Орындаған: Айбекова З. А тексерген: Галиева Ж. С орал 2022 XIX ғасырдағы қазақ ағартушыларының саяси көзқарастары Ш. Уәлиханов

жүктеу/скачать 1,14 Mb.

бет	4/4
Дата	13.02.2022
өлшемі	1,14 Mb.
	#131652

1 2 3 4

Байланысты:
Айбекова З. Саясаттану

Еңбектері
Ыбырай Алтынсарин
тұжырымары

«Халықтың болашағы отырықшылыққа көшу және егін шаруашылығымен айналысу».
«Адамдарды іс-әрекетке ыталандырып,жұмылдыратын негізгі себеп-өмірлік қажеттіліктер».
«Тек білім,ағартушылық қана бұқара халықты билеп-төстеушілердің қысым- қыспағынан құтқара алады».
«Халықты дүниеге «дұрыс көзқараспен» қарауға тәрбиелеу».
«Мектептердің мақсаты - қазақ жастарын жоғары адамгершілік рухында тәрбиелеу».

Абай Құнанбайұлы
(1845-1904)
Ұстаз, ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, сазгер, аудармашы, саяси қайраткер, либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.
Абай 23 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі, екінші әйелі Ұлжаннан туған.
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады.
Абай қазақ қоғамын ерінбей еңбек етуге шақырды. Өзінің кейбір замандастарының бойындағы жаман мінездерді – жалқаулықты, білімсіздікті, көрсеқызарлықты, надандықты әшкереледі. Кедейшіліктен құтылудың бір тәсілі егіншілікпен айналысу, қолөнер кәсібін және сауда-саттықты үйренуде екенін айтты. Ол былай деп жазады:«Бай болғың келсе – өнер үйрен. Егер де мал керек болса, қолөнер үйренбек керек. Мал жұтайды, өнер жұтамайды».
Абайға қарсы қастандық жасалады. Үстінен айыптау арыздар жолданып, тіпті жала да жабылды. Патша әкімшілігі Абайдың ізіне түсіп, Семей полицмейстері ақынның үйінде тінту жасайды. Ұлы ақынды «ақ патшаның жауы», «бүлікшіл», «ата-бабалардың әдет-ғұрпын, салт-жоралғысын бұзушы» деп кінәлады.
Абайдың белсенді ұстанымы отандастарының өмірін жақсартуда маңызды рөл атқарды. Ол елінің амандығы, қуаты мен гүлденуін ойлады. 2020 жылы елімізде ұлы Абайдың 175 жылдық мерей-тойы аталып өтті.
Абай өлеңдеріндегі саяси
көзқарастар

«Жалға жүр,Жат жерге кет,Мал тауып кел,

«Түбінде баянды еңбек егін салған,

«Біріңді қазақ, бірің дос,

Абай тұжырымдары

«Заман талабына сай еңбек етіп, кәсіпті, сауданы меңгеру

«Еңбекшілердің хал-ахуалын,өмірін жақсарту үшін қоғамның

«Өзгерістің негізгі күші-ағартушылық».
«Халқымыздың мүддесі үшін күресте достық, татулық,

«Қазақтардың прогресті дамуы егішілік,қолөнер,сауда

Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин және А.Құнанбайұлы идеяларындағы өзара үндестік
Адамдардағы адамгершілік қасиеттерді дамыту;
Заңсыздық және әділетсіздікке қарсы тұра білу үшін
халық санасына ізгілік пен ағартушылық нұрын шашу;
Халықты білімсіздік пен саяси қараңғылықтан шығару;
Болашаққа заң және әділетке негізделген сара жолды салу.
Назарларыңызға
рахмет!

жүктеу/скачать 1,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4