Орындаған: Джумабаева Анель 302 топ Тақырыбы
Мәнерлеп оқудың негізгі шарттары, әдіс-тәсілдері
жүктеу/скачать 22,14 Kb.
|
қ.ә.о.ә Д.Анель 302 топ
| Мәнерлеп оқудың негізгі шарттары, әдіс-тәсілдері.
● Біріншіден, оқуға байланысты әрекет болғандықтан мәнерлеп оқу үшін оқушының тыныс алу, ауаны жұту және сыртқа шығару, еркін дем алу дағдыларын қадағалаганы жөн. Оқу барысында дем алуын басқара алмаған окушының мәнерлеп оқу дағдысы оңайлықпен қалыптаспайды. Қалыпты тыныс алу жағдайында адамның дем алуы мен дем шыгаруы бірдей. Ал сөйлеу, оқу, ән салу сияқты вербальды әрекеттерде демді алу мен сыртқа шығару ұзақтығындағы тепе-теңдік өзгереді. Демді ішке алу жиілейді, не демді ішпе ұстау уақыты ұзарады. Осы әрекеттерді оқушылардың білгені және жаттыққаны мәтінді мәнерлеп окуда өз әсерін тигізеді. ● Екіншіден, мәтін графикалық белгілерден құралғандықтан орфогра фиялық заңдылықтармен таңбаланады. Ал мәтінді оқу орфоэпиялық қалып тарға сәйкестендірілуі керек. Осы заңдылықтар жете меңгерілмеуі көбіне мәнерлеп окуда нұқсан келтіреді. Қазақ тілінде орфоэпиялық заңдылықтар сингармонизм, ассимиляцияға сүйенеді. Оқушы ларға орфоэпиялық заңдылықтарды меңгерту аса маңызды. Жаттығу мақса тында орфоэпиялық сөздіктен жұмыс жүргізу, оқитын мәтіндегі орфографиялық таңбаларды орфоэпиялық сөздікпен қайта жаздыру, оны жат тыққанша оқыту жұмыстары нәтиже берері анық. ● Үшіншіден, сөзге дұрыс екпін түсіре білуге дағдыландыру керек. Мәтіндегі әр сөздің өзіндік логикалық, грамматикалық синтаксистік, дискурстық қызметі, мағыналық салмағы болады. Сөздердің қызметі автордыңидеялық мақсатына тәуелді. Мәтіндегі авторлық ойды түсіну, сөздін қызметін тану окушының мәтін окудағы екпінді дұрыс түсіруіне көп көмектеседі. ● Төртіншіден, мәнерлеп оқу машыгын қалыптастыруда әр жанрдағы мәтіндер қолданылады. Мәнерлеп оқуға төселдіру үшін поэзия жанрындағы шығармалар тұтас күйінде, ал проза мен драмалық шығармалардан үзінділер пайдаланылады. Әр жанрлық озіндік ерекшелігіне сәйкес лайықты дауыс сазын алдын-ала белгілеу мәтін оку жұмысын жүйелей түседі. Лирикалык өлеңдерде лирикалык кейіпкердің не автордың түрлі көңіл-күйі мәтінді соған сәйкес сазбен оқу қажеттігін аңғартады. Кейбір мысал өлендер мен драмалык шығармалардың диалогка кұрылуы мәтінді бірнеше рет кұбылта оқу талабын байқатады. Шығарманың жанрлық ерекшеліктері мәтін окудың өзіне тән дыбыстық ерекшеліктерін толықтай анықтап бере алмайды. Дегенмен, шыгарманың жанрлық қырларын мәтін оқуда ескере отырып, автордың шығарма өзегіне өрген идеялық мазмұнына сәйкес дауыс сазын келістіре оқуға бағыттайды. Мәтін оқуда шығарманың жанрлық ерекшеліктерін де ескеруге дағдыландыру керектігін нұсқайды. Бесіншіден, мәнерлеп оқу машығын қалыптастыру үшін шығарма композициясы, ойдың мағыналық жіктері ескерілуі керек. Мәтіндегі ойдың мағыналық бөліктері дауыс кідірістерімен беріледі. ● Алтыншыдан, мәтіндегі дауыс толқынының дұрыс қойылуы мәтінді тыңдап кабылдауда үлкен рөл атқарады. Егер мәтін бірсыдырғы окылса, тыңдаушыны тез жалықтырады. Дауыс ырғағын, сатын, дыбыс толқынын Негізінде дауыс толқындары сөздің буын ішінде де құбылып қолданылады. Мысалы, өзгертіп отыру тыңдаушыға жағымды әсер етеді. Дауыс толқыны дегенде көбіне сөздердің арасындағы ырғақтық өзгерістер деп қабылдау басым. «Өлең - соодің патшасы, сөз сарасы, Қиыннан қиыстырар ер данасы» деген тармақтарда «сөз дін» деген екі буынның ортасындағы толқын өлеңінің басқа емес дәл осы сездің патшасы екендігін нақтылай, естірте айтылуына көмектеседі. Келтіріп отыр ған екі тармақтағы дәл осылай ырғақ түсіріле окылатын сөздерге сөз сарасы» дегендегі «сат», «қиыстырар» деген дауыс толқынында кұбыла оқылатын сөздерді келтіруге болады Мәселен, М.Жұмабаевтың б сыныптагы «Мен кім?» өлеңінің бір шумағын интерактивті тақтадан көрсетейік. Бұл мәтін тыңдаушылардың алдына таратылған. Алғашқы тапсырма мәтінді оқу барысында дауыс кідіріс терін ажыратып белгілеу. Арыстанмын, айбатыма кім шыдар? Жолбарыспын, маған қарсы кім тұрар? Кекте-булт, жерде-желмін гулеген, Жер еркесі – желдің жəнін кім сұрар? Осы бір шумақ өлеңнің өзінде дауыс екпіні мен кідірістері кеп. Дауыс екінші әр сөздің айтылу максаты мен ішкі мәніне байланысты өзгеріп Лирикалық кейіпкер үнінде қайсар рухты, өр мінезді халықтың өкілі ретінде дара тіл қату да бар, сол халықтың өзі атынан жалпы тіл қату да байқалады.. Дәл осы сияқты шумақ соңындағы буында екпін сұраулык есімдікке емес соңғы сөзге түседі. Тыңдаушы осы ерекшеліктерді ажырата білуі керек. жүктеу/скачать 22,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|