарды билік арқылы бөледі деген ұғым қалыптасқан. Келесі біреулерінде саяси жүйеге анықтама - принциптердің, заңдардың, доктриналардың, т.с.с. комплексі деген анықтама берілген.

1. 
   Ашитов З.О. Қазақстан Республикасының құқық негіздері: Оқу құралы.: Жеті Жарғы, 2003.
   
2. 
   Д.А. Булгакова Мемлекет және құқық теориясы. Оқу құралы. Алматы. Заң әдебиеті, 2004.
   
3. 
   Қ.Д. Жоламан Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, ҚазМЗУ-дың баспа-полиграфия, 1999.
   
4. 
   Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері. Оқулық. Алматы, 2003.
   
5. 
   Сапарғалиев Ғ. Мемлекет және құқық теориясы. Оқу құралы. Алматы, Жеті жарғы, 1997.
   
6. 
   Әлисұлтан Құланбай: «Саяси реформалар бірінші кезекте қоғам үшін керек» Егемен Қазақстан 20 қараша 2009 ж.
   
7. 
   Тепе-тең әрі демократиялық саяси жүйе ғана Қазақстанды модернизациялау міндеттерін еңсере алады // Астана. 12 қазан. «Қазақстан Бүгін».
   
8. 
   Выступление Главы государства на заседании Государственной комиссии по разработке и конкретизации программы демократических реформ Астана, 24 наурыз 2006 ж.
   

Подписано в печать 14.07.2016.

Бумага «SvetoCopy». Формат бумаги 210 х 297 х 1/80

Печать – RISO

Заказ №1591. Обложка – Color Copy 220 д/м², формат А3

Усл. печ. л. 11,5

Тираж 500 экз.
Отпечатано в типографии Кокшетауского университета

имени Абая Мырзахметова (020000, Республика Казахстан,